Znaki interpunkcyjne

Jest ich dokładnie 10: kropka, przecinek, średnik, dwukropek, myślnik, zwany też pauzą, wielokropek, pytajnik, wykrzyknik, nawias i cudzysłów.

A oto ich dokładnie sprecyzowane funkcje:

  • Kropka, średnik, przecinek, myślnik oddzielają.
  • Dwukropek zapowiada wyliczanie.
  • Wielokropek mówi, że tekst został przerwany, zawieszony.
  • Pytajnik wskazuje intonację zdania (zaznacza pytanie).
  • Wykrzyknik niesie ładunek emocjonalny (rozkaz, okrzyk, gniew, przestrach).
  • Cudzysłów znak cytowania.
  • Nawias (dwa myślniki) wyodrębnia w tekście inny, drugorzędny człon lub wprowadza dopowiedzenia, uzupełnienia tekstu głównego.

Co można stosować zamiennie?

  • Kropkę lub średnik.
  • Przecinek lub myślnik.
  • Średnik lub przecinek.
  • Myślnik za wielokropek.

Uwaga! Pamiętać jednak należy, że owo zamienne stosowanie kryje wiele niebezpieczeństw, bo nie zawsze jest wskazane, czasem nawet błędne.

  • Po co nam średnik (;)?
    Średnik jest czymś pomiędzy kropką a przecinkiem, jest „silniejszy” od przecinka oddziela tylko równorzędne w sensie logiczno-składniowym człony. Przydaje się, gdy musimy użyć bardzo rozbudowanego wyliczenia, takiego, które w środku ma i tak mnóstwo przecinków. Wówczas średniki porządkują sprawę:

    Janek kupił warzywa: seler, pietruszkę, ogórki; owoce: jabłka i pomarańcze; mięso: schab i żeberka; słodycze: ciastka i cukierki.
  • Po co nam wielokropek (…)?
    • Zaznaczamy nim przerwanie tekstu.
    • Przydaje się do zastąpienia słów brzydkich.
    • Zawiesza intonację zdania pozostawia w domyśle dalszą część wypowiedzi.
    • Jeśli wypadł w środku zdania, dalszą część zdania piszemy małą literą. Jeśli jest na końcu zdania, pełni funkcję kropki nie należy jej wówczas dostawiać!
  • Jakie kłopoty sprawia dwukropek (:)?
    Stawiamy dwukropek przed cytatem i przed wyliczanką, i… wielką literą czy małą zacząć wyliczać?

    • Jeśli przytaczamy dokładnie czyjąś wypowiedź, od początku zdania, to wielką:
      Poeta mówi: „Syn minie, pismo, lecz ty pomnisz wnuku”.
    • Jeśli wyliczamy przedmioty, pojęcia, czynności, cechy piszemy je małymi literami:
      Zabierz: śpiwory, materace, namioty itd.
    • Do dwóch wyliczeń nie ma sensu stosować dwukropka!
  • I na koniec gdzie nie wolno stawiać kropki?
    • Po liczebnikach porządkowych pisanych cyframi rzymskimi:
      Było to w XVI w.
    • W dacie, gdy miesiące piszemy słowem lub liczbą rzymską:
      20 VI 1987
      20 maja 1997 r.
    • Po liczebnikach głównych:
      Jechał 180 km!
    • Po skrótach jednostek miar i wag: cm, m, km, i po skrótowcach: MON, PTTK.
  • Przecinek
    • Pamiętaj, postaw przecinek przed: ŻE, ALE, LECZ, KIEDY, KTÓRY, WIĘC, ABY, ŻEBY.
    • Pamiętaj, aby oddzielać przecinkami wyliczenia i zdania podrzędne oraz wtrącone!
    • Pamiętaj, aby NIE stawiać przecinka przed ORAZ, I, LUB, ANI – jeśli użyte są tylko raz. Właś­nie w tych przypadkach najczęś­ciej robicie błędy i właśnie tu są najbardziej rażące.
  • Cudzysłów
    Kiedy stosujemy cudzysłów?

Cudzysłów – TAK
Kiedy cytujemy zawsze używamy cudzysłowu! Jest to znak interpunkcyjny oddzielający wypowiedź przytoczoną od naszego wywodu.Jak wygląda, wiemy doskonale.

    • Cudzysłów apostrofowy, którego najczęściej używamy, wygląda tak: „”,
    • Cudzysłów ostrokątny tak: » « . Ten ostatni stosujemy, by w cytacie wyodrębnić drugi cytat, np.:
      Muszę na jutro napisać pracę na temat: „Na czym polega dylemat Hamleta »być albo nie być?«”.
      W całej pracy należy stosować konsekwentnie ten sam cudzysłów, doradzamy apostrofowy (przecinkowy).
    • Za pomocą cudzysłowu wyróżnia się też:
      • tytuły – czasopism, książek, filmów, np. „Polityka”, „Ogniem i mieczem” (w druku tytuły oznaczać można również pismem pochyłym, czyli kursywą);
      • nazwy własne, takie jak pseudonimy czy kryptonimy tajnych organizacji, np.: Postać „Bolka” wywołała polityczny skandal;
      • wyrazy użyte w sensie ironicznym, np.: Wielka walka tego „niezłomnego rycerza” okazała się starciem z… wiatrakami.

Cudzysłów – NIE
Nie bierze się w cudzysłów:

    • związków frazeologicznych, np.: Oczywiście bohater udawał Greka. (nie: „udawał Greka”; nie: udawał tzw. Greka);
    • wyrazów używanych w znaczeniu przenośnym, np.: Dzięki niezwykłym zdjęciom film wydaje się jakby niewyraźny, zamglony, nieco senny, ale też bajkowy. (nie: „zamglony”, „niewyraźny” itd.);
    • określeń zaczerpniętych z innego rejestru stylistycznego, m.in. z gwary szkolnej, np.: Bohater ten nie tyle uczył się, ile po prostu wkuwał formułki. (nie: „wkuwał”).

Facebook aleklasa 2