Pytanie bardzo podobne do poprzedniego. Różnica polega na uściśleniu wymagań. Jeżeli poprzednio zdający sam decydował, o których narządach mowy (i wobec tego: o których głoskach!!!) chce mówić, to teraz już takiej swobody nie ma.

 

Ze względu na miejsce artykulacji wyodrębniamy pięć grup:

  • A. Wargowe:
     b, p, m, w, f oraz b’, p’, m’, w’, f’ 
  • B. Przednojęzykowe zębowe:
    t, d, s, z, c, dz, n 
  • C. Przednojęzykowe dziąsłowe:
    cz, dz, sz, ż oraz r, l 
  • D. Środkowojęzykowe:
    ć, dź, ś, ź, ń oraz k’, g’, h’ 
  • E. Tylnojęzykowe:
    k, g, h

Uwaga! Ten podział pomija głoski występujące wyłącznie w wyrazach pochodzenia obcego (t’, d’) oraz takie polskie głoski, które nie są typowymi spółgłoskami.

  • Aż cztery grupy głosek (B.–D.) można nazwać głoskami językowymi. Najważniejszą rolę w ich powstawaniu odgrywa więc język; tyle tylko, że za każdym razem pracuje on nieco inaczej. 
  • Przy wymowie spółgłosek przedniojęzykowych (B.–C.) do maksymalnego zbliżenia narządów mowy dochodzi między przodem (po prostu: czubkiem) języka a, odpowiednio, górnymi zębami lub górnymi dziąsłami. Różnica nie jest duża – na przestrzeni wieków zmieniała się artykulacja (układ narządów mowy) głosek r oraz l (czasem zalicza się je do zębowych). Przód języka przybliża się więc do tych miejsc i tworzy zwarcie, szczelinę czy zwarcie przechodzące od razu w szczelinę. Tego jednak dotyczy klasyfikacja głosek ze względu na rodzaj artykulacji, czyli ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy. 
  • Wszystkie głoski środkowojęzykowe są miękkie, choć nie wszystkie głoski miękkie są środkowojęzykowe. O wysklepieniu środkowej części języka (stąd nazwa) ku podniebieniu twardemu pisaliśmy powyżej. Natomiast przy wymowie głosek z grupy ostatniej tylna część języka jest wyraźnie cofnięta i przybliża się do podniebienia miękkiego, czyli do języczka.

A zatem: rola języka polega na tym, że poprzez odpowiedni układ względem innych narządów mowy decyduje on o barwie określonej spółgłoski. Podobną funkcję pełnią wargi, tyle że w odniesieniu do innych spółgłosek: nie językowych już, lecz wargowych.

Przywołany powyżej podział nie różnicuje głosek wargowych. Tymczasem można wewnątrz tej grupy wyróżnić dwie podgrupy: głoski dwuwargowe i wargowo-zębowe. Dwuwargowe (artykułowane za pomocą dwu warg) są głoski p, b, m oraz ich miękkie odpowiedniki. Natomiast głoski f, w oraz ich miękkie odpowiedniki powstają w wyniku zbliżenia dolnej wargi do górnych zębów. Stąd nazwa: wargowo-zębowe.

Rodzaj maksymalnego zbliżenia dwóch narządów mowy określa poniższa klasyfikacja głosek ze względu na miejsce artykulacji:

  • Zwartowybuchowe:
    p, b, t, d, k, g oraz p’, b’, k’, g’
  • Szczelinowe:
    f, w, h ,f’ ,w’, h’ oraz s, z, ś, ź, sz, ż
  • Zwartoszczelinowe:
    c, dz, ć, dź’, cz, dż
  • Sonorne:
    m, n, l, r oraz m’, ń, l’

Widać więc, że przy wymawianiu głosek dwuwargowych wargi się zwierają, podczas gdy przy wymowie wargowo-zębowych powstaje szczelina.