Do podanych głosek dobierz takie, które różnią się od nich wskazaną obok cechą:
s – ….. bezdźwięczność – dźwięczność
k – ….. miejsce artykulacji
d – ….. stopień zbliżenia narządów mowy
z – ….. twardość – miękkość
m – ….. miejsce artykulacji
Od początku powinniśmy być czujni. W poleceniu nie powiedziano wprost, że wyszczególniona obok głoski cecha ma być jedyną różniącą. Niemniej jednak, o taki właśnie warunek w pytaniu chodzi.
- Do głoski s (szereg I) dopisać głoskę z, która jest jej dźwięcznym odpowiednikiem. Obie głoski różnią się więc wyłącznie dźwięcznością, podczas gdy pozostałe cechy artykulacyjne (ustność lub nosowość, twardość albo miękkość, miejsce i rodzaj artykulacji) są takie same.
- Szereg drugi. Głoska k jest tylnojęzykowa. W zasadzie więc wystarczyłoby podać dowolną głoskę inną niż g i h. Postarajmy się jednak znaleźć taką głoskę, która cztery cechy artykulacyjne dzieliłaby z głoską k, a miałaby przy tym inne miejsce artykulacji. Jaka głoska jest więc ustna, twarda, bezdźwięczna i zwartowybuchowa? Ten warunek spełnią przedniojęzykowo–zębowa t oraz dwuwargowa p. Warto zapamiętać, że jeśli pytanie dotyczy miejsca artykulacji, właściwej głoski szukamy tylko wśród głosek o takim samym stopniu zbliżenia narządów mowy – czyli wśród głosek o tym samym rodzaju artykulacji. To dwie nazwy tego samego podziału. I odwrotnie: jeśli mamy znaleźć głoskę różniącą się od tej podanej tylko pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy, to powinniśmy poszukać odpowiedzi wśród głosek mających to samo miejsce artykulacji.
- W szeregu trzecim mamy znaleźć parę do głoski d, która jest przedniojęzykowo–zębowa, a przy tym zwartowybuchowa. Szukana głoska powinna odznaczać się innym rodzajem artykulacji (czyli stopniem zbliżenia narządów mowy). Miejsce artykulacji zaś – tak przyjmujemy, bo taki warunek jest najczęściej stawiany w ćwiczeniach tego typu – jest to samo. Ponieważ interesują nas – z tego samego powodu – tylko głoski ustne, dźwięczne i twarde, rozwiązaniem będą głoski z (szczelinowa) oraz dz (zwartoszczelinowa).
- W szeregu czwartym wystarczy postawić kreseczkę nad głoską – już mamy odpowiedź. To rzadki przypadek: jeśli głoski różnią się miękkością; inne jest ich miejsce artykulacji.
- W szeregu piątym, ostatnim mamy dopisać parę do głoski nosowej, przy czym zakładamy, że nosowość i twardość mają być cechami wspólnymi. Odpowiedź jest więc jedna i oczywista. Szukana głoska nie jest wargowa, lecz przedniojęzykowo-zębowa (i, przy okazji, spółotwarta, czyli sonorna).
Umiejętność sprawnego rozwiązywania takich ćwiczeń jest dowodem na naprawdę dobre opanowanie fonetyki.