Na lekcji języka polskiego nauczyciel może poprosić Cię do tablicy, żebyś rozwiązał takie zadanie:

Zadanie
Policz liczbę głosek i liter w podanych wyrazach.

Wyraz Liczba głosek Liczba liter

koszyk
mech
wrak
samochód
ul
mroczny
marzyć
chrzan
dżdżysty
krótkotrwały
słońce
myszka
dzwon

I jak się zabierzesz do tego zadania?

Najpierw musisz przypomnieć sobie, co to jest głoska i litera.

  • Głoska to pojedynczy dźwięk, to najmniejsza część wyrazu. Głoskę wymawiasz i słyszysz.
    Zobacz, w wyrazie mysz są 3 głoski, bo słyszysz i wymawiasz: m-y-sz
  • Litera to zapisany znak głoski. Zapamiętaj, że litera to graficzny znak głoski. Literę widzisz i piszesz.
    W wyrazie mysz są 4 litery: m-y-s-z

A jak dzielimy głoski?

  • Samogłoski
    To głoski a, ą, e, ę, o, i, u, y. Przy wymawianiu samogłosek słyszysz tylko jedną głoskę. Zapamiętaj też, że przy wymawianiu samogłosek narządy mowy w jamie ustnej są rozwarte. Samogłoska sama może tworzyć sylabę.
  • Spółgłoski
    To pozostałe głoski, czyli: b, c, ć, d, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, ś, t, w, z, ź, ż. Przy ich wymawianiu słyszymy dodatkowy dźwięk. I tak: k wymawiamy ka, j – jot, b – be.
    Przy wymawianiu spółgłosek narządy mowy w jamie ustnej zbliżają się do siebie w różnym stopniu. Same spółgłoski nie mogą tworzyć sylaby.

A czym jest sylaba?
Sylaba to część wyrazu wymówiona przy nieprzerwanym oddechu. Sylaba składa się z samogłoski lub samogłoski i jednej lub kilku spółgłosek, np. ma-ma, ok-no, fi-ran-ka, Ju-nior, cza-so-pis-mo.
Zapamiętaj!
Sylaba to inaczej zgłoska.

Jak to się dzieje, że czasami liczba głosek i liter jest różna?
To proste! Czasami 1 głosce odpowiada 1 litera. A czasami jest tak, że 1 głosce odpowiada więcej niż 1 litera. Tak jest w przypadku dwuznaków.
Pamiętasz, co to jest dwuznak?
Dwuznak to dwie połączone litery, tworzące jeden dźwięk. Dwuznaki to: cz, sz, rz, dz, dź, dż, ch.

Spójrz na przykłady!

  • Kiedy 1 głoska równa się 1 literze?
    Np. w wyrazie: żona – w tym wyrazie każdej głosce przypisana jest 1 litera.
    Zobacz, że tym wyrazie:

    • głoska ż oznaczona jest literą ż,
    • głoska o oznaczona jest literą o,
    • głoska n oznaczona jest literą n,
    • głoska a oznaczona jest literą a.

Wyraz żona składa się z 4 głosek i 4 liter.

  • Kiedy 1 głoska równa się 2 literom?
    Np. w wyrazie: muszka – w tym wyrazie głosce sz przypisane są 2 litery.
    Zobacz, że:

    • głoska m oznaczona jest literą m,
    • głoska u oznaczona jest literą u,
    • głoska sz oznaczona jest dwoma literami s i z (czyli dwuznakiem sz),
    • głoska k oznaczona jest literą k,
    • głoska a oznaczona jest literą a.

Wyraz muszka składa się z 5 głosek i 6 liter.

Żeby dobrze policzyć liczbę głosek i liter w podanych wyrazach musisz wiedzieć, że są dwie możliwości:

Możliwość 1
W wyrazie jest taka sama liczba i głosek, i liter.
Zapamiętaj takie wyrazy!

sroka – 5 głosek i 5 liter
mak – 3 głoski i 3 litery
łatwy – 5 głosek i 5 liter
wróbel – 6 głosek i 6 liter
herbata – 7 głosek i 7 liter

Możliwość 2
W wyrazie jest więcej liter niż głosek.
Zapamiętaj takie wyrazy!

chrzan – 4 głoski i 6 liter
szafa – 4 głoski i 5 liter
maszyna – 6 głosek i 7 liter
myszołów – 7 głosek i 8 liter

Teraz już wiesz, jak uzupełnić tabelkę. Zobacz, czy zrobiłeś tak samo!

Wyraz Liczba głosek Liczba liter

koszyk 5 6
mech 3 4
wrak 4 4
samochód 7 8
ul 2 2
mroczny 6 7
marzyć 5 6
chrzan 4 6
dżdżysty 6 8
krótkotrwały 12 12
słońce 6 6
myszka 5 6
dzwon 4 5

 

To jest bardzo ważne!
Nie ma wyrazów, w których liczba głosek jest większa niż liczba liter!

To też jest ważne!
Zbiór wszystkich liter w języku ułożony w ustalonej kolejności to alfabet.