Metryczka dzieła

  • Tytuł: Dziewczyna czytająca list
  • Autor: Jan Vermeer (1632-1675) – czasem przy nazwisku znajduje się dopisek van Delft, oznaczający dzielnicę miasta Oude Kerk, w której malarz mieszkał
  • Narodowość: Holender
  • Rok powstania: około 1657
  • Rodzaj malarstwa: rodzajowe
  • Technika wykonania: olej na płótnie
  • Wielkość: 83 x 64,5 cm
  • Muzeum, w którym można obejrzeć dzieło: Galeria Drezdeńska (Niemcy)

 

Kto na obrazie?
Kobieta, dziewczyna – częsta bohaterka płócien Vermeera. Może do obrazu pozowała jego żona?

Co robi?
Czyta – z tytułu dzieła wiemy, że list. Trochę pomięty. Szkoda, że nie możemy przeczytać, co jest w nim napisane.

Gdzie stoi?
W pomieszczeniu oddzielonym kotarą, przy otwartym oknie.

Jaka jest?
Zamyślona, skupiona, poważna, ale z jej twarzy nie da się wyczytać innych uczuć.

Co na obrazie?
Kotara (zasłona) – odbija się od niej światło z okna.
Blat stołu, na którym stoi misa z rozsypanymi owocami.
Otwarte okno, przez które pada światło ułatwiające bohaterce czytanie listu.

Czego nie ma na obrazie?
Amora, który ponoć był w pierwszej wersji, ale został zamalowany przez autora dzieła.

 

Triki kompozycyjne

  • Światło – ciemność
    Światło słoneczne z okna tak odbija się od ściany i kotary, że postać oświetlona jest jakby od tyłu.
  • Zabieg z kotarą
    Kotarę można zasłonić. Ale w tej chwili jest odsłonięta, dzięki czemu jesteśmy świadkami czynności wykonywanej przez bohaterkę, podglądamy jej reakcje w czasie czytania listu.
  • Zabieg z odbiciem w lustrze
    O funkcję tego zabiegu pytali egzaminatorzy. Ale my nie odpowiemy, co autor miał na myśli. Zabieg może być symbolem niepewności, rozdwojenia uczuć, myśli.
  • Perspektywa
    Wyraźny podział linii poziomych (wyznaczonych przez poziome framugi okna i stół) oraz pionowych (kotara – dodatkowo pomarszczona w pionie, stojąca bohaterka, pionowe framugi okna).

 

Zadania egzaminacyjne

Czytanie dzieła sztuki nie polega na odgadywaniu, co autor obrazu miał na myśli. Tym bardziej nie polega na odgadywaniu, co autor testu miał na myśli. Niestety, w tym teście pytania uznano za dość kontrowersyjne. Dlaczego? Odpowiedzi sugerowane przez autorów testu nie były jedynymi możliwymi interpretacjami. Zobaczcie sami.

Pytanie o funkcję kotary

Umieszczona na pierwszym planie obrazu Vermeera odsłonięta kotara:

A. przede wszystkim zwraca uwagę na szeroko otwarte okno,
B. pozwala wkroczyć w intymny świat bohaterki obrazu,
C. podkreśla zainteresowanie kobiety światem zewnętrznym,
D. jest jedynym środkiem wprowadzającym efekt światłocienia.

Sugerowana odp. B.
Dość trudne zadanie, ale i tak łatwiejsze od pozostałych. Da się wykluczyć nieprawidłowe odpowiedzi. Na szeroko otwarte okno (A.) zwracamy uwagę, ale nie dzięki kotarze. Światem zewnętrznym (C.), a więc tym, co dzieje się za oknem, bohaterka nie interesuje się w ogóle. Efekt światłocienia (D.) wprowadza nie tylko kotara, ale i okno, szyba w otwartym oknie, misa z owocami.

Pytanie o funkcję detalu na obrazie – misy z owocami

Ukazanie na pierwszym planie misy z rozsypanymi owocami podkreśla:

A. statyczny charakter pierwszego planu,
B. zwyczajność przedstawionej sytuacji,
C. dynamiczny sposób przedstawienia postaci,
D. charakterystyczny element wystroju wnętrza z XVII w.

Sugerowana odp. B.
A dlaczego nie D.? Skąd gimnazjalista, który nie jest koneserem sztuki, ma wiedzieć, że motyw misy z owocami nie powtarzał się u innych malarzy?

Pytanie o nastrój obrazu

Pochylenie głowy nad listem to element, który wprowadza nastrój:

A. skupienia, spokoju i powagi,
B. zatroskania, zmęczenia i skupienia,
C. spokoju, radości i roztargnienia,
D. zatroskania, powagi i roztargnienia.

Sugerowana odp. A.
Cóż, odgadujemy jak na loterii. Wykluczamy odpowiedź C. – w bohaterce nie widać ani krzty radości oraz D. – w tym momencie trudno zarzucać jej roztargnienie. Ale skąd mamy wiedzieć, czy dziewczyna nie jest zmęczona? Albo inaczej – kto potrafi udowodnić, że mamy tu nastrój spokoju sugerowany w odpowiedzi A.?

Pytanie o sposób prezentacji postaci

Przedstawienie postaci z profilu i ukazanie jej niewyraźnego odbicia w okiennej szybie podkreślają:

A. powtarzalność ukazanej sceny,
B. urodę i elegancję bohaterki,
C. osobisty charakter sytuacji czytania listu,
D. wstydliwość i nieśmiałość przedstawionej kobiety.

Sugerowana odp. C.
To chyba najtrudniejsze ze wszystkich pytań. Gdyby zapytać 10 znawców sztuki, jak zinterpretowaliby odbicie profilu dziewczyny w szybie, każdy prawdopodobnie udzieliłby innej odpowiedzi. I każda byłaby prawidłowa.