Metryczka dzieła
- Nazwa: Partenon – główna świątynia na Akropolu
- Autorzy: architekci – Iktionos i Kallikrates
- Narodowość: Grecy
- Rok powstania: 447-432 (?) p.n.e.
- Rodzaj budowli: świątynia ku czci Ateny Partenos
- Technika wykonania: budowla kamienna (marmurowa)
- Muzeum, w którym można obejrzeć dzieło: Ateny w Grecji
Celem architekta jest stworzenie budowli wyglądającej na doskonale proporcjonalną – tak słowami antycznego uczonego, Heliodora z Larisy, możemy opisać najsłynniejszą grecką świątynię: Partenon.
- Partenon jest najsłynniejszą dorycką świątynią w Grecji. Został wzniesiony po to, by ustawić w jego wnętrzu posągu Ateny Partenos – opiekunki Aten (miasta-państwa). Jego proporcje, dekoracja i techniczne rozwiązania stały się wzorem dla innych świątyń, nie tylko w starożytności.
- Płaskorzeźby w przyczółkach opowiadają o narodzinach Ateny oraz jej walce z bogiem mórz – Posejdonem. W innych dekoracjach, obiegających świątynię, ukazano walkę bogów z gigantami oraz ludzi z centaurami i Amazonkami.
- Partenon różni się od innych greckich świątyń tym, że fasada nie ma sześciu, tylko osiem kolumn. Również liczba kolumn po bokach została zwiększona do siedemnastu.
- W antyku świątynia ta nie była tak delikatnej barwy jak dziś. Zdobiły ją malowidła w jaskrawych barwach: czerwieniach, błękitach i złocie. Niestety, z powodu silnego słońca, wyblakły.
Triki kompozycyjne
- Architektoniczna iluzja
Zbiór wszystkich trików, jakie stosowano w greckich świątyniach, nazywa się entasis. Polega to na tym, że linie, które widzimy, nie są proste, a kolumny nie zostały rozmieszczone w równych odstępach, chociaż tak nam się wydaje. Greccy architekci wykorzystali złudzenie optyczne – prawdziwe pionowe linie wydają się pochyłe, a prawdziwe poziome – lekko wybrzuszone na środku. I tak platforma, na której stoi świątynia, jest po środku trochę wypukła, aby wydawała się płaska. Boki budowli są przy krawędziach nieco obniżone. Wszystkie kolumny zostały lekko pochylone do środka. Kolumny narożne są kilkanaście centymetrów szersze od pozostałych, aby nie robiły wrażenia mniejszych. Natomiast trzy ostatnie kolumny w każdym narożniku stoją bliżej siebie.
- Łączenie kamiennych bloków
Antyczne świątynie budowano z kamiennych kloców. Poszczególnych elementów nie łączono zaprawą, tylko wewnętrznymi kołkami, bolcami. Czasem używano, ukrytych przed ludzkim wzrokiem, metalowych klamer.
Zadania egzaminacyjne
1. Pytanie o cechy charakterystyczne Partenonu.
Które określenia odnoszą się do przedstawionego zabytku?
A. Umiar dekoracji, strzelistość form, inspiracja antykiem.
B. Strzelistość form, inspiracja antykiem, bogactwo dekoracji.
C. Kolumnowy portyk, szlachetność proporcji, umiar dekoracji.
D. Bogactwo dekoracji, kolumnowy portyk, szlachetność proporcji.
Odp. C.
Cechą charakterystyczną tej świątyni, co od razu rzuca się w oczy, jest potężny kolumnowy portyk, czyli obejście dokoła budynku, osłonięte dachem wspartym na kolumnach. Harmonijne, „szlachetne” proporcje uzyskano dzięki starannym obliczeniom oraz trikom architektonicznym. Dzięki nim budowla jest majestatyczna, surowa i potężna. Biorąc pod uwagę te cechy, świątynia nie mogła być przeładowana zdobieniami. Dlatego ograniczono się głównie do dekoracji w przyczółkach (frontonach) – w trójkątnych szczytach.
2. Pytanie o porządek architektoniczny
Podaj dwie charakterystyczne cechy kolumn w przedstawionej budowli i na tej podstawie określ ich porządek architektoniczny.
Sugerowana odp.:
Cechy charakterystyczne ukazanych kolumn to:
1) kapitel (głowica) bez żadnych ozdób, gładki,
2) brak bazy (podstawy trzonu).
Kto pamięta trzy antyczne porządki: dorycki, joński i koryncki, od razu rozpozna, że kolumny są doryckie (potężne i surowe). Porządek ten wykształcił się na Peloponezie i był stosowany na terenach zamieszkanych przez Dorów – stąd jego nazwa.
Zobacz: