Metryczka dzieła

  • Tytuł: Polski szlachcic
  • Autor: F.L. Debucourt wg rysunku Jana Piotra Norblina (1745-1830)
  • Narodowość: Francuz
  • Tematyka: rodzajowa
  • Technika wykonania: akwatinta (rodzaj grafiki)

Oto portret szlachcica w typowym dla XVII wieku, wspaniałym, staropolskim stroju.

Strój szlachecki

  • Czapka – często aksamitna, obszywana futrem. Chętnie przyozdabiano ją piórami lub broszami z drogich kamieni.
  • Kontusz – strój wierzchni pochodzenia tureckiego. Słynął z rozciętych od łokcia, odrzuconych do tyłu rękawów. Szyty był z kosztownych, barwnych tkanin, zawsze kontrastujących z żupanem.
  • Żupan – rodzaj długiej sukni lekko dopasowanej w talii, rozkloszowanej u dołu. Zapinano go pod szyję, a kołnierz przypominał stójkę podwyższoną z tyłu. Ubiór ten szyto z aksamitu, jedwabiu. Zakładany był na koszulę i spodnie, które wpuszczano w buty.
  • Guzy – zastępowały guziki. Wykonywano je ze złota, srebra, drogich kamieni lub pereł.
  • Pas – początkowo wiązano go na żupanie, potem na kontuszu. Jedwabna, wzorzysta tkanina mała 4 – 5 m długości i ok. 60 cm szerokości. Na końcach frędzle. Pasy sprowadzano z Turcji lub Persji, a od poł. XVIII wieku tkano je w Polsce (najsłynniejsze nazywają się słuckimi).
  • Buty – szyto z żółtej albo czerwonej safianowej skóry, którą sprowadzano z Turcji.
  • Skarpety, pończochy – w XVII wieku powoli zaczęła nosić je bogata szlachta.
  • Szabla, karabela – broń biała, nieodzowny element pełnego szlacheckiego stroju. Wisiała na rapciach (sznurach z jedwabiu przetykanego złotem, srebrem).

 

Triki kompozycyjne

  • Dominująca postać
    Od razu widać, co, a raczej kto jest najważniejszy na tym przedstawieniu – szlachcic. To jego osoba dominuje nad wskazywanym przez siebie krajobrazem. Nic w tym dziwnego, w końcu mamy podziwiać wspaniale odzianego przedstawiciela polskiej XVII-wiecznej szlachty.
  • Tło
    Po lewej stronie widać typowy szlachecki dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Natomiast z prawej widnieją wiejskie chałupy. Szlachcic zdaje się pokazywać z daleka swoją posiadłość. Tło jest w pastelowych kolorach, aby nie odwracać naszej uwagi od głównego bohatera.
  • Horyzont
    Dzięki niskiemu horyzontowi mamy wrażenie, że widzimy postać od dołu. W efekcie tego triku szlachcic wydaje się większy i potężniejszy.

 

Zadania egzaminacyjne

Przykładowe zadania zamknięte

1. Czym różnił się ubiór bogatej szlachty od uboższej?
Różnice społeczne w środowisku szlacheckim symbolizowano za pomocą stroju przez:

A. sposób noszenia czapki,
B. rodzaj tkaniny, barwę, dodatki,
C. ilość zakładanych warstw,
D. rodzaj noszonej broni.

Odp. B.
Szlachta była bardzo zróżnicowana pod względem majątkowym. Widać to było zwłaszcza po strojach. Bogaci chodzili w barwnych jedwabiach, aksamitach, brokatach (jedwab przetykany złotą lub srebrną nicią). Mogli sobie pozwolić na kosztowne dodatki, np. brosze, guzy. Natomiast biedniejsza warstwa musiała się zadowolić ubiorem z wełny, lnu i tańszymi ozdobami.

2. O czym „mówiły” buty?
Które powiedzenie najlepiej oddaje sens wypowiedzi Jędrzeja Kitowicza o butach?

A. Obuć kogo w swoje buty.
B. Szewc bez butów chodzi.
C. Poznać pana po cholewach.
D. Słoma z butów wystaję.

Odp. C.
Bogatego szlachcica można było poznać po butach – całych czerwonych lub żółtych. Natomiast biedota kupowała stare cholewy i doszywała czarne przyszwy (część buta, która okrywa stopę). Przez to rozpoznawano, kto był szlachcicem, a kto nie.