Metryczka dzieła

  • Tytuł: Portret małżonków Arnolfini
  • Autor: Jan van Eyck
  • Narodowość: Flamand (dawne Niderlandy)
  • Data powstania: 1434
  • Tematyka: malarstwo portretowe
  • Technika wykonania: olej na desce
  • Wymiary: 82 x 60 cm
  • Muzeum, w którym można obejrzeć dzieło: National Gallery w Londynie

  • Głównymi bohaterami malowidła są Giovanni i Giovanna Arnolfini – małżeństwo włoskich kupców. Mieszkali w Brugii, w tym samym mieście, co Jan van Eyck.
  • Jesteśmy świadkami XV-wiecznej ceremonii ślubnej. Śluby zawierano w domach, a do 1563 roku nie była wymagana nawet obecność duchownego w czasie tej uroczystości!
  • W tamtych czasach panna młoda nie musiała występować w bieli, wystarczyła odświętna suknia. Ówczesna moda lansowała sylwetkę szczupłą u góry, za to z szerokimi biodrami i wydatnym brzuchem. Taką figurę podkreślał wysoko odcięty stan i grubo marszczona spódnica.
  • Bardzo dużo na obrazie symboli – dziś niekoniecznie czytelnych dla odbiorców dzieła.
    • Płonąca świeca symbolizuje Boga obecnego w czasie ślubu.
    • Sznur szklanych paciorków obok lustra (może różaniec), zwierciadło i miotełka to małżeńska czystość, uczciwość.
    • Pies oznacza wierność.
    • Drewniane buty to świętość zaślubin.
    • Natomiast owoce mówią o niewinności ludzi przed popełnieniem grzechu pierworodnego.
  • Intrygujący może się wydać napis po łacinie w stylu gotyckim, umieszczony nad lustrem. Znaczy on „Jan van Eyck był tutaj. 1434”. Malarz był więc świadkiem tego wydarzenia – możemy zobaczyć go w zwierciadle.
  • Typowe gesty wykonywane podczas ówczesnego ślubu to połączenie dłoni nowożeńców i podniesienie do przysięgi ręki przez pana młodego.

 

Triki kompozycyjne

  • Wypukłe lustro, czyli obraz w obrazie
    Typowe XV-wieczne wypukłe lustro w specyficzny sposób ukazuje nie tylko małżonków od tyłu, ale i tę część mieszczańskiego pokoju, której my nie widzimy, bo jest za nami. Kto ma dobre oko, dostrzeże w zwierciadle również Jana van Eycka i towarzyszącą mu osobę.
  • Fotograficzna dokładność
    Malarz realistycznie ukazywał przedmioty, owoce, tkaniny, włosy, jak również ludzkie postacie.
  • Symetria
    W obrazie wszystko zostało skomponowane symetrycznie: na głównej osi widzimy żyrandol, napis, lustro, psa, a po bokach, w jednakowej odległości od centrum: małżonków, łoże i okno. Mamy wrażenie ogromnego porządku i spokoju.
  • Podwójny portret
    Dzięki temu obrazowi pierwszy raz w sztuce nowożytnej (od końca średniowiecza) ukazany został całopostaciowy portret dwóch osób.

 

Zadania egzaminacyjne

1. Pytanie o symbol

Jaki symboliczny element jest wspólny dla pary z obrazu i wiersza Tadeusza Śliwiaka Budowanie domu?

Wspólnym symbolem dla bohaterów wiersza i obrazu są otwarte dłonie – w wierszu powtarza się tekst:

Z naszych dłoni otwartych
postawimy dom (…).

Ale w odpowiedziach uczniów piszących test pojawiały się najczęściej deski w podłodze albo dom – to oczywiście błędne odpowiedzi.

2. Pytanie o oświetlenie

Co jest źródłem światła eksponującego na obrazie małżeńską parę?

Źródłem światła są promienie słoneczne wpadające przez otwarte okno.

3. Pytanie o kompozycję obrazu

Wymień charakterystyczne cechy kompozycji obrazu.

To zadanie może sprawić dużo kłopotów. Co można wymienić? Cechy charakterystyczne to np.: symetria, statyczne postacie małżonków, umieszczenie ich na pierwszym planie, kompozycja zamknięta.