Agent celny, nazywany popularnie celnikiem, jest pośrednikiem pomiędzy urzędem celnym i podatkowym a podmiotem, który dokonuje obrotu towarowego z zagranicą. Przede wszystkim zajmuje się on wszystkimi czynnościami niezbędnymi do prawidłowego przeprowadzenia odprawy celnej:

  • jako przedstawiciel urzędu celnego przygotowuje potrzebne dokumenty, sprawdza dokumenty dostarczone przez osobę przekraczającą granicę, dokonuje sprawdzenia przewożonego towaru;
  • kontroluje przewożone towary głównie pod kątem ich legalności (wykrywanie przemytu, przewóz nielegalnych materiałów, zagrożonych gatunków itd.) oraz prawidłowego transportu i zabezpieczenia;
  • w przypadku towarów spożywczych lub zwierzęcych zgłasza je do odpowiedniej kontroli sanitarnej lub weterynaryjnej;
  • oblicza i przyjmuje opłaty celne i podatkowe, odpowiada także za prowadzenie magazynu celnego.

Z reguły praca celnika jest utożsamiana z pracą na granicy, tymczasem mogą oni pracować także w jednostkach wewnątrz kraju, kontrolując np. przesyłki pocztowe, ścigając pracodawców zatrudniających cudzoziemców nielegalnie przebywających w kraju itd. Bez względu na miejsce i charakter pracy celnicy muszą znać metody jakimi posługują się przemytnicy, przewożący towar, szkolą się w rozpoznawaniu dzieł sztuki, znają listy zagrożonych gatunków zwierząt i roślin.

Zawód celnika wymaga od osób nim zainteresowanych ciągłego dokształcania się (głównie w zakresie prawa) i odpowiednich predyspozycji psychicznych (opanowanie, umiejętność rozmowy z osobami podejrzanymi o przemyt, umiejętność wykrywania wszelkich nieprawidłowości). W przypadku zatrudnienia w specjalnych jednostkach wymagana jest często dobra sprawność fizyczna i pełna dyspozycyjność. Zdarza się również, że jest to zawód niebezpieczny, zagrażający zdrowiu lub życiu.

W Polsce zawód agenta celnego nie cieszy się sympatią społeczeństwa i ma stosunkowo niski status, szczególnie wśród innych zawodów związanych ze służbą mundurową – wynika to głównie z nieznajomości pracy celników i ich stereotypowym postrzeganiem.

Pensje zależą od doświadczenia i miejsca pracy.

 

Jak zostać agentem celnym

Osoby zainteresowane pracą w zawodzie agenta celnego muszą spełnić następujące warunki, niezbędne do uzyskania potrzebnych uprawnień:

  • posiadać miejsce zamieszkania we Wspólnocie,
  • mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
  • korzystać z pełni praw publicznych,
  • posiadać co najmniej średnie wykształcenie,
  • nie mogą być skazanym prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, przestępstwo gospodarcze lub za przestępstwo skarbowe,
  • swoim postępowaniem dają rękojmię prawidłowego wykonywania czynności agenta celnego,
  • posiadać kwalifikacje lub doświadczenie w zakresie obsługi celnej podmiotów gospodarczych;
  • mieć wiedzę z zakresu prawa celnego, orientować się w zasadach obrotu wewnątrzwspólnotowego oraz międzynarodowego, jak również znać procedury uproszczone wymiany handlowej między krajami;
  • zdać egzamin na agenta celnego,
  • wystąpić z wnioskiem o wpis na listę agentów celnych.

Chociaż od kandydatów na celników wymaga się średniego wykształcenia, wskazane jest jednak wykształcenie wyższe (najlepiej prawnicze, ekonomiczne lub techniczne), wymagana jest także znajomość co najmniej jednego języka obcego.

Ubiegając się o pracę agenta celnego należy (po spełnieniu pozostałych warunków) przystąpić do egzaminu państwowego. Składa się on z dwóch części. Część pierwszą stanowi test zawierający 100 pytań z zakresu przepisów prawa celnego, podatkowego i administracyjnego. Na rozwiązanie testu zdający mają nie więcej niż 150 minut, zaś warunkiem uzyskania pozytywnej oceny jest udzielenie prawidłowej odpowiedzi na co najmniej 81 pytań. Osoby, które nie uzyskają wymaganej liczby punktów mogą po upływie co najmniej 2 miesięcy powtórnie przystąpić do testu. Pozostali kandydaci przechodzą do drugiej części egzaminu, która sprawdza praktyczne umiejętności zdających. Mają oni za zadanie przygotować i wypełnić odpowiednie druki urzędowe.

Osoby, które nie zdadzą drugiej części egzaminu, mogą w ciągu dwóch miesięcy wystąpić z wnioskiem do Komisji o ponowne przystąpienie do etapu praktycznego – jednak w przypadku uzyskania kolejnego negatywnego wyniku, muszą powtórnie zdać cały egzamin.

Po zdaniu egzaminu należy wystąpić w ciągu dwóch miesięcy z wnioskiem do Dyrektora Izby Celnej w Warszawie o wpisanie na listę agentów celnych. Wpis powinien zawierać dane osobowe: imię, nazwisko dane adresowe numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość oznaczenie numeru ewidencyjnego zaświadczenia o pozytywnym złożeniu egzaminu oświadczenie o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych i korzystaniu z pełni praw publicznych.

Do wniosku należy dołączyć: potwierdzoną notarialnie kserokopię potwierdzającą zdobycie wymaganego wykształcenia aktualną informację o niekaralności zaświadczenie o nadaniu numeru identyfikacji podatkowej NIP

Istnieje również możliwość zatrudnienia w agencji celnej bez posiadania licencji agenta celnego. Wówczas kandydaci na celników przyjmowani są na 3-letni okres służby przygotowawczej. W czasie jej trwania zdobywają teoretyczne i praktyczne umiejętności pracy w zawodzie, zaś po upływie wyznaczonego czasu przystępują do egzaminu państwowego. Dopiero wówczas zostają zatrudnieni w służbie stałej. Koszty kursów podczas służby przygotowawczej pokrywane są przez agencję celną, jednak w wypadku gdy pracownik zrezygnuje z pracy przed upływem 3 lat w służbie stałej, zobowiązany jest do zwrotu wszystkich kosztów kształcenia.

Dodatkowo wszyscy kandydaci na agenta celnego zobowiązani są do zdania egzaminu z języka obcego, potwierdzającego znajomość danego języka.

Sytuacja na rynku pracy:

Najliczniejszą grupę pracodawców stanowią agencje celne, które oferują usług związane z odprawami celnymi towarów w imieniu klientów. W ostatnich latach rynek pracy skurczył się znacząco co było spowodowane akcesem do unii europejskiej (swobodny przepływ towarów ograniczył konieczność obsługi celnej importu i eksportu do tych z poza terenu UE).