Mini-CV

  • 1921 – Krzysztof Kamil Baczyński urodził się w Warszawie.
  • 1939 – matura w LO im. Stefana Batorego w Warszawie.
  • 1942 – ślub z Barbarą Drapczyńską, studia polonistyczne na tajnym uniwersytecie, działalność konspiracyjna.
  • 1943 – Baczyński członkiem Szarych Szeregów, prowadził działalność konspiracyjną i bojową.
  • 1944 – śmierć Baczyńskiego na placu Teatralnym w czwartym dniu powstania warszawskiego.

Krzysztof Kamil Baczyński żył bardzo krótko, 1921-1944, ale pozostawił po sobie dorobek poetycki pokaźny i dojrzały. Był reprezentantem pokolenia międzywojennego, pokolenia ludzi rozdartych między patriotyzmem i obowiązkiem walki o ojczyznę a młodością i chęcią korzystania z życia. Twórczość Krzysztofa Baczyńskiego jest wyjątkowo oryginalna, przesycona emocjami i żalem, ale zdumiewa także dojrzałością ujęcia.

Na tle epoki

Krzysztof Kamil Baczyński był reprezentantem pokolenia międzywojennego, debiutującego na początku II wojny światowej. Poezja wojenna młodych twórców dotyczy głównie rozdarcia między obowiązkiem i miłością do ojczyzny a chęcią życia i korzystania z młodości. Baczyński był jednak poetą bardzo dojrzałym, w swej twórczości stawiał sobie trudne pytania. Potrafił także pięknie pisać o miłości, przyjaźni, przyrodzie, co wyróżnia go na tle innych poetów wojennych.

Biografia

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się w Warszawie 22 stycznia 1921, poległ w powstaniu warszawskim 4 sierpnia 1944 roku. Był synem Stanisława Baczyńskiego, krytyka literackiego, i Stefanii Baczyńskiej, z którą łączyły go bardzo silne więzi emocjonalne. To ona pierwsza zwróciła uwagę na talent literacki syna.

Życiorys Krzysztofa Kamila Baczyńskiego jest typowy dla pokolenia międzywojennego. Maturę zdał w czerwcu 1939 roku, na kilka tygodni przed wybuchem wojny. Całą wojnę spędził w Warszawie, przez krótki czas studiował polonistykę na tajnym uniwersytecie stołecznym. W czerwcu 1942 roku poślubił Barbarę Drabczyńską, swą przyjaciółkę ze studiów. Ona także zginęła w powstaniu. W 1943 roku poeta wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które stały się zalążkiem batalionu AK „Zośka”, przeszedł konspiracyjne przeszkolenie bojowe i uzyskał stopień podporucznika. Brał udział w akcjach bojowych w terenie. W pierwszym dniu powstania Baczyński został odcięty od swego oddziału i walczył na placu Teatralnym. Został zastrzelony w Pałacu Blanka. Wspólny grób Baczyńskiego i jego żony znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze batalionu powstańczego AK „Parasol”.

 

Najważniejsze wydarzenia

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się w Warszawie w 1921 roku, gdzie tuż przed wojną, w czerwcu 1939 roku, zdał maturę w liceum Stefana Batorego. W czasie wojny został w stolicy, studiował polonistykę, pisał wiersze. W 1942 roku ożenił się z Basią Drapczyńską. W 1943 roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, przeszedł przeszkolenie i został podchorążym. Zginął 4 VIII 1944 roku, na początku powstania warszawskiego. Po wojnie pochowano go we wspólnym grobie powstańczym, wraz z żoną, na Powązkach.

 

Twórczość

Krzysztof Kamil Baczyński żył wyjątkowo krótko, lecz pozostawił po sobie bogaty dorobek poetycki. Zaczął pisać bardzo wcześnie. Jego pierwsze wiersze, jeszcze niepublikowane, powstały już w 1936 roku. Lecz z debiutem doczekał czasów wojny. W 1940 roku pojawił się odbity manuskrypt Zamknięty echem. Jesienią ukazał się następny tomik Dwie miłości (wiersze odbito w siedmiu egzemplarzach). W 1946 roku, w dziewięćdziesięciu sześciu egzemplarzach, odbito Wiersze wybrane, opatrzone pseudonimem Jan Bugaj. Jesienią 1943 roku wyszedł Arkusz poetycki Jana Bugaja, zawierający dwa utwory: Ciemna miłość i Wybór. Pośmiertnie, w 1947 roku, ukazał się zbiór wierszy Śpiew z pożogi w opracowaniu matki poety, poprzedzony przedmową Kazimierza Wyki.

Baczyński swe wiersze opatrywał zawsze dokładną datą powstania. Dzięki temu łatwiej jest prześledzić rozwój artystyczny poety. Od 1941 roku w poezji Baczyńskiego pojawia się temat wojny totalnej i jej miejsca w historii aktualnie przeżywanej przez twórcę. Wizja artystyczna jest posępna i groźna. Poeta sądzi, że prawidła rządzące historią i egzystencja człowieka zawsze są identyczne (Historia). Można także zauważyć w jego twórczości (i w ogóle w poezji wojennej młodego pokolenia) zwrot ku poezji romantycznej. Szczególnie silny jest wpływ Juliusza Słowackiego, działającego na wyobraźnię i uczącego patetycznego wizjonerstwa i Cypriana Norwida, który ożywił w młodym artyście zainteresowanie postawami moralnymi, skłonił do oceny i odbioru rzeczywistości w kategoriach etycznych i historiozoficznych.

Lata 1943-1944 to w poezji Baczyńskiego dominacja tematów patriotycznych i żołnierskich, a utwory zawierają hasła wzywające do walki za ojczyznę. Deklaracje te nie są puste. Patriotyzm poety jest gorzki i bolesny. Mówi o cenie, którą przyjdzie walczącym zapłacić za miłość ojczyzny.

Obok tego nurtu pojawiają się w twórczości Baczyńskiego piękne erotyki pisane do jego żony, Basi (Biała magia, Ty jesteś moje imię…, Noc, Miłość).

Inne ważne tematy to zachwyt nad pięknem przyrody polskiej – Mazowsza, Wisły, Warszawy – tego, co Baczyńskiemu było najbliższe. Dlatego choć twórczość jego została brutalnie przerwana, obraz poezji Baczyńskiego wydaje się pełny i dojrzały.

Cechy twórczości

  • Katastrofizm.
  • Skomplikowana metaforyka.
  • Kontekst historyczny – II woja światowa.
  • Dylematy moralne.
  • Wizjonerstwo.
  • Doskonałość języka poetyckiego.
  • Osadzenie w tradycji romantycznej.
  • Symbolizm.
  • Filozoficzna refleksja na temat życia, śmierci, miłości.

 

Najważniejsze dzieła

  • Wybór (1943)
    Poemat, opublikowany pod pseudonimem Jan Bugaj w Arkuszu poetyckim (1944). Poprzedzony mottem z wiersza Jerzego Lieberta: „Uczyniwszy na wieki wybór, w każdej chwili wybierać muszę”. Bohaterem utworu jest Jan, żołnierz podziemnej organizacji, który ginie w akcji. Umierając, prowadzi z aniołem rozmowę o miłości do Marii, ich dziecku i słuszności dokonanego wyboru. Poświęcił się dla ojczyzny, ale tym samym skrzywdził najbliższych. Wiersz przedstawia dylemat tak bliski pokoleniu międzywojennemu: jak żyć i jak umierać. Baczyński sugeruje, że jednostka postawiona w obliczu tak trudnych wyborów, obwarowanych nakazami etycznymi i historycznymi oraz obdarzona prawem do osobistego szczęścia, nie jest w stanie sama podjąć decyzji. Zawsze pozostaje dylemat, czy to, co robi, jest słuszne.
  • Pokolenie (1943)
    Pierwsza część wiersza ukazuje zdeformowaną przyrodę, a nastrój przesycony jest grozą i poczuciem niebezpieczeństwa. Pojawia się wizja apokaliptyczna: głowy zwisające z gałęzi, poskręcane ciała leżące w zbiorowym grobie, chmury warkoczące jak bombowce. Druga część to charakterystyka pokolenia czasów wojny, ­pokolenia młodych ludzi zmuszonych do nadnaturalnego bohaterstwa i wytrwałości. Wojna ­zmusza do życia ze śmiercią w tle, wypacza ­charaktery, odbiera uczucie litości, miłości, pamięci. A jednak walczyć trzeba. Poeta stawia pytanie, czy jest to słuszny wybór, czy zostanie zrozumiany przez następne pokolenia.
  • Z głową na karabinie (1943) – wiersz składa się z siedmiu strof czterowersowych, pisanych regularnym dziewięciozgłoskowcem. To wyznanie poety-żołnierza, rozdartego między wspomnieniami i marzeniami o życiu a patriotycznym obowiązkiem i koniecznością poświęcenia się dla ojczyzny. Utwór pokazuje sytuację osaczenia, tajemniczy krąg zaciska się coraz silniej. Świadomość zbliżającej się śmierci narasta, aż staje się pewnikiem. Żołnierz akceptuje tę śmierć – dokonał wyboru, przyjął wojenne reguły gry. Wiersz przedstawia konflikt wewnętrzny całego pokolenia międzywojennego, rozdartego między życiem a śmiercią za ojczyznę.

Znane i cenione utwory Baczyńskiego to także:

  • Sur le pont d’Avignon,
  • Przypowieść,
  • Historia, Mazowsze,
  • Elegia,
  • Bajka.

 

Zapamiętaj utwory

  • Historia (1942) – prawidła historii i egzystencji człowieka zawsze pozostają takie same, świat to pochód ludzkości zmierzającej do nieznanego celu.
  • Mazowsze (1943) – wiersz opowiada historię ukochanej przez poetę ziemi, przez którą przetoczyły się niezliczone armie. Los pokolenia nie jest wyjątkowy, historia się powtarza.
  • Wybór (1943) – wiersz przedstawiający dramatyczny wybór, przed którym stanęło całe młode pokolenie w czasie II wojny światowej. Żyć czy ginąć za ojczyznę? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, lecz jednostka podporządkowana jest prawom historii i nie może się spod jej władzy uwolnić.
  • Pokolenie (1943) – wiersz ukazuje charakterystykę pokolenia Kolumbów, dzieci, które musiały dorosnąć, by zginąć za ojczyznę. Czy następne roczniki zaakceptują wybory dokonane przez pokolenie Baczyńskiego?
  • Z głową na karabinie (1943) – wiersz ukazujący strach przed śmiercią i nieuchronność jej nadejścia. Młody żołnierz akceptuje swój los.

Miejsce

Warszawa – tu Baczyński urodził się i zmarł. Ze stolicą i z Mazowszem był silnie związany, czemu dał wyraz w licznych utworach.

Ludzie

  • Stefania Baczyńska – matka poety, autorka książek dla młodzieży i podręczników szkolnych. Bardzo silnie związana ze swoim synem. Odkryła jego talent, wspierała w czasie wojny, a po śmierci uporządkowała i wydała pozostałe wiersze.
  • Barbara Drabczyńska – żona poety i przyjaciółka. Łączyła ich silna miłość, wspólne zainteresowania i los pokolenia wojennego. Zginęła w powstaniu warszawskim, pochowana we wspólnym grobie z Baczyńskim.

Zajęcia

Krzysztof Kamil Baczyński pisał dużo i starał się w miarę możliwości w warunkach wojennych publikować swe utwory (niektóre w kilku, inne w setkach egzemplarzy). Jak na tak młodego twórcę jego dorobek jest okazały i dojrzały.

Jego 5 minut

Krzysztof Kamil Baczyński szybko zyskał sobie uznanie i przychylność czytelników. Co więcej, jako reprezentant pokolenia wojennego, który zginął w powstaniu warszawskim, stał się symbolem walki o ojczyznę, poświęcenia i dylematów Kolumbów.

Zapamiętaj o Baczyńskim

  • Poeta apokalipsy spełnionej korzystał z doświadczeń międzywojennego katastrofizmu, ale o ile ów wcześniejszy katastrofizm (czyli po prostu przewidywanie zagłady) był rodzajem konwencji literackiej, o tyle w czasach II wojny stał się faktem. Przykłady obrazów utrzymanych w poetyce katastrofizmu: „łąki krwi”, „krzyże nad grobami”, „ziemia nabrzmiała”, „czarne pochody spalonych jak węgiel ciał” – przesyt, niepokój, poczucie zagrożenia i zbliżającej się zagłady.
  • Piewca pokolenia – można powiedzieć, że poeta stylizuje się nieco na „wieszcza”, „ojca narodu”, kogoś, kto wie, czuje i rozumie więcej niż przeciętni ludzie. Sam Baczyński mówił o szczególnym powinowactwie, jakie czuł ze Słowackim.
  • „Żołnierz, poeta, czasu kurz” – cytat z poezji, tytuł książki wspomnieniowej o Baczyńskim, określający los pokolenia.
  • Pseudonim poety to Jan Bugaj.