Zaprezentuj wymowę wybranych Psalmów.

W Psalmach wyraża człowiek pochwałę Boga i dziękczynienie za dzieło stworzenia. Choć sam poddany Bogu i ufny, podkreśla Boską moc i harmonię stworzonego świata – wrysowuje w strofy Psalmów także portret własny – istoty silnej, panującej na ziemi, grzesznej, ale liczącej na Boskie miłosierdzie.

  • Psalm 1 – Dwie drogi życia
    Jest pouczeniem – zestawia dwie skontrastowane propozycje wyboru życiowej drogi, dwa portrety ludzkie. Którą z dróg wybierzesz? Z kim się utożsamisz: czy z błogosławionym, któremu przypisane jest szczęście, czy z grzesznikiem, którego droga zaginie?
    Wybór nieskomplikowany, natomiast warto zwrócić uwagę na obrazowe porównania (szczęśliwy – przypomina owocujące, wieczne drzewo, grzesznik – plewy) i na paralelizm treści (jest cechą wielu psalmów). Paralelizm to pewna równoległość w przedstawianiu tematów, wybór i porównywanie tych samych spraw, jak np. stosunek do Boga – odrzucenie go, owoc – plewy, trwałość – zniszczenie itd.
    Jeśli czytelnik ma do czynienia z psalmem z przekładu średniowiecznego, musi dodatkowo pokonać barierę języka staropolskiego.
  • Psalm 8
    To psalm zawierający wizję człowieka – władcy świata i najgodniejszego dzieła Boskiego.
    Analizując Psalm 8, można wizję świata i człowieka proponowaną tutaj skonfrontować z koncepcją zawartą w Księdze Koheleta.

    • Oto człowiek tutaj opisany to „władca nad dziełami rąk Twoich”. Człowiek to istota potężna, syn człowieczy, lecz umiłowany przez Boga, który oddaje mu we władanie wszelkie zwierzęta, ptactwo i ryby. Człowiek w tym ujęciu jest „niewiele mniejszym od niebieskich mocy”.
    • Psalm zawiera także pochwałę świata stworzonego przez Boga, niebios i ziemi, gwiazd, człowieka. Powyższa afirmacja, zachwyt światem i człowiekiem, stała się inspiracją dla myślicieli humanistów, zwłaszcza w epoce renesansu. Koronnym przykładem jest Pieśń XXV Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary… Jana Kochanowskiego, której słowa są wiernym odbiciem idei wszechświata zawartej w Psalmach.

W jaki sposób wyraził Bóg pełnomocnictwo władzy przekazanej Adamowi?
Otóż – przez upoważnienie do nadania imion wszelkiemu stworzeniu. Pozornie błaha czynność nabiera tu wagi filozoficznej. Bóg stworzył ziemię, rzeki, góry, zwierzęta, kwiaty, ale nazwać je kazał Adamowi. To tak, jakby odstąpił część swej siły stwórczej, bo przed posiadaniem własnego imienia rzeczy te nie istniały w pełni.

  • Psalm 22
    Budzi wiele emocji, zaczyna się słowami „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił”, które kilkaset lat po jego napisaniu miał wypowiedzieć Chrystus na krzyżu. Poszczególne fragmenty psalmu dość dokładnie odpowiadają zaś wydarzeniom z jego męki.
  • Psalm 94
    Zawiera wezwanie do Boga Mściciela o sprawiedliwość – ukrócenie niezawinionych represji i nadzieję, prawie pewność, że prośba ta będzie wysłuchana.
  • Psalm 130
    Jest swoistym wołaniem człowieka do Boga, wzorem dla wielu utworów liryki hymnicznej czy – apostrof kierowanych do Stwórcy – w chwili cierpienia, lęku, chwil grozy. Łatwo go zapamiętać przez charakterystyczny początek:

Z głębokości wołam do Ciebie, Panie!
(Miłosz)

lub w wersji Kochanowskiego:

W troskach głębokich ponurzony,
Do Ciebie, Boże niezmierzony,
Wołam: racz smutne prośby moje
Przyjąć w łaskawe uszy swoje!

Psalm 130 ustanawia pewien układ Bóg – człowiek. Bóg słucha – człowiek woła, Bóg jest doskonały i miłosierny, człowiek – ułomny i grzeszny. Ale ufny w moc Boskiego przebaczenia – znajdujemy tu odwieczną pociechę człowieka, że jego błędy – rzecz ludzka – zostaną mu wybaczone.

  • Psalm 137 Nad rzekami Babilonu
    To wspomnienie niewoli babilońskiej i smutku, jaki wywoływała u wygnańców tęsknota za ojczyzną. Bardzo popularny wśród murzyńskich niewolników w USA – tą drogą zawędrował do współczesnej muzyki – wszyscy chyba znamy różne wersje By the rivers of Babilon.

Uwaga
Polskie tłumaczenia psalmów zwano psałterzami – często przekładano je samodzielnie, nie w całości z Biblii. Najstarsze:

  • Psałterz Kingi – XIII w.
  • Psałterz floriański – XIV w.
  • Psałterz puławski – XV w.

Co to jest psalm?

Psalm jest to utwór biblijny, poetycki, o charakterze modlitewno-hymnicznym. Ośrodkiem wypowiedzi w psalmach jest Bóg – odbiorca próśb, podziękowań, pochwał. Psalmy zbudowane są z wersetów.

Werset – to całość treściowa, zbudowana z dwóch lub trzech członów. Te człony to: powtórzenia, przeciwstawienia lub uzupełnienia.

Wyróżniamy psalmy:

• błagalne
• dziękczynne
• pochwalne
• królewskie
• patriotyczno-religijne
• mądrościowe

Psalmy powstawały w przeciągu stuleci i mają wielu autorów. Tradycyjnie przypisuje się Psalmy królowi Izraela, Dawidowi, lecz dziś brak na to dowodów, wiadomo zaś na pewno, że istnieli także inni twórcy – np. Asaf czy Salomon. Przekładem Psalmów parali się od wieków najwybitniejsi twórcy, gdyż umiejętność dokonania takiego przekładu świadczyła o mistrzostwie pióra. Przekładali Psalmy Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Leopold Staff i znamienity poeta – Czesław Miłosz.

Przekładali Psalmy:

  • Jan Kochanowski,
  • Mikołaj Rej,
  • Mikołaj Sęp-Szarzyński,
  • Leopold Staff,
  • Czesław Miłosz.

Król Dawid – to biblijny przykład wzoru władcy – jego też panowanie uznano za „złoty wiek Izraela”. Rządził krajem 40 lat. Za młodu był pasterzem-lutnistą, to być może wyjaśnia jego skłonność do poezji – przecież psalmy to dzieło poetyckie. Słynne jest zwycięstwo Dawida nad Goliatem, olbrzymem, którego sprytny młodzieniec pokonał – z procy! Dawid – imię to oznacza w języku hebrajskim „ukochany”.

Ciekawostka

Przekłady psałterza wyprzedzały zazwyczaj tłumaczenia całości Biblii na języki narodowe. Od 1539 roku ukazują się przekłady dokonane przez autorów, których nazwiska znamy. Pierwszy z nich, pióra Walentego Wróbla, to Żołtarz Dawida proroka na rzecz polską wyłożony (1539). Kolejny to prozatorski przekład Mikołaja Reja – Psałterz Dawidów (1546). Pierwszym wierszowanym tłumaczeniem całego psałterza był Psałterz Dawida Jana Lubelczyka (1558). Arcydziełem jest przekład pióra Jana Kochanowskiego – Psałterz Dawidów (1579). Parafrazy niektórych psalmów dokonał Mikołaj Sęp-Szarzyński. W dwudziestoleciu międzywojennym przełożył Księgę Psalmów między innymi Leopold Staff (1937). Po wojnie – Roman Brandstaetter (Psałterz, 1968) oraz Czesław Miłosz (Księga psalmów, 1979).
Czesław Miłosz jest tłumaczem Księgi Rut, Księgi Estery, Księgi Hioba, Księgi Psalmów, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Lamentacji, Ewangelii św. Marka i Apokalipsy św. Jana.

Zobacz:

Czym jest psalm? Podaj podział psalmów
Jaką wizję człowieka i świata prezentuje „Księga Koheleta”?