Przedstaw różnice między oświeceniowym a romantycznym myśleniem o świecie.
Światopogląd oświeceniowy
- narzędziem poznania świata jest rozum
- świat jest materialny
- jest tylko kwestią czasu poznanie wszystkich tajemnic świata
- świat objaśnia uczony i filozof; człowiek niewykształcony jest niekompetentny do oceny świata
Światopogląd romantyczny
- rozum jest niewystarczający w poznawaniu świata, potrzebne są także, a może przede wszystkim, czucie i wiara
- świat jest dwoisty, dualistyczny – świat materialny i duchowy
Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,
Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.
Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!
(Romantyczność)
- świat jest do końca nie do poznania i nie do opisania – zmienia się bowiem nieustannie, a zmysły mylą
Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą,
I dwa obaczysz księżyce.
Niepewny…
(Świteź)
- świat objaśnia poeta
Czucie i wiara silniej mówią do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko
(Romantyczność)
- metafizyczne tajemnice intuicyjnie wyczuwają także ludzie prości, niewinni, szaleni, dzieci, mistycy
Mówcie pacierze! Krzyczy prostota –
Tu jego dusza być musi.
Jasio być musi przy swej Karusi,
On ją kochał za żywota!
(Romantyczność)