Przypomnienie treści przypowieści

Pewien uczony i znający przykazania boskie człowiek zapytał Jezusa, co trzeba robić, by zasłużyć sobie na raj, życie wieczne. Jezus zasugerował mu, że przecież wszystko jest w dekalogu zapisane, że istnieje przykazanie miłości. Ten osiągnie życie wieczne, kto będzie miłował Boga i swojego bliźniego równie mocno jak siebie. Na pytanie, kogo mamy uważać za bliźniego, Jezus opowiedział krótką przypowieść.

Pewnego samotnie wędrującego człowieka ­zaatakowali zbójcy – ograbili go, dotkliwie pobili i zostawili półnagiego na drodze. Drogą tą prze­chodzili różni ludzie, np. kapłan i lewita, którzy nie udzielili mu pomocy. Dopiero Samarytanin zareago­wał, zdezynfekował ranę i odtransportował rannego do najbliższej gospody. Zapłacił gos­po­da­rzowi, który miał doglądać ­poszkodowanego.

Po tej opowieści rozmówca Jezusa nie miał już wątpliwości – bliźni to zarówno ten, który udziela nam pomocy, jest miłosierny, jak i ten, który tej pomocy potrzebuje. Jezus polecił czynić tak samo jak Samarytanin.

 

Główne cechy gatunkowe przypowieści. Jak te cechy wplecione są w przypowieść o Samarytaninie.

Cechy przypowieści

Utwór narracyjny

  • Ciekawy zabieg – narrator przytacza moment, w którym Jezus opowiada przypowieść. Narratorów więc mamy de facto dwóch – Jezusa (opowiada samą przypowieść, historię Samarytanina) i narratora Ewangelii.

Są przedstawione postacie.

  • Napadnięty człowiek, kapłan żydowski, Samarytanin (mieszkaniec Samarii, Żydzi uważali Samarytan za złych, nieczystych, gdyż m.in. odmawiali gościny wędrującym do Jerozolimy pielgrzymom), lewita (pomocnik kapłana).

Są przedstawione wydarzenia.

  • Napad, pobicie i odarcie z szat. Brak reakcji przechodniów i pomoc Samarytanina (opatrzenie ran i transport do gospody).

Fabuła jest uschematyzowana. Nie ma rozwiniętych wątków.

  • Przedstawione są tylko wydarzenia dziejące się na drodze. Nie wiemy dokładnie, co robią bohaterowie, poza tym, że nie pomagają lub pomagają rannemu. Utwór jest zazwyczaj krótki.

Postacie i zdarzenia są przykładem uniwersalnych prawideł życia.

  • Faktycznie jest w życiu tak, że niektórzy pomagają biednym ze zwykłego odruchu serca, a niektórzy nie, mimo że wyznawana przez nich religia nakazuje to czynić.

Świat przedstawiony ilustruje prawdę religijną.

  • Opowieść Jezusa o ludziach, którzy nie pomogli i pomogli rannemu, ma wyjaśnić, o co chodzi w przykazaniu miłości.

Znaczenie dosłowne

  • Kapłan i lewita, a więc ludzie związani z Kościołem i znający przykazania, nie pomogli rannemu. Miłosierny okazał się Samarytanin, człowiek przez Żydów pogardzany, pozbawiony praw.

Znaczenie alegoryczne, ukryte

  • Bliźni to każdy człowiek. Tylko dlatego więc, że jesteśmy ludźmi, powinny łączyć nas typowo ludzkie uczucia – miłość, współczucie, pragnienie dobra – bez wzglę­du na to, czy ktoś jest przyjacielem, czy wrogiem.

Nauka wynikająca z utworu

  • Być prawdziwym człowiekiem to być dobrym i miłosiernym. Co to oznacza? Na pewno nie tylko mówić o miłosierdziu. Ale przede wszystkim pomagać, nawet ludziom nieznajomym, bardzo pokrzywdzonym, chorym, biednym.

 

Nazwij cechy i uczucia bohaterów przypowieści

Postaraj się określić postawę kapłana, lewity i Samarytanina, przypisując im nazwy cech lub uczuć, które dostrzegasz w ich postępowaniu.

Kapłan i lewita
Zobaczyli poszkodowanego (jeden z oddali, drugi z bliska) i minęli.

Cechy i uczucia

  • Brak współczucia
  • Obojętność na cierpienie innych
  • Niechęć do podjęcia trudu, organizacji pomocy
  • Znieczulenie na cierpienie
  • Bierność
  • Egoizm

Samarytanin
Zobaczył i zareagował – wzruszył się bardzo, udzielił pomocy – opatrzył rany, przewiózł do gospody, zapłacił gospodarzowi za opiekę nad rannym.

Cechy i uczucia

  • Interesowanie się losem innych ludzi
  • Troska o innych
  • Wrażliwość, współczucie dla cierpiących
  • Ofiarność, zaangażowanie
  • Odpowiedzialność
  • Hojność, brak skąpstwa w stosunku do potrzebujących

Czego symbolem są postacie?

  • Samarytanin – człowieka spieszącego z pomocą potrzebującym, skłonnego do dobrych uczynków; litości, dobra, współczucia.
  • Kapłan i lewita – obojętności; ludzi, którzy nie dają przykładu, nie wcielają w życie wyznawanych przez siebie zasad, tylko o nich mówią.

 

Wyjaśnij biblijne sformułowania

Postaraj się wyjaśnić ukryte znaczenie podanych biblijnych sformułowań (przenośnie, alegorie, symbole): droga do Jerycha, oliwa na rany, okazać miłosierdzie, zadać komuś rany.

  • droga do Jerycha = droga życia
  • oliwa na rany = pomoc
  • okazać miłosierdzie = być człowiekiem
  • zadać komuś rany = skrzywdzić kogoś

 

Zapamiętaj!

  • Alegoria
    Motyw w dziele. Może nim być postać lub zdarzenie. Oprócz znaczenia dosłownego ma dodatkowy sens – niedosłowny, przenośny, czyli właśnie alegoryczny. Np. sowa jest alegorią mądrości, waga – sprawiedliwości, bajkowy lis – przebiegłości.
  • Symbol
    To w utworze pewien znak. Pod nim ukryte są jakieś niewypowiedziane wprost treści. Co może być symbolem? Postać, przedmiot, zdarzenie, miejsce.
  • Przenośnia
    Inaczej – metafora. Element języka poetyckiego, który polega na użyciu słów w nowym znaczeniu, a co za tym idzie – na przekształceniu ich znaczenia podstawowego. Człony przenośni, poszczególne wyrazy znaczą osobno co innego niż w połączeniu.

Uwaga!
Czym różni się alegoria od symbolu? Tym, że alegoria jest jednoznaczna, wszyscy rozumieją ją jednakowo, zaś odczytań symbolu jest wiele, symbol rozumie się wielorako. Jest on trudniej uchwytny i charakteryzuje się większą pojemnością znaczeniową.