Prometeusz – najważniejszy z tytanów

Według mitologii greckiej to Prometeusz stworzył człowieka z gliny i łez. Nauczył go wielu zajęć m. in. polować a na koniec podarował wykradziony bogom ogień, dzięki czemu ludzkość wydobyła się z mroków ciemności, nie tylko dosłownej ale i w sensie rozwoju cywilizacji. Za dar ognia srodze zapłacił. Rozgniewany Zeus kazał przykuć go do skał Kaukazu, tam zaś zgłodniały sęp (lub orzeł) wyjadał mu odrastającą wątrobę. Po setkach lat męki tytana Herak­les za zgodą Zeusa zabił wreszcie orła i uwolnił Prometeusza.

 

Jak to interpretować?

  • Mit prometejski to jeden z najważniejszych mitów. Stał się inspiracją do ukształtowania postawy zwanej prometeizmem: poświęcenia się dla ludzkości. Postawę tę przypomniano i szczególnie propagowano w dobie romantyzmu – każdy z bohaterów romantycznych pragnie poświęcić się dla ludzi i idei:
  • Jeśli weźmiemy pod uwagę sam akt stworzenia człowieka, nadania mu władzy nad ziemią, uświadomimy sobie, że jest tu Prometeusz kimś na kształt prawodawcy i nauczyciela, a żywot człowieka pod opieką tytana przypomina raj – to można przyrównać Prometeusza do biblijnego Boga.
  • Mit prometejski daje tym samym odpowiedź na kluczowe dla ludzkości pytanie – kto stworzył człowieka.

Prometeusza porównuje się czasem do Chrystusa – jest to słuszne, jeśli skupimy się nad wartościami, takimi jak miłość do ludzkości i pełne cierpienia poświęcenie dla jej dobra.

Trzeba jednak pamiętać o dość istotnej różnicy:

  • Prometeusz jest typem buntownika przeciw bogom,
  • Chrystus wypełnia wolę Boga,
  • Prometeusz – w naszym kręgu kulturowym jest ciekawą postacią z mitologii greckiej
  • Chrystus jest sacrum, postacią ważną w wierze chrześ­cijan i przedmiotem kultu religijnego.

 

Nawiązania do mitu:

  • Już Ajschylos tworzy tragedię pt. Prometeusz skowany.
  • W polskim romantyzmie: Promethidionem nazwał swój traktat poetycki Norwid (Promethidion znaczy „syn Prometeusza”, a jest to swoisty manifest o sztuce, która ma być rodzajem czynu-pracy).
  • W poezji współczesnej:
    • Zbigniew Herbert, Stary Prometeusz,
    • Wisława Szymborska, Pisane w hotelu.
  • W literaturze światowej: Albert Camus, Prometeusz w piekle.

Frazeologizm

Ogień prometejski
Inaczej jest to iskra życia, ożywiające tchnienie – bo chodzi o ogień, którym Prometeusz ożywił figurę ludzką z gliny.

Termin

  • Prometejski czyn – bohaterski czyn, poświęcenie się dla dobra innych;
  • Prometeizm – postawa całkowitego poświęcenia sie dla ludzkości i cierpienia w imię wielkiej idei.

Wyznaczniki prometeizmu:

  • bunt,
  • cierpienie,
  • samotność,
  • miłość do ludzi.