Referat to ciekawa forma – nikt Cię nie uczy, jak się do niej zabrać, a wszyscy bezlitoś­nie Cię rozliczają, czy dobrze ją opanowałeś.
Przy pisaniu referatów musisz zetknąć się z jedną z dwóch metod pracy: z jednym tekstem źródłowym lub z wieloma.

 

Praca z jednym tekstem źródłowym

Pozornie powinna być łatwiejsza, bo masz przed sobą jeden tekst i wystarczy, że go dobrze… No właśnie! Co właściwie powinno się zrobić z tekstem, żeby go potem jak najlepiej sprzedać? Po pierwsze, musisz go przeczytać i to niejeden raz, bo żeby dokonać analitycznej segregacji treści na ważne i mniej ważne zagadnienia, musisz orientować się w całości książki, rozdziału itd. A tego po jednym przeczytaniu nie osiągniesz.

Tak więc:

  • Czytasz całość kilka razy (!).
  • Wyodrębniasz najważniejsze zagadnienia.
  • Wypisujesz najbardziej pasujące do charakteru Twojego referatu sformułowania.
  • Za pomocą klamer językowych łączysz treść przedstawioną własnymi słowami.
  • Zbierasz poza źródłem informacje o autorze lub pracy, którą referujesz. Nawet jeśli nauczyciel wyraźnie podał Ci tylko jeden tekst źródłowy, to nie daj się zwieść – i tak będzie liczył, że zajrzysz gdzieś dodatkowo.
  • Uważaj, żeby nie streszczać! To metoda kompromitująca myślącego człowieka.
  • Nie zachowuj języka autora pracy; pisz własnym.
  • Wykaż się inicjatywą, ale sprawdzaj fakty, które przyjdą Ci do głowy.

 

Praca z wieloma tekstami źródłowymi

Jest znacznie łatwiejsza, bo nie prowadzi prostą drogą do jałowego streszczania. Masz tu szansę na dużo większą samodzielność umysłową i wykazanie się prawdziwymi zdolnościami intelektualnymi. Jeśli nauczyciel zleca Ci napisanie (lub wygłoszenie) referatu i chce narzucić Ci źródła – broń się przed tym. Niech będzie to od początku do końca jedynie Twoja praca.
Wykonuj zadanie tak, jakbyś chciał zaimponować sam sobie. Zawsze pracuj w ten sposób, jeśli chcesz, by to, co robisz, było na wysokim poziomie. Sporządź katalog rzeczowy. Koniecznie podaj różnice w poglądach kilku różnych ­autorów.

Struktura referatu

Tytuł
Musisz pisać na jakiś temat. Dopóki nie wiesz, o czym właściwie piszesz – nie pisz. Temat sformułuj dowcipnie, naukowo lub zgodnie z życzeniem nauczyciela. Masz obowiązek podać znaczenie słów użytych w tytule.
Przykład:
Wartości poznawcze obcowania z owcami dla dzieci ze środowisk miejskich o ilorazie inteligencji poniżej 70 punktów.
Przy takim tytule podajesz:

• Co to są wartości poznawcze
• Co to jest owca lub jak będzie definiowana w zakresie tego referatu
• Jaką skalą i jaki rodzaj inteligencji mierzysz

Pamiętaj!
Musisz podać definicje kluczowych słów swojego referatu; w przeciwnym wypadku każdy będzie rozumiał je inaczej lub nie będzie rozumiał wcale.

Wprowadzenie
Plan pracy, bez szczegółów. Tylko tyle, ile trzeba, aby czytający lub słuchający zorientowali się, o czym w ogóle będzie mowa. Ogólny opis zagadnienia podzielony na wątki, rozdziały, tematy, przez które kolejno płynnie i stosując odpowiednie klamry prowadzisz (jak dziecko za rączkę) słuchaczy lub czytelnika.

Meritum
Kwintesencja treści. Jednoznaczne przedstawienie tezy. To tę część Twoi odbiorcy mają najlepiej zapamiętać.
Podsumowanie – miejsce na przedstawienie poglądów cudzych, powołanie się na publikacje i pokazanie, jak rozległy jest temat podjętej przez Ciebie pracy. Tu zbierasz esencję faktów, podajesz je jak na tacy słuchaczom lub formułujesz w postaci punktów.

Wnioski
Tu musisz się specjalnie wykazać! Nie wysilaj się, jeśli nie masz wiele do powiedzenia, nie przypisuj też sobie cudzych poglądów. Zgodnie ze sztuką referowania należy otwarcie przyznać się, ku czyjej racji się skłaniasz.

Język referatów

Zdania długie, połamane, sugerujące pokłady wiedzy i zaangażowania przygotowującego referat są tu jak najbardziej na miejscu.
Oto klasyczne klamry językowe używane we wszystkich referatach świata:

• Powołując się na poglądy… możemy stwierdzić, iż…
• Po przedstawieniu powyższych danych zastanówmy się…
• Jeśli, jak podaje autor, jest tak i tak, to poszukajmy odpowiedzi na pytanie, dlaczego…
• Zatem zastanówmy się…
• Ten mały przegląd tego i tego pozwala nam na…
• Dla ustalenia uwagi załóżmy, iż…
• Stąd wysnuwamy wniosek, iż…

 

Unikaj:

  • Używania słów, które wydają Ci się znane (i, być może, nawet intuicyjnie je rozumiesz), ale których nie umiesz perfekcyjnie zdefiniować (trzy razy sprawdź w słowniku, czym się różni inicjacja od informacji, a statut od statusu, zanim te słowa znajdą się w Twoim wystąpieniu).
  • Powoływania się na fakty gdzieś kiedyś zasłyszane, których źródła wiedzy o nich nie potrafisz jednak podać – w referacie są zupełnie nieprzydatne.
  • Podzielania poglądów zaczerpniętych wprawdzie od autorytetów – ale niezgodnych z poglądami Twojego nauczyciela (czy będziesz umiał bronić swego stanowiska?!).
  • Przepisywania (słowo w słowo), streszczania bez zrozumienia – od razu będzie widać brak myśli przewodniej i Twoje zagubienie w temacie.

 

Wersja dla szpanerów
Jeśli referat jest Twoją ostatnią szansą na dobrą ocenę lub jeśli dużo od niego zależy, przygotuj go według wskazówek tych, którzy są mistrzami referatu.

  • Przygotuj pracę wzorową pod względem graficznym i pozwól to zauważyć swojemu nauczycielowi.
  • Rozdaj klasie plan referatu z wyszczególnionymi głównymi zagadnieniami i miejscem na notatki własne.
  • Dołącz do pracy słowniczek naukowych terminów – znajdź przynajmniej dwa, które będą też nowe dla nauczyciela.
  • Podaj z takim samym zaangażowaniem poglądy dwóch autorytetów, ale sprzeczne, i ustosunkuj się do nich – to zawsze wzrusza nauczycieli.

Uwaga!
Jeśli nauczysz się w szkole pisać dobre, twórcze referaty, to tak jakbyś nauczył się pływać, jeździć na rowerze i dwóch języków obcych jednocześnie.

Słowem – wyposażysz siebie w umiejętności niezwykle przydatne.

• Nabierzesz nawyku formułowania tytułów wszystkiego, nad czym pracujesz.
• Będziesz umiał streszczać oraz jasno i jednoznacznie formułować myśli.
• Nie będziesz się bał publicznie przemawiać.
• Jeśli zostaniesz politykiem, będziesz sam sobie pisać przemówienia (pomyśl, jak to Cię wyróżni).