Poeta „syn tysiącleci”, czy „dziecię wieku”? Przedstaw różne rozstrzygnięcia tego dylematu w poezji XIX i XX wieku.

Strategie wstępu

Istotna rola poety w życiu narodu i różne jego wizerunki w XIX i XX w.: na przestrzeni wieków poeci pełnili role:

  • „kochania wieku swego”,
  • „poety serca”,
  • „poety ruin i grobów”,
  • „smutnego szatana”,
  • „ poety trzech pokoleń”,
  • „poety apokalipsy spełnionej”.

Podobnie poeci XIX i XX wieku:

  • Mickiewicz – wieszcz, piewca „małej ojczyzny”,
  • Tetmajer – reprezentant cyganerii,
  • Baczyński – obrońca ojczyzny,
  • Miłosz – autorytet moralny,
  • Tuwim, Białoszewski – eksperymentatorzy językowi.

Szczególny charakter przełomu wieków XIX i XX

  • w Europie przemiany społeczne, ustrojowe, rewolucja kulturalna i techniczna, kryzys światopoglądowy, moralny,
  • w Polsce okres zaborów, powstania i ich upadek, Wielka Emigracja.

 

Strategie rozwinięcia

  • Przyczyny powstania wizerunku poety – „syna tysiącleci” – przykłady. Próby przezwyciężenia kryzysu moralnego, światopoglądowego, poszukiwanie wartości, autorytetów moralnych – np. Adam Mickiewicz, Czesław Miłosz.
  • Geneza wizerunku poety – „dziecięcia wieku” – przykłady.
    Warunki historyczne, ekonomiczne, socjologiczne, określony światopogląd, moda, okreś­lone prądy w sztuce kształtowały wizerunek poety „dziecięcia wieku” – np. romantycznego wieszcza, żołnierza, emigranta, autorytetu moralnego – np. Juliusz Słowacki, Krzysztof Kamil Baczyński.
  • Porównanie obydwu wizerunków i ich funkcji – są poeci typowi dla czasów, które reprezentują, np. Lenartowicz, Tetmajer, Gajcy, pełniący rolę „dziecięcia wieku swego”, są też (mniej liczni) poeci uniwersalni, „synowie tysiącleci”, do których zaliczyć można np. Norwida, Miłosza czy Baczyńskiego. Właśnie Baczyński jest przykładem na to, że poeci niekiedy łączą rolę „dziecięcia wieku” i „syna tysiącleci”.

 

Strategie zakończenia

  • Fenomen poety – jego złożona natura i odpowiedzialna, niejednoznaczna rola – jak słusznie stwierdził Kochanowski, poeta „ze dwojej złożony natury”.
  • Najciekawsza, moim zdaniem, wizja poety XIX i XX w. na podstawie wybranego wiersza – Baczyński, ponieważ jest reprezentantem czasu, w którym żył, ale i poetą uniwersalnym.

 

Pytania do dyskusji

Jakie inne role spełnia współczesny poeta? Rozważ problem, odwołując się do wybranych utworów.

Proponowana odpowiedź
Współczesny poeta może być: reprezentantem wieku wysoko rozwiniętej cywilizacji (Lipska – Ericsson synku); autorytetem moralnym – Herbert, Miłosz; piewcą małej ojczyzny – Zagajewski, Miłosz; mistrzem poezji, oryginalnym, niezwykłym artystą – współcześni nobliści; eksperymentatorem językowym – Białoszewski.

Którego współczesnego poetę cenisz najbardziej i dlaczego? Uzasadnij swój sąd, nawiązując do znanych Ci wierszy.

Proponowana odpowiedź
Twórcy innych kręgów kulturowych, np. malarstwa, mogą także pełnić jedną z dwu określonych ról, np. „dziecięcia wieku” – Robert Schumann, Artur Grottger, mogą oni również być „synami tysiącleci” jak Ludwik van Beethoven, Fryderyk Chopin, Iwan Ajwazowski (znany marynista) czy reformator opery Ryszard Wagner albo malarz, także portrecista Eugene Delacroix. Podobnie jak w przypadku poezji niekiedy role te mogą się pokrywać – Fryderyk Chopin.

 

Bibliografia

• Cyprian Kamil Norwid, Klaskaniem mając obrzękłe prawice; Język ojczysty
• Adam Mickiewicz, Dziady cz. III
• Juliusz Słowacki, Testament mój
• Leopold Staff, Sonet szalony
• Charles Baudelaire, Albatros
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Koniec wieku
• Jan Kasprowicz, Dies irae
• Kazimierz Wierzyński, Kufer
• Zuzanna Ginczanka, Non omnis moriar
• Krzysztof Kamil Baczyński, Z głową na karabinie, Pokolenie
• Czesław Miłosz, Który skrzywdziłeś, Campo di Fiori
• Beata Obertyńska, Do mego syna
• Tadeusz Różewicz, Ocalony
• Małgorzata Hillar, My z drugiej połowy XX wieku