„Każdy ma swoją jedyną melodię istnienia” (Maria Janion). Poszukiwania sensu życia wpisane w świat wybranych bohaterów literackich a Twoje refleksja o istocie egzystencji.

„Każdy ma swoją jedyną melodię istnienia” (Maria Janion). Poszukiwania sensu życia wpisane w świat wybranych bohaterów literackich a Twoje refleksja o istocie egzystencji.

Zestaw lektur:

• W. Szekspir: Hamlet;
• S. Żeromski: Ludzie bezdomni;
• J. Słowacki: Kordian;
• B. Prus: Lalka (Stanisław Wokulski);
• G. Herling-Grudziński: Wieża

Pomysł na pracę

Wstęp

Bohater jest motorem dzieła literackiego, od jego czynów zależy intensywność akcji, jego decyzje oceniamy, metamorfozę obserwujemy. On działa – nawet gdy nie działa. Znakomita scena z „Kartoteki” Różewicza, ta, w której Chór Starców ubolewa nad biernym Bohaterem, mobilizując go do czynu, potwierdza ten wniosek. Bohaterze, działaj, rób coś – jesteś przecież głównym twórcą fabuły! Nie chcesz? Czy jesteś bohaterem nowoczesnej sztuki antyteatru? Niekoniecznie – czasem droga od wyboru wartości i ustalenia swojego celu do urzeczywistnienia go jest długa i trudna. Na przykład w przypadku Hamleta, bohatera Szekspirowskiego.

Teza:

Pomiędzy decyzją, wyborem wartości a ich realizacją jest jeszcze bardzo długa droga. Różnie przebiega w zależności od typu bohatera czy też natury ludzkiej.

Układ:

• Hamlet – przy najsłynniejszej chyba postaci Szekspirowskiej trzeba zaznaczyć to, co nazwano później hamletyzmem: drogę pełną wahań, rozważań, rozmyślań o wartości. Decyzja zapada szybko: pomścić śmierć ojca, walczyć o sprawiedliwość. Potem jednak – rozważania być albo nie być, udawanie obłąkania, rozmyślania na cmentarzu o ludzkiej kondycji. Hamlet jest najlepszym dowodem na to, że pomiędzy myślą a czynem jest jeszcze ogromna odległość.

• Doktor Tomasz Judym – polski bohater czynu, patron społeczników. Raczej nie hamletyzuje – odkąd uzmysłowi sobie cel życia: pomagać biedocie, poświęcić całe życie walce z chorobą i nędzą – przystąpi do realizacji. Na jego drodze do urzeczywistnienia celów stanie miłość, Joasia, pragnienie rodziny. Wyrzeka się tego bezdyskusyjnie. Decyzja warta refleksji.

• Kordian – polska odmiana Hamleta. Decyduje się zabić cara. Przebieg drogi do urzeczywistnienia celu ujmuje zdanie: Kordian zemdlał w progu sypialni carskiej. Czynu nie dokonał. Głosy Imaginacji i Strachu nie pozwoliły mu na królobójstwo.

• Stanisław Wokulski z Lalki – bardzo zdecydowany bohater. Stawia sobie cel: zdobyć kobietę. W realizacji planu jest konsekwentny i nieustraszony. Prawie mu się udaje, ale przegrywa. Przebył długą drogę, działał bardzo konkretnie. Właściwie powinien zostać nagrodzony zwycięstwem…

Konkluzja:

Hamlet ginie, Kordian daje się pojmać, Judym pozostanie samotny, Wokulski przegrywa. Żaden z przywołanych bohaterów nie osiągnął sukcesu – może jedynie Judym wypełni swoją misję. Zastanawiające, że realizacja celów nie zależy od jakości działań – obojętne czy bohater hamletyzuje, czy pracuje. Łatwo ponieść klęskę na drodze do marzeń.

Uwaga!
Obok wyżej wymienionych bohaterów literackich, inne postacie mogą pojawić się w kontekście, np. bierny antybohater współczesności, który w ogóle nic nie robi, albo szlachetny Lebbroso z Wieży, który podejmuje trud życia mimo nieszczęścia i choroby, albo Konrad Wallenrod, zdecydowany, podobny trochę do Judyma. Pociągające może być przeanalizowanie tzw. bohaterów dojrzewających (Konrad, Holden), ale młodzi dojrzewający dopiero poszukują swoich wyborów.

Sposoby na uatrakcyjnienie tematu

Są tacy, którym się udało! Są drogi zakończone sukcesem – ale wówczas należy obserwować wysiłek, koszta poniesione przez tych bohaterów, którzy powzięli zamiar i go zrealizowali. Literatura wcale nie kocha ludzi sukcesu – niełatwo ich wymienić. To może być Justyna Orzelska, Martin Eden, doktor Rieux.

Można też założyć wybór złych wartości. Jaką drogą idą karierowicze czy nawet zbrodniarze? Rastignac, Ziembiewicz, Sorel, Makbet, Raskolnikow? To droga szybkich decyzji, z reguły zakończona klęską.

Pracę taką mogą też uatrakcyjnić kobiety. Były panie, które upatrzyły sobie cel i dążyły do niego zdecydowanie: Antygona, Anna Karenina, Joanna d’Arc.

Najlepsze cytaty

Jedni rodzą się wielkimi, inni w pocie czoła do wielkości przychodzą; innych wielkość szuka sama.
William Szekspir, Wieczór Trzech Króli

Nasze życie to wieczny rozbrat marzenia z rzeczywistością.
Mikołaj Gogol

Kiedy ma się już to, czego się pragnęło, to okazuje się, że nie jest to wcale to, czego się pragnęło.
Gertruda Stein

Błędy to droga do prawdy.
Fiodor Dostojewski

Trzeba być powolnym w rozważaniach i szybkim w działaniu.
Napoleon I

Kto nie dąży do rzeczy niemożliwych, nigdy ich nie osiągnie.
Heraklit