Najsłynniejsi autorzy bestsellerów tzw. literatury sensacyjnej:

Alistair MacLean
Najbardziej znane powieści: Tylko dla orłów, Działa Nawarony, HMS Ulisses.

  • mistrz powieści przygodowo-sensacyjnej;
  • bardzo często odwołuje się do charakterystycznego dla siebie motywu fabularnego: jego bohaterem jest zwykle bohaterski samotnik, wielokrotnie ranny i stający w obliczu śmierci, toczący rozliczne „prywatne” wojny ze złem, który w finale musi zawsze udaremnić skomplikowany spisek lub pokonać czarne charaktery;
  • stosuje zwykle narrację pierwszoosobową;
  • pisze językiem prostym – jeśli nawet stosuje porównania lub metafory, to nie wychodzi poza język potoczny (np. „Poczułem się, jakby w tył mojej głowy uderzyła kilkunastotonowa ciężarówka, której kierowca właśnie przyspieszył, bo przypomniał sobie o czekającej na niego w barze sympatycznej laluni w czerwonym mini”).

Stephen King
Najbardziej znane powieści: Carrie, Lśnienie, Misery, Christine.

  • najbardziej znany twórca literatury grozy;
  • czytelnikom spodobała się typowa dla pisarza konstrukcja fabularna – King przedstawia zwykle na początku „normalnych”, miłych, ułożonych bohaterów, do których czytelnik czuje sympatię, by nagle odkryć w nich ciemną naturę i zestawić z okrutnym światem zła;
  • pisarz umiejętnie tworzy nastrój grozy i zawikłane fabuły, do których często wprowadza postacie charakterystyczne dla horrorów – np. wampiry, zombi, wściekłe psy itp.
  • co ważne, świat zła u Kinga ma charakter nadprzyrodzony – objawia się w snach, przerażających marzeniach, ale też w tym, co zwykłe i na pozór miłe;
  • książki Kinga określa się zwykle mianem „mystery” – gatunek ten oznacza powieść z pogranicza horroru, thrillera psychologicznego i typowej popularnoobyczajowej historii;
  • jest najczęściej bodaj filmowanym pisarzem świata – niemal wszystkie jego powieści zostały przeniesione na ekran (m.in. Lśnienie, Zielona mila, Skazani na Shawshank).

John Grisham
Najbardziej znane powieści: Firma, Raport Pelikana, Czas zabijania, Komora, Ława przysięgłych.

  • twórca tzw. thrillerów prawniczych;
  • autor, który sam był adwokatem specjalizującym się w sprawach kryminalnych i drobnych odszkodowaniach, w swoich powieściach penetruje dogłębnie prawniczy świat, pokazując jego zakłamanie i brutalne metody postępowania;
  • bohaterem Grishama jest zwykle młody, zdolny adwokat, który walczy z bezduszną biurokracją, a jeszcze częściej – ze złem, które reprezentują wysoko postawieni urzędnicy;
  • charakterystyczne cechy książek Grishama to: bardzo sprawna narracja, dynamiczna akcja, wyraziste postacie i liczne odwołania do współczesnej (głównie amerykańskiej) rzeczywistości;
  • wiele jego powieści przeniesiono na ekran (m.in. Firmę).

Michael Crichton
Najbardziej znane powieści: Jurassic Park, System, Człowiek terminal, Kongo.

  • twórca tzw. technothrillerów – powieści o współczesnych zagrożeniach płynących z rozwijającej się cywilizacji, będących połączeniem science fiction i thrillera;
  • w swoich książkach porusza najbardziej znane, współczesne prob­lemy, takie jak klonowanie (Jurassic Park) czy molestowanie seksualne w pracy (System);
  • odwołuje się zwykle do autentycznych źródeł i badań, co ma sugerować, że jego książki – chociaż fabuły są przecież wymyślone – opisują otaczający nas świat;
  • jego powieści wielokrotnie przenoszone były na ekran (filmy Park Jurajski, W sieci, Przekleństwo Andromedy), Crichton stworzył również popularny na całym świecie telewizyjny serial Ostry dyżur.

Robin Cook
Najbardziej znane powieści: Coma (sfilmowana przez Michaela Crichtona), Zabójcza kuracja, Mutant, Epidemia, Toksyna, Chromosom 6.

  • mistrz thrillerów medycznych (autor jest lekarzem z dyplomem Harvarda), w których rozczytują się zwłaszcza studenci medycyny i farmacji;
  • miejscem akcji jest zwykle szpital, w którym dzieją się rzeczy niewiarygodne – pracownicy w białych fartuchach mogą nam przecież ­wszczepić dziwne „coś”, dzięki czemu przestaniemy być sobą, mogą też oszukiwać (zwłaszcza że posługują się niezrozumiałą dla większoś­ci łaciną);
  • w Dewiacji autor podejmuje również temat wielkich koncernów farmaceutycznych, które prowadzą brutalną grę z konkurencją – i z pacjentami;
  • w świecie Cooka wszystko – i wszyscy są podejrzani, dlatego niektórzy zarzucają pisarzowi „spiskową teorię dziejów”.

Jakie wspólne cechy mają bestsellery tzw. literatury sensacyjnej?

schematyczne postacie

bohater pozytywny, który występuje zwykle w kilku odmianach

  • superbohater – potrafi wszystko i ze wszystkim daje sobie radę – a z czym konkretnie, zależy od tematyki książki (np. superbohater w dziedzinie prawa, teorii prawdopodobieństwa, odkrywania zagadek kryminalnych itp.);
  • zwykły człowiek, który okazuje się nieoczekiwanie superbohaterem – taką konstrukcją posługuje się zwłaszcza MacLean, którego przeciętny bohater-narrator swoją prawdziwą twarz odkrywa dopiero w finale – okazuje się wtedy zwykle agentem służb specjalnych, byłym komandosem albo… złotym medalistą olimpijskim w sportach walki;
  • zwykły człowiek w sytuacji kryzysowej – dzięki tej właśnie sytuacji bohater odkrywa w sobie nadspodziewane pokłady wiedzy, przebiegłości, siły i energii.

czarny charakter

  • wcielenie zła – to postacie, które od początku budzą w czytelniku odrazę (mordercy, gwałciciele itp.) – bohater pozytywny prowadzi zwykle z czarnym charakterem walkę, która musi skończyć się happy endem;
  • piekielnie inteligentny potwór – to bohaterowie przeczący tradycyjnemu wizerunkowi bezmyślnego „zła” – są inteligentni, przebiegli, mają często zaskakująco dużą wiedzę, dzięki czemu potrafią też prowadzić skomplikowaną psychologiczną grę z innymi bohaterami (jak w Milczeniu owiec Thomasa Harrisa).

kobieta

  • bardzo rzadko jest głównym bohaterem powieści sensacyjnej – najczęściej pełni rolę pokrzywdzonej, którą chroni postać pozytywna (mężczyzna), przypadkowego świadka wydarzeń, ale może też być zamaskowanym czarnym charakterem.
  • podobne elementy fabuły
  • nieodzownie w powieściach sensacyjnych pojawić się muszą morderstwa, kryminalne dochodzenia, pościgi, spiski zakrojone na międzynarodową skalę, agenci tajnych wywiadów itp.;
  • ważna jest też miłość, ale przede wszystkim erotyzm – w powieściach sensacyjnych bardzo ważną rolę odgrywają sceny miłosne, opisywane w sposób suchy, pozbawiony czułości, „męski”;
  • fabuła musi trzymać w napięciu, a zatem podstawowym celem pisarza jest ciągłe zaskakiwanie czytelnika – bohater pozytywny okazuje się czarnym charakterem, proste wydarzenia kryją w sobie przerażające tajemnice, zwykłe sytuacje zaczynają odkrywać swój przewrotny, złowrogi sens.

powielanie wątków, motywów, konstrukcji, które podobają się czytelnikom

  • nieprzypadkowo powieści sensacyjne ułożone są bardzo często w cykle, które łączy np. wspólny bohater, miejsce akcji albo temat – ponieważ czytelnik przyzwyczaja się do konkretnych postaci lub tematu.

styl i narracja

  • najbardziej znane bestsellery powieści sensacyjnej napisane są zwykle bardzo sprawnym, ale jednocześnie prostym stylem – nie ma w nim miejsca na wyszukane porównania czy metafory, wielokrotnie złożone zdania itp., ponieważ tego rodzaju książki przeznaczone są do jak najszerszego grona odbiorców.

 

PODPOWIEDZI DO WYPRACOWAŃ

W historycznoliterackich zestawieniach często zupełnie pomija się tzw. literaturę popularną, która święci triumfy na listach sprzedaży i ma rzesze wielbicieli. A przecież – mimo wielu uproszczeń tego rodzaju książek – nie można nie zauważyć, że to powieści bardzo sprawnie napisane, oparte na szerokiej wiedzy autorów, poruszające ważne zagadnienia współczesności. Nie bez powodu Stephen King uznawany jest za „klasyka literatury popularnej”. Może kiedyś znajdzie się w zestawie szkolnych lektur?

Jeśli książkę uznaje się za bestseller, oznacza to, że kupiło ją wielu czytelników, czyli… tyle samo musiało ją przeczytać. Powieści sensacyjne nie muszą się wszystkim podobać, ale nie można nie zauważyć, że właśnie dzięki takiej literaturze wciąż miliony osób na całym świecie sięgają po słowo pisane…

Kiedy czytam książki nazywane popularnie bestsellerami, często mam wrażenie, że ich autorzy… marnują swój talent. Trudno nie zauważyć, że Stephen King, John Grisham czy Joanna ­Chmielewska mają świetne pióro i mnóstwo ciekawych, fabularnych pomysłów. Niestety, literatura przegrywa w tym wypadku z finansowym zyskiem – liczy się przecież to, żeby książka sprzedała się najlepiej i jak najwięcej zarobiła. Ciąg powtarzanych schematów, konwencji, wątków i postaci okazuje się więc zaklętym kręgiem, z którego nie chcą wyjść ani pisarze, ani ich czytelnicy. Twórcy i odbiorcy literatury popularnej lubią to, co już znają – to, co nowe, oryginalne, odkrywcze zupełnie ich nie interesuje. Na szczęście zostają jeszcze prywatne, subiektywne „listy bestsellerów”, które każdy z nas układa na własny użytek…