Wypracowanie z literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie)
Na co zwrócić uwagę?
Nie ma chyba ludzkiego problemu, o którym nie można byłoby przeczytać w literaturze staropolskiej, a jednocześnie poglądy wyrażane w tych czterech kolejnych epokach bywają całkowicie odmienne. To dobry punkt wyjścia do wszelkich syntez, pokazywania różnych spojrzeń na jakąś kwestię. Poniżej znajdziecie najczęściej pojawiające się zagadnienia z literatury staropolskiej i przykłady tematów:
1. Bóg, świat, człowiek i jego egzystencja
- Relacja człowiek – Bóg w literaturze staropolskiej.
- „Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest, lituj mej żałości…” – człowiek wobec problemu życia i śmierci w świetle wybranych utworów średniowiecza, renesansu i baroku.
- Średniowieczna pokora, renesansowa harmonia, niepokoje baroku – widzenie świata i człowieka w literaturze staropolskiej.
- Stosunek człowieka do Boga, świata i własnej egzystencji w literaturze średniowiecza, renesansu, baroku.
2. Wybór wartości i postaw życiowych.
- Jak żyć? Średniowieczne i renesansowe pomysły na życie.
- Wzorce osobowe w literaturze staropolskiej i ich związek z charakterem kolejnych epok.
- Literatura staropolska w poszukiwaniu celu i sensu życia.
- Bóg, honor, ojczyzna w literaturze staropolskiej.
3. Problemy społeczne i polityczne, powinności obywatelskie.
- Polska – jaka jest, jaka być powinna w świetle utworów od średniowiecza do oświecenia.
- Literatura polska doby przedrozbiorowej szkołą obywatelskiej troski o los kraju.
- Literatura staropolska o powinnościach człowieka i obywatela.
- Twórcy odrodzenia i oświecenia o Polsce i Polakach.
- Jakich postaw wobec człowieka i ojczyzny uczy literatura staropolska?
- Słowa Piotra Skargi: „Kto ojczyźnie swej służy, sam sobie służy”– jako motto do rozważań o literaturze staropolskiej.
4. Kształt artystyczny utworów i ich funkcje
- Kpina i ironia skutecznym sposobem walki z wadami człowieka i społeczeństwa.
- Literatura uczy, bawi i wychowuje – omów różne jej funkcje na przykładzie wybranych tekstów od średniowiecza do oświecenia.
5. Stosunek do dorobku literatury staropolskiej
- Jakie wartości literatury staropolskiej mają charakter uniwersalny, są dzisiaj źródłem inspiracji i refleksji dla młodego Polaka?
- Literatura staropolska źródłem wiedzy o naszych przodkach.
- Fascynacja czy poczucie obcości? Człowiek współczesny wobec utworów literatury staropolskiej.
- Jaką wartość ma, Twoim zdaniem, literatura staropolska? Rozwijając temat, ustosunkuj się do myśli Jana Błońskiego: „Nie było zacofanego średniowiecza, zepsutego renesansu i wstrętnego baroku. Każdy prąd, jeśli zgarniał najwybitniejszych twórców i nabierał uniwersalnego znaczenia, był nie tylko konieczny, ale także posuwał naprzód wspólne dzieło”.
Jak widać, temat niekoniecznie musi dotyczyć wszystkich czterech epok, łączone są ze sobą np. renesans i oświecenie (podobieństwo postaw) lub średniowiecze i renesans (kontrast). Często prace mają charakter odtwórczy, wymagają uporządkowania wiedzy. Dużo ciekawsze wydają mi się te tematy, które pozwalają na pokazanie własnych refleksji, subiektywnych poglądów na jakiś temat. Takimi są polecenia w ostatniej z wymienionych wyżej grup. Zwróćcie też uwagę na obecność cytatów w niektórych tematach. Taki cytat rzadko pełni funkcję tylko ozdobnika! Trzeba go jakoś skomentować (najlepiej już we wstępie).
Zanim napiszesz pierwsze zdanie
Jaką kompozycję ma dobra praca? Przede wszystkim funkcjonalną, odpowiadającą ujęciu tematu. Przypomnijcie sobie cechy rozprawki – to ciągle najczęściej stosowana forma pracy:
- Wstęp – musi wprowadzać w istotę tematu (sformułuj tezę).
- Rozwinięcie – wybierz i uporządkuj argumenty (napisanie planu – konieczne!).
- Zakończenie – podsumowanie rozważań, powrót do tezy.
Chcesz napisać esej?
Pamiętaj, że Twoim zadaniem nie będzie powtarzanie rzeczy ogólnie znanych, musisz mieć jakiś ciekawy pomysł – i dużo, dużo wiedzy…
Pamiętaj też o ożywieniu Twojej pracy cytatami, o akapitach, o spójności. Niby nic tu odkrywczego, ale wciąż w uczniowskich pracach dużo błędów.
Aby zamienić to teoretyzowanie w konkret, poniżej kilka pomysłów na napisanie pracy z literatury staropolskiej.