Porównaj wzorzec rycerza średniowiecznego i antycznego.

Wzorce przedstawione w literaturze starożytnej i średniowiecznej łączy wiele podobieństw.

  • W obydwu wypadkach bohaterowie to ludzie wyjątkowi – pochodzą z wysokich rodów (w antyku to niekiedy półbogowie), są silni, sprawni fizycznie, potrafią perfekcyjnie posługiwać się bronią.
  • Łączą ich także podobne wartości – cenią przyjaźń, honor, odrzucają tchórzostwo.
  • Podobne mają także wady – to porywczość, często kierowanie się bardziej emocjami niż rozsądkiem.

Są jednak i różnice

  • W średniowieczu nie byłoby mowy o wykorzystaniu konia trojańskiego! Dla Rolanda i jemu podobnych ważniejszy od zwycięstwa za każdą cenę jest honor, nakazujący uczciwą walkę twarzą w twarz.
  • Inna bywa też motywacja. Starożytni rycerze nie kryją, że pragną łupów i sławy. Wojownicy średniowiecza kierują się wartościami duchowymi – ich hasło brzmi: Bóg, honor, ojczyzna.

Bardziej prawdopodobni psychologicznie są bohaterowie antyczni. Nieznający lęku rycerze wieków średnich wydają się zbyt wyidealizowani. Średniowiecze nie zapomniało zresztą o bohaterach starożytnych. Czasem podlegali oni chrystianizacji, np. Herakles stał się symbolem walki ze złem – pojawia się na Drzwiach gnieźnieńskich. Za doskonałego rycerza uznano też Aleksandra Wielkiego – dotyczące go historie pojawiają się we francuskiej epice rycerskiej.