Co jest w człowieku? Szkic do duchowego portretu ludzi końca XIX i XX wieku inspirowany literaturą i filmem.
Podobne sformułowania tematu:
- „Co jest w człowieku? Odpowiedz na pytanie, odwołując się do znanych ci utworów literatury współczesnej”.
- „Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest (Joseph Conrad). Rozważania o złożoności natury ludzkiej na podstawie wybranych utworów”.
- „Człowiek jest zdumiewający… Jakie prawdy o człowieku, ważne dla współczesnego czytelnika odkrywa literatura?”
- „Człowiek jest zdumiewający… Rozważania o złożoności natury ludzkiej na podstawie dowolnie wybranych utworów.”
- „Człowiek jest tym, czym jest (Feuerbach) XIX wieczne a twoje kryteria wartości człowieka. Rozważania na podstawie wybranej literatury i własnych przemyśleń.”
- „Czymże jest człowiek i czegóż mu trzeba? Jaką odpowiedŸ na pytanie K. Przerwy-Tetmajera przynosi literatura XX wieku”
Refleksje wokół natury ludzkiej – wybory, przed którym staje człowiek, systemy wartości – to lwia część maturalnych tematów. Czytając lektury szkolne i pozaszkolne, przy każdej można odnotować: jak definiuje człowieczeństwo? co mówi o etyce? czego mnie, czyli czytelnika uczy o człowieku? Nauki w tej dziedzinie przydadzą nam się z pewnością.
Gdzie szukać prawd o człowieku?
- w Biblii:
– Księga Koheleta
– Księga Hioba
– przypowieści
– dzieje patriarchów (np. Abrahama, Józefa) - u Szekspira
– Makbet, Hamlet, Romeo i Julia - w Dekameronie Boccacia
- w Don Kichocie Cervantesa
- u Kochanowskiego – w Pieśniach, Trenach, Fraszkach
- w komediach Moliera:
– Skąpiec, Świętoszek - w powiastkach filozoficznych: u Woltera (Kandyd), u Diderota (Kubuś Fatalista i jego pan)
- w bajkach Ignacego Krasickiego
- u romantyków:
– Faust Goethego
– Dziady Mickiewicza
– Kordian, Balladyna Słowackiego
– poezje Norwida - w powieściach wielkich realistów
– Komedia ludzka Balzaka
– Pani Bovary Flauberta
– Zbrodnia i kara Dostojewskiego
– Lalka Prusa - u wielkiego moralisty literatury, Josepha Conrada – Lord Jim, Tajfun, Smuga cienia
- u pisarzy związanych z egzystencjalizmem, np. Dżuma Camusa
- w powieściach Antoina de Saint-Exupery’ego – Nocny lot, Ziemia planeta ludzi, Mały Książę.
- u noblisty Thomasa Manna – Czarodziejska góra, Doktor Faustus
- w polskich powieściach współczesnych:
– u Tadeusza Konwickiego – Sennik współczesny
– u Andrzeja Szczypiorskiego – Początek
– u Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – Wieża, Inny świat
– u Józefa Szczepańskiego – Przed nieznanym trybunałem - w poetyckim cyklu Zbigniewa Herberta pt. Pan Cogito
- w literaturze łagrowej (Sołżenicyn, Herling-Grudziński) i lagrowej (Borowski, Nałkowska).
Uwaga – powyższa lista to tylko wybór, można wykorzystać tu każde dzieło, które przyniesie Wam wiedzę o naturze ludzkiej.
Teraz trzeba zastanowić się, jak, gdzie szukać „człowieka” w powyższych dziełach, pomocne będą następujące pytania (i odnotować odpowiedzi):
- w jakiej sytuacji oglądamy bohaterów?
– codzienność
– historyczna chwila próby
– życiowa konieczność decyzji pojedynczego człowieka
- czy obserwujemy jednostkę, oryginalną indywidualność czy całą społeczność, na której widać ogólne prawidła ludzkich zachowań?
- w jaki sposób nasi bohaterowie dowodzą, że “człowiek jest zdumiewający”? Co czynią zaskakującego, czego sami się po sobie nie spodziewali, czego nie spodziewali się po nich także czytelnicy?
- w jaki sposób te same osoby (lub inne obok) dowodzą, że „człowiek arcydziełem nie jest”. Uwaga – są postacie, które początkowo na pewno nie są arcydziełami, natomiast im dalej czytamy zaskakują swoim „postępem duchowym”. To lord Jim, to Martin Eden, to bohater romantyczny.
- co w danej lekturze dowodzi, że trudno jest ocenić ludzkość? Co pokazuje złożoność natury ludzkiej? – człowiek – to zbrodniarz, zdrajca, ale i bohater, a czasem święty (przykłady: Manson i ojciec Kolbe). Myślę, że zadaniem maturzysty będzie obserwacja i umiejętność wskazania tej różnorodności, a nie jednolita ocena lub definicja.