Wypowiedź monologowa – krok po kroku

WYPOWIEDŹ MONOLOGOWA – KROK PO KROKU

Kluczem do sukcesu egzaminacyjnego jest, o czym wspominam właściwie przy każdej sposobności, zastosowanie pewnych schematów, procedur postępowania. One pozwalają na opanowanie gonitwy myśli, lub też wprost przeciwnie- pustki w głowie, gdy mamy 15 minut na przygotowanie wypowiedzi!

We wcześniejszym artykule (Akademia maturalna cz. 4) zaproponowałam pewien schemat kompozycyjny.

Zapisanie go na kartce, a potem uzupełnianie konkretnymi treściami związanymi z tematem, analizowanym fragmentem i przywołanym tekstem kultury sprawi, że wygłosicie wypowiedź, co więcej wypowiedź uporządkowaną!

Oto etapy budowania wypowiedzi monologowej na egzaminie ustnym KROK PO KROKU.

Zadanie

Jak w tekstach kultury przedstawiana bywa kraina dzieciństwa? Omów zagadnienie, odwołując się do podanego fragmentu „Epilogu” do „Pana Tadeusza”, całego utworu oraz innego tekstu kultury.

Adam Mickiewicz

[EPILOG] (fragment)

(…)
Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty jak pierwsze kochanie,
Nie zaburzony błędów przypomnieniem,
Nie podkopany nadziei złudzeniem
Ani zmieniony wypadków strumieniem.
Gdziem rzadko płakał, a nigdy nie zgrzytał,
Te kraje rad bym myślami powitał:
Kraje dzieciństwa, gdzie człowiek po świecie
Biegł jak po łące, a znał tylko kwiecie
Miłe i piękne, jadowite rzucił,
Ku pożytecznym oka nie odwrócił.

Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny,
Jak świat jest boży, tak on był nasz własny!
Jakże tam wszystko do nas należało!
Jak pomnim wszystko, co nas otaczało:
Od lipy, która koroną wspaniałą
Całej wsi dzieciom użyczała cienia,
Aż do każdego strumienia, kamienia,
Jak każdy kątek ziemi był znajomy
Aż po granicę, po sąsiadów domy!

KROK 1.

Na kartce zapisuję punkty – zostawiając odstępy między nimi – oraz przepisuję pytanie z tematu.

Temat:
Jak w tekstach kultury przedstawiana bywa kraina dzieciństwa?

I. Wstęp:

II. Teza:

III. Argumenty:

1. Tekst dołączony do tematu

– analiza → Zgodnie ze sztuką budowania argumentu – to przykład

– interpretacja pod kątem kluczowego problemu → Zgodnie ze sztuką budowania argumentu – to przykład

2. Całość lektury

3. Inny tekst/teksty kultury

– analiza pod kątem kluczowego problemu

– interpretacja pod kątem kluczowego problemu

IV. Podsumowanie:

KROK 2.

Analizuję temat, zastanawiam się nad kluczowymi słowami, pojęciami, wyjaśniam je. Swoje uwagi zapisuję w miejscu „Wstęp”.

I. Wstęp:

kraina dzieciństwa – wyrażenie oznaczające miejsce, w którym się wychowujemy, najczęściej kojarzymy z domem rodzinnym, rodziną,
kraina – to nie tylko przestrzeń, nie tylko miejsce, to wartości, ludzie
wszyscy mamy jakieś doświadczenia związane z dzieciństwem, miejscem urodzenia

KROK 3.

Czytam fragment lub oglądam tekst kultury dołączony do zadania i dokonuję jego analizy według określonych SCHEMATÓW (o których będzie mowa w kolejnej części Akademii maturalnej) – zapisuję kolejne uwagi na kartce w miejscu „Analiza tekstu dołączonego do tematu”.

III. Argumenty

1. Tekst dołączony do tematu

analiza
- podmiot liryczny w tym fragmencie wypowiada się w pierwszej osobie, ale także w imieniu zbiorowości (gdziem rzadko płakał, tak on był nasz własny)
- pierwsze słowa tekstu (zacytować) wprowadzają określoną wizję krainy lat dziecinnych
- to miejsce, w którym nie ma powodu do płaczu, nie ma niebezpieczeństw, nie doznaje się rozczarowań, goryczy porażki,
- miejsce, gdzie podmiot liryczny czuł się u siebie, otaczali go bliscy i przyjaciele
- piękno przyrody – ważny element

KROK 4.

Interpretuję fragment pod kątem problemu z tematu – czyli – formułuję wnioski, w jaki sposób fragment odpowiada na problem przedstawiony w temacie. Zapisuję na kartce w miejscu „Interpretacja pod kątem kluczowego problemu”.

III. Argumenty

1. Tekst dołączony do tematu

interpretacja pod kątem kluczowego problemu
- Mickiewicz idealizuje krainę dzieciństwa- to miejsce bez skazy
- to raj utracony, miejsce, do którego nie wróci

Pamiętaj, aby te wnioski uwzględnić przy formułowaniu tezy!

KROK 5.

Ponieważ wymaga tego temat – odwołuję się do całości lektury. Wybieram tylko te informacje, które są związane z omawianym problemem.

III. Argumenty

2. Całość lektury

świat przedstawiony w „Panu Tadeuszu” to kraina przywołana z pamięci, właśnie kraina dzieciństwa (Inwokacja)
mieszkańcy Soplicowa żyją zgodnie z rytmem natury, życie podporządkowane jest wartościom (tradycja, patriotyzm), niezmienność obyczajów, nawet jeżeli są zatargi sąsiedzkie, to i tak się godzą
ważne są opisy, które budują wizje krainy „mlekiem i miodem płynącej”, np. opis grzybów, sadu, a nawet much
w całym „PT” widoczna jest idealizacja

KROK 6.

Zastanawiam się nad tekstami, które mogłabym przywołać – jeśli jest ich kilka, wybieram ten, który uznaję za najbardziej odpowiedni. Resztę tytułów zapisuję w miejscu „Wstęp” przywołam je podczas wygłaszania wypowiedzi jako konteksty.

I. Wstęp

kraina dzieciństwa – wyrażenie oznaczające miejsce, w którym się wychowujemy, najczęściej kojarzymy z domem rodzinnym, rodziną,
kraina – to nie tylko przestrzeń, nie tylko miejsce, to wartości, ludzie
wszyscy mamy jakieś doświadczenia związane z dzieciństwem, miejscem urodzenia
„Przedwiośnie” Stefan Żeromski, „Granica” Zofia Nałkowska, „Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski

KROK 7.

Formułuję argumenty związane z tematem – czyli w funkcjonalny sposób wybieram z przywołanej lektury te fakty, które są związane z omawianym problemem. Zapisuję w miejscu „„Analiza innego tekstu”.

III. Argumenty

2. Inny tekst kultury

– analiza pod kątem kluczowego problemu

„Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski

motyw powrotu do miejsca urodzenia, krainy lat dzieciństwa w odniesieniu do dwóch bohaterów: Tomasza Judyma i Joasi Podborskiej
- Tomasz Judym wraca do dzielnicy zamieszkałej przez warszawski proletariat, źle się czuje w tym miejscu, wstydzi się, nie ma o czym rozmawiać z ciotką i bratankiem, na ulicy i w mieszkaniu brata wszechobecna nędza, brud
- Joanna Podborska – odwiedza rodzinny dom, miejsce zniszczone, zaniedbane, opuszczone, ale odżywają szczęśliwe wspomnienia.

KROK 8.

Interpretuję fragment pod kątem problemu z tematu – czyli formułuję wnioski, w jaki sposób tekst odpowiada na problem przedstawiony w temacie. Zapisuję na kartce w miejscu „Interpretacja pod kątem kluczowego problemu innego tekstu kultury”.

III. Argumenty

2. Inny tekst kultury

– interpretacja pod kątem kluczowego problemu

W „Ludziach bezdomnych” mamy dwie różne wizje krainy dzieciństwa:
- dla Tomasza Judyma to „ziemia przeklęta”, bo jego dzieciństwo nie było szczęśliwe
- dla Joasi Podborskiej to „raj utracony”, chociaż widzi zniszczenia, przywołane z pamięci wspomnienia powodują, że czuje się szczęśliwą.

KROK 9.

Dopiero teraz formułuję TEZĘ na podstawie interpretacyjnych wniosków z omówionych tekstów. Dlaczego teraz? Pisałam o tym w 2. i 3. części Akademii maturalnej. Dopiero teraz można sformułować pełne, rozwinięte, adekwatne do problemu i omówionych tekstów stanowisko. Zapisuję je w części „Teza”.

II. Teza

Przedstawiane w literaturze obrazy krainy dzieciństwa bywają różne i uzależnione są od różnych czynników: czy dzieciństwo było szczęśliwe czy nie i czy wspominająca je osoba jest obecnie szczęśliwa czy też nie.

KROK 10.

Jeśli mam jeszcze czas – dopisuję kilka zdań jako podsumowanie. Jeśli nie – pamiętam, że na zakończenie powtarzam tezę.

I tak oto powstał konspekt:

I. Wstęp:

kraina dzieciństwa – wyrażenie oznaczające miejsce, w którym się wychowujemy, najczęściej kojarzymy z domem rodzinnym, rodziną,
kraina – to nie tylko przestrzeń, nie tylko miejsce, to wartości, ludzie
wszyscy mamy jakieś doświadczenia związane z dzieciństwem, miejscem urodzenia
„Przedwiośnie” Stefan Żeromski, „Granica” Zofia Nałkowska, „Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski

II. Teza:

III. Argumenty

1. Tekst dołączony do tematu

analiza

podmiot liryczny w tym fragmencie wypowiada się w pierwszej osobie, ale także w imieniu zbiorowości (gdziem rzadko płakał, tak on był nasz własny)
pierwsze słowa tekstu (zacytować) wprowadzają określoną wizję krainy lat dziecinnych
to miejsce, w który mnie ma powodu do płaczu, nie ma niebezpieczeństw, nie doznaje się rozczarowań, goryczy porażki,
miejsce, gdzie podmiot liryczny czuł się u siebie, otaczali go bliscy i przyjaciele
piękno przyrody – ważny element

interpretacja pod kątem kluczowego problemu

Mickiewicz idealizuje krainę dzieciństwa
to miejsce bez skazy

2. Całość lektury

świat przedstawiony w „Panu Tadeuszu” to kraina przywołana z pamięci, właśnie kraina dzieciństwa (Inwokacja)
mieszkańcy Soplicowa żyją zgodnie z rytmem natury, życie podporządkowane jest wartościom (tradycja, patriotyzm), niezmienność obyczajów, nawet jeżeli są zatargi sąsiedzkie, to i tak się godzą
ważne są opisy, które budują wizje krainy „mlekiem i miodem płynącej”, np. opis grzybów, sadu, a nawet much
w całym „PT” widoczna jest idealizacja

3. Inny tekst kultury

analiza pod kątem kluczowego problemu

„Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski

motyw powrotu do miejsca urodzenia, krainy lat dzieciństwa w odniesieniu do dwóch bohaterów: Tomasza Judyma i Joasi Podborskiej
- Tomasz Judym wraca do dzielnicy zamieszkałej przez warszawski proletariat, źle się czuje w tym miejscu, wstydzi się, nie ma o czym rozmawiać z ciotką i bratankiem, na ulicy i w mieszkaniu brata wszechobecna nędza, brud
- Joanna Podborska – odwiedza rodzinny dom, miejsce zniszczone, zaniedbane, opuszczone, ale odżywają szczęśliwe wspomnienia.

interpretacja pod kątem kluczowego problemu

W „Ludziach bezdomnych” mamy dwie różne wizje krainy dzieciństwa:
- dla Tomasza Judyma to „ziemia przeklęta”, bo jego dzieciństwo nie było szczęśliwe
- dla Joasi Podborskiej to „raj utracony”, chociaż widzi zniszczenia, przywołane z pamięci wspomnienia powodują, że czuje się szczęśliwą.

IV. Podsumowanie

No i z tego „krok po kroku” wyszła nam całkiem niezła przechadzka, ale… spacery są przecież zdrowe.
Warto przed maturą poćwiczyć kilka takich planów. Przykładowe zadania na ustny egzamin maturalny znajdziecie na stronie CKE i w kolejnych artykułach Akademii maturalnej. Życzę miłego spacerowania…

Barbara Łabęcka