W zadaniach językowych, oprócz tekstu dołączonego do zadania, w poleceniu może być uwaga o odwołaniu się do innych tekstów kultury lub własnych doświadczeń.

„Inny tekst kultury” to np.

  • utwór literacki,
  • reklama,
  • kabaret,
  • tekst internetowy,
  • instrukcja,
  • zapowiedź wydawnicza,
  • zwiastun filmowy,
  • tekst piosenki, itp

Najczęściej podawany jest konkretny tytuł, autor, ale nie zawsze.

 

Czym są „własne doświadczenia”?

Tak naprawdę, to wszystkie sytuacje, w których uczestniczymy jako użytkownicy mowy. Śmiało więc można tu również przywoływać wybrane teksty internetowe, wysłuchane komentarze sportowe, rozmowy z rówieśnikami, własne spostrzeżenia na temat jakiejś reklamy, wysłuchany tekst piosenki itp. Odwołując się do własnych doświadczeń również powinniśmy podąć konkretny przykład zjawiska, które omawiamy.

Tak więc, o czym pisałam w I. części Akademii Maturalnej – dokumentujcie, co oglądacie, czego słuchacie, co skłoniło Was do jakichś obserwacji językowych! Jeszcze trochę czasu zostało!

Aby zobrazować płynność granicy między „innym tekstem kultury” a „własnym doświadczeniem”, proponuję kilka przykładów ze strony CKE. To fragmenty konspektów wypowiedzi argumentacyjnych do różnych tematów.

Zadanie

Na czym polega wyjątkowość mowy ludzkiej? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego fragmentu, wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń komunikacyjnych.
Odwołanie do tekstu kultury:

Autorzy dzieł literackich, wykorzystując niezwykłość i bogactwo języka, mogą przedstawiać różnorodne tematy
i problemy oraz wyrażać emocje. Jak można mówić o cierpieniu, pokazał Jan Kochanowski w Trenach. Poszczególne utwory cyklu przedstawiają różne etapy cierpienia: od uświadomienia sobie poniesionej straty, przez bunt, aż do pogodzenia się z losem. Kochanowski sięga po różnorodne językowe środki wyrazu: porównania, metafory, apostrofy. Kreuje obraz cierpiącego ojca, a jednocześnie filozofa przeżywającego kryzys światopoglądowy.


Osobiste doświadczenia:

  • mowa umożliwia człowiekowi artykułowanie swoich potrzeb, poglądów, emocji,
  • sposób mówienia wyraża jednostkę (indywidualizacja języka),
  • język pozwala na tworzenie wspólnoty (np. gwary młodzieżowe czy inne rodzaje języków środowiskowych),
  • za pomocą języka o tym samym można mówić na różne sposoby (inaczej niż w przypadku sygnalizacji świetlnej, gdzie ”stop” zawsze wyrażane jest za pomocą koloru czerwonego).


Komentarz:

Własne doświadczenia tak naprawdę sprowadzają się w tym przykładzie do odtworzenia sfunkcjonalizowanej wiedzy niż odwołania do konkretnych własnych sytuacji. Tak więc po raz kolejny okazuje się, że WARTO się uczyć!

 

Zadanie
Oceń trafność poglądu, zgodnie z którym człowiek początku XXI wieku jest analfabetą emocjonalnym i nie potrafi mówić o uczuciach. W uzasadnieniu odwołaj się do podanego fragmentu, do innego tekstu kultury i do własnych doświadczeń komunikacyjnych.
Odwołanie do własnych doświadczeń:

Niemówienie o uczuciach i emocjach zaobserwować można u młodych ludzi, którzy na co dzień funkcjonują w grupie rówieśniczej. Język służy im często nie do komunikowania tego, co czują, ale do budowania relacji między członkami grupy. W takich grupach „gada” się, aby sprawiać wrażenie, że się w ogóle jest. Mówienie przybiera formę „paplaniny” o niczym. Unika się rozmawiania o tym, co ludzi naprawdę niepokoi, co czują. Jeśli mówi się O uczuciach, to używa się języka potocznego, rzadko wyszukanej formy. Wiąże się to z panującą wśród młodych ludzi modą na bylejakość mówienia, która przejawia się w ubogim zasobie środków językowych.


Odwołanie do tekstów kultury:

Ubóstwo środków językowych wyrażających uczucia widoczne jest w niektórych tekstach piosenek hiphopowych.
Ich autorzy posługują się powtórzeniami, cytatami, wykorzystują potocznie używane stałe związki frazeologiczne.
Teksty piosenek hiphopowych są przepełnione wulgaryzmami. Raperzy często zamiast mówić o tym, co czują, wyrażają agresję, wzajemnie obrażają się, poniżaj przeciwnika. Jeśli nawet poruszają temat miłości, to wyrażają uczucia
w sposób prymitywny, np. o ładnej dziewczynie mówią laska.

 


Komentarz:

Własne doświadczenia w realizacji tego zadania to dość ogólne spostrzeżenia na temat sposobu mówienia młodych ludzi.
Odwołanie do tekstu kultury również ma duży stopień uogólnienia – pojawiają się właściwie tylko pojęcia, ale bez przykładów, konkretnych utworów.

 

Zadanie
Czy kultura współczesna rzeczywiście jest kulturą zmierzchu pisma? Uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu, do innego tekstu kultury oraz do własnych doświadczeń komunikacyjnych.Odwołanie do tekstu kultury:

Współczesna komunikacja za pomocą elektronicznych środków przekazu, choć pisana, nabiera cech języka mówionego (przykład: SMS-y – skrótowość, wyrażana na przykład za pomocą akronimów, często mała dbałość o poprawność, emocjonalność wyrażana za pomocą emotikonów).


Odwołanie do własnych doświadczeń:

To, że kultura współczesna staje się kulturą zmierzchu pisma, widać także w piosence, np. hiphopowej. Przykładem są piosenki zespołu Paktofonika, w których wykorzystywane są: słownictwo potoczne, proste, krótkie zdania, często pojawiają się wulgaryzmy, niewyszukane rymy; dominuje estetyka jarmarczna.

 


Komentarz:

W tym przykładzie przywołanie tekstu i zespołu hiphopowych potraktowane jest jako własne doświadczenie komunikacyjne, zaś sposób komunikowania się za pomocą elektronicznych środków przekazu- jako tekst kulturowy.

Z przytoczonych przykładów wynika więc, że reguły nie ma. Warto jednak, jeśli potraficie, odwołać się do konkretnych tekstów, zdań, wyrazów.

Najważniejsze, aby potrafić podać przykłady omawianych zjawisk we współczesnym świecie- czy to w Internecie, czy telewizji, czy codziennym mówieniu.

 

Barbara Łabęcka

W artykule wykorzystano materiały udostępnione na CKE

Facebook aleklasa 2