EGZAMIN USTNY – WYPOWIEDŹ MONOLOGOWA

Ponieważ realizacja każdego zadania – a takim jest zdanie egzaminu maturalnego- jest zdecydowanie łatwiejsza, jeżeli znamy cel, do którego zmierzamy, zanim zaczniemy przygotowywać się do egzaminu ustnego, warto zadać sobie pytanie:

 

CZEGO I PO CO SIĘ UCZYĆ

czyli innymi słowy, co autor miał na myśli.

  • Po pierwsze: jak egzamin wygląda
    Ustny egzamin maturalny z języka polskiego składa się właściwie z trzech części:

    • Przygotowanie wypowiedzi monologowej (do 15 min.) wylosowany temat
    • Wygłoszenie wypowiedzi monologowej (do 10 min.)
    • Część dialogowa – rozmowa z egzaminatorem na temat wygłoszonej wypowiedzi monologowej (do 5 min.)
  • Po drugie: co oceniane jest na egzaminie
    Na egzaminie stosowane są odrębne kryteria do oceny:

    • Meritum wypowiedzi monologowej (max. 16 pkt)
    • Organizacja wypowiedzi monologowej (max. 8 pkt.)
    • Meritum wypowiedzi dialogowej i przestrzeganie zasad uczestnictwa w rozmowie(max. 8
    • Styl i język wypowiedzi monologowej i dialogowej(max. 8 pkt.)
  • Po trzecie: co jest sprawdzane na egzaminie
    Na egzaminie zdający ma wykazać się

Ważna jest kompozycja, logiczny układ wywodu
↓
1. Umiejętnością tworzenia wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki

2. Sfunkcjonalizowaną wiedzą o języku i kulturze oraz umiejętnościami analizy i interpretacji tekstu kultury
↑ ↑
Trzeba posługiwać się pojęciami i terminami służącymi Należy odczytywać idee i sensy
omawianiu tych zagadnień, np. dotyczących światopoglądu dosłowne i metaforyczne obecne w
jakiejś epoki, konwencji literackiej, zjawiska językowego. tekstach kultury.

  • Po czwarte: jak wygląda zadanie egzaminacyjne
    Zdający losuje pytanie zawierające polecenie i odnoszący się do niego tekst kultury (literacki, ikoniczny lub popularnonaukowy z zakresu wiedzy o języku). Przykładowe tematy:

Zadania ikoniczne:

  1. W jaki sposób twórcy późniejszych epok nawiązują do starożytnych mitów. Odpowiedz na podstawie interpretacji obrazu P. Breughla i wybranego tekstu literackiego.
  2. Jakie odczytanie „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego odnajdujesz na zapowiadającym sztukę plakacie teatralnym? Omów zagadnienie, wykorzystując znajomość całości utworu. Zadania literackie:
  3. Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Odpowiedz, odwołując się do „Pieśni IX” Jana Kochanowskiego oraz innych tekstów kultury.
  4. Różne obrazy ojczyzny w kulturze. Omów zagadnienie, odwołując się do wiersza „Moja piosnka II” Cypriana Norwida oraz innych tekstów kultury.

Zadania językowe:

  1. Jakie przemiany w kulturze wpływają na współczesny język polski? Omów zagadnienie, odwołując się do podanego fragmentu, do innego tekstu kultury i do własnych doświadczeń komunikacyjnych.
  2. Dlaczego literaturze nie wystarcza język literacki? Wyjaśnij, odwołując się do podanego fragmentu i innych tekstów literackich.
  • Po piąte: Co z tekstem dołączonym do pytania?1. „Powinien zainspirować zdającego, którego zadaniem jest rozwinięcie i poszerzenie zasygnalizowanych w poleceniu wątków”A ponieważ nie taki diabeł straszny, jak go malują i nie święci garnki lepią przyjrzyjmy się na przykładzie, co oznaczają poszczególne sformułowania.Dość szybko można dojść do wniosku, że do ustnej matury też można się dobrze przygotować!!!
    Wydaje się, że najważniejsze, to opanować sztukę przygotowania konspektu wypowiedzi w ciągu 15 min.
    Co do tego będzie potrzebne?
    Oczywiście pewien prosty, przejrzysty, dający się zastosować do różnych tematów SCHEMAT takiej wypowiedzi. Poniżej proponuję dwa – sprawdzone w warunkach szkolnych.Wypowiedź monologowa na egzaminie ustnym ma być wypowiedzią argumentacyjną – tak jak na maturze pisemnej (odsyłam do cz. 1 i 2. Akademii maturalnej). Musi więc zawierać:

    • Tezę, czyli stwierdzenie, będące rozwiązaniem problemu,
    • Argumenty ją potwierdzające, na które będa się skladały:

      • elementy analizy i interpretacji tekstu kultury dołączonego do pytania.
      • elementy analizy i interpretacji innych wybranych tekstów kultury.
    • Podsumowanie

Tak więc pierwszy schemat, który warto zapamiętać i zastosować, gdy już wylosowane zostało pytanie i mamy 15 minut na przygotowanie się do wypowiedzi może wyglądać tak:

  • I. Wstęp:
    (np. jaki problem będzie omawiany, wyjaśnienie kluczowych pojęć, istoty omawianego zjawiska, przywołanie kontekstu historycznoliterackiego, biograficznego, itp.)
  • II. Teza:
    (może być hipoteza)
  • III. Argumenty:
    • 1. Tekst dołączony do tematu
      • analiza pod kątem kluczowego problemu (np. co przedstawia dany tekst kultury; które postaci, elementy są związane z kluczowym problemem)
      • interpretacja pod katem kluczowego problemu (jakiej odpowiedzi udziela tekst na postawione w temacie pytanie, problem)
    • 2. Inny tekst/teksty kultury
      • analiza pod kątem kluczowego problemu ( np. co przedstawia dany tekst kultury; które postaci, elementy są związane z kluczowym problemem)
      • interpretacja pod kątem kluczowego problemu (jakiej odpowiedzi udziela tekst na postawione w temacie pytanie, problem)
  • IV. Podsumowanie:
    (czyli zebranie wniosków z analizy omawianych tekstów i potwierdzenie tezy)

Należy zapamiętać poszczególne elementy, na egzaminie zapisać je sobie na kartce i stopniowo uzupełniać hasłowo, np. od myślników.

 


Oto przykładowa realizacja:

 


Zadanie:W jaki sposób w tekstach kultury przedstawiany bywa naród polski? Omów problem na podstawie interpretacji obrazu Jacka Malczewskiego „Melancholia” oraz wybranego tekstu literackiego.I. Wstęp:

  • obraz i ocena społeczeństwa polskiego jest częstym tematem nie tylko polskiej literatury, ale i malarstw;
  • twórcy literatury i sztuki w różny sposób je ukazywali, np. w Potopie Henryka Sienkiewicza czy w Lalce Bolesława Prusa czy też malarstwie Jana Matejki;
  • wskazanie tekstów, które będą wykorzystane w wypowiedzi: obraz Jacka Malczewskiego i Wesele Stanisława Wyspiańskiego.

 

II. Teza:

  • Jacek Malczewski i Stanisław Wyspiański w swoich dziełach ukazują negatywny obraz narodu polskiego.

 

III. Argumenty:

1. Tekst dołączony do tematu

  • analiza obrazu:
    ukazana zamknięta przestrzeń, główny plan to korowód postaci, wynurzających się z obrazu, kierujących się w stronę okna; należą oni do rożnych stanów (wymienić). W oknie siedzi tajemnicza czarna postać;kolorystyka: dość ciemna, wzmacnia nastrój melancholii; dynamizm postaci
  • -interpretacja obrazu:
    zamknięta przestrzeń to symbol ograniczenia, zniewolenia, tłum to polski naród, który pragnie wolności,która symbolizuje okno; tłum jest chaotyczny, niezorganizowany, postaci mu przewodzące są uśpione,poddają się melancholii, nie są w stanie wywiązać się z zadania. Malczewski przedstawia polski naród jako niezdolny do odzyskania niepodległości – to negatywny obraz polskiego społeczeństwa. Tytułowa melancholia może wyrażać także stan malarza, który w ten sposób przedstawiał polski naród.

2. Inny tekst kultury

  • Analiza Wesela Stanisława Wyspiańskiego pod kątem kluczowego problemu (nie omawiamy wszystkich wątków
  • Ukazane polskie społeczeństwo w dwóch odsłonach:
    • inteligencji i chłopów; inteligenci, których przedstawicielami są: Pan Młody, Poeta, Dziennikarz czy Radczyni interesują się chłopami ze względu na ówczesna modę (ludomania);
    • chłopi – przedstawicielami są Czepiec, Klimina – czują się przez inteligencję traktowani z góry.
  • W bronowickiej chacie podjęta zostaje nieudana próba zorganizowania powstania.(krótko streścić, omówić rolę Wernyhory, Jaśka i Gospodarza).
  • Wskazać symbole, poprzez które Wyspiański charakteryzuje polski naród: Stańczyk, Rycerz, Hetman, Upiór, Chochoł, Wernyhora, chocholi taniec.
  • Interpretacja pod kątem kluczowego problemu : Wyspiański krytycznie ocenia polski naród, wskazując na brak jedności, brak odpowiedzialnego przewodnictwa, zagubienie ideałów, życie „narodowymi mitami”

 

IV. Podsumowanie:

Obaj twórcy negatywnie przedstawiają Polaków. Wskazują na podobne wady, uniemożliwiające odzyskanie wolności. Obaj wykorzystują symbolikę.

 

Można również posłużyć się schematem wykorzystującym technikę pytań. Polega ona na budowaniu wypowiedzi jako odpowiedzi na ciąg formułowanych w związku z tematem pytań. Należy więc zapisać sobie te pytania, od myślników zapisać odpowiedzi, a potem po kolei odpowiadać podczas wygłaszania wypowiedzi monologowej.

Schemat ten przedstawię na przykładzie konkretnego zadania:

 


Zadanie:W jaki sposób Internet wpływa na formy i sposoby komunikowania się ludzi między sobą? Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do przytoczonego tekstu Jana Grzeni, do modelu aktu komunikacji językowej i do wybranego tekstu kultury.

  • 1. Co to jest i jak wygląda model komunikacji językowej? Co to takiego jest Internet? Co ma wspólnego z zagadnieniem komunikowania się ludzi?
    (pytania w związku z kluczowymi pojęciami w temacie)

    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
  • 2. Jaki problem będę rozważał/a w pracy?
    ( pytanie w związku z określeniem problematyki wypowiedzi)

    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
  • 3. Co i w jaki sposób jest opisane w artykule?
    (pytanie w związku z analizą tekstu dołączonego do zadania)

    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
  • 4. Jaki wniosek sformułowany jest w artykule w związku z problematyką wypowiedzi?
    (pytanie w związku ze sformułowaniem wniosku z analizowanego tekstu)
    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
    • ……………………………………………………………….
  • 5. W jakim innym tekście kultury obecny jest wpływ tego sposobu komunikowania się?
    Jaki jest to wpływ, uwzględniając akt komunikacji językowej?
    (pytanie w związku z analizą wybranego tekstu)
  • 6. W jaki sposób Internet wpływa na formy i sposoby komunikowania się ludzi między sobą?

Barbara Łabęcka

W artykule wykorzystane zostały materiały dostępne na stronie CKE

Facebook aleklasa 2