ZADANIE IKONICZNE NA MATURZE

Bać się czy nie bać? Oto jest pytanie. A odpowiedź brzmi – oczywiście w formie tezy:

Zadanie ikoniczne nie sprawi żadnych trudności, gdy opanujemy (1) podstawowe zasady dotyczące tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej na ustnym egzaminie oraz (2) zasady dotyczące analizy interpretacyjnej tekstu ikonicznego.


O zasadach tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej pisałam w poprzednich artykułach. Szczególnie polecam: Wypowiedź monologowa krok po kroku. (Akademia maturalna cz. 5). Do opanowania i całkiem nietrudne – przećwiczone z moimi uczniami na kilku tematach, także w klasach

Czas więc na analizę interpretacyjną tekstu ikonicznego, czyli:


JAK OMÓWIĆ I ZINTERPRETOWAĆ TEKST IKONICZNY?

  • Po pierwsze – pamiętaj, że nie jesteś i nie musisz być historykiem sztuki. Nie musisz znać specjalistycznych określeń. Nikt tego od Ciebie nie wymaga!
  • Po drugie – nie możesz jednak pleść, co Ci przychodzi do głowy. Każdy tekst – także obraz, rzeźba, budowla – osadzony jest w pewnych konwencjach epoki, w której powstał. Najczęściej pod ilustracją tekstu ikonicznego będzie informacja, w którym roku powstał.
  • Po trzecie – powinieneś więc posiadać wiadomości na temat podstawowych założeń tworzenia sztuki i światopoglądu, funkcjonujących motywów w poszczególnych epokach. To ogólna wiedza potrzebna do odczytania zarówno tekstów literackich, jak i innych tekstów kultury. Trzeba więc powtórzyć te zagadnienia.


Co może być ikonicznym tekstem kultury na maturze?

Do zadania dołączony może być:

Tekst ikoniczny

dzieło sztuki klasycznej

 dzieło sztuki współczesnej
(np. instalacja)		 rysunek satyryczny plakat graffiti mural


Co proponuję? Oczywiście pewną metodologię- czyli SCHEMAT – co i w jakiej kolejności robić.

Nazwijmy go :

RAZ- DWA-TRZY

– od ilości czynności, które należy wykonać, ale też i małego stopnia skomplikowania:

1. Opisuję, co widzę.

2. Interpretuję, co mogą znaczyć przedstawione elementy.

3. Formułuję wniosek związany z problematyką, pytaniem zamieszczonym w temacie zadania.

1. Opisuję, co widzę, czyli dokonuję oglądu dzieła. Czynność zupełnie nieskomplikowana, jeżeli wiemy, co opisywać.

Oto elementy, które należy/ można wziąć pod uwagę, opisując tekst ikoniczny i zwroty, którymi można się posłużyć. Podane sa w kolejności alfabetycznej. Naucz się ich. Zastosuj w zależności od tekstu ikonicznego- nie musza być wszystkie!

  • kolor – np. jakie barwy dominują, jaki kolor mają poszczególne przedstawione elementy;
    • barwa ciepła,
    • barwa zimna,
    • barwy abstrakcyjne,
    • niezależne od rzeczywistych kolorów,
    • dominanta kolorystyczna,
    • wyróżniający się kolorystycznie element)
  • kontrast – czy jest obecny, między jakimi elementami, np. kolor, ale też wyraz twarzy, gesty, itp.
  • kształt – uproszczone, odwzorowujące rzeczywiste kształty, plamy barwne, itp.;
  • konwencja – realistyczna, abstrakcyjna, architektoniczna, symboliczna, aluzyjna, ekspresyjna, narracyjna, itp.
  • linia – czy dominują linie wertykalne, horyzontalne, geometryczne, itp.;
  • perspektywa (przestrzeń) – np. plan – pierwszy, drugi;

    • dająca efekt trójwymiarowości,
    • malarska – barwy stonowane dają efekt oddalenia,
    • powietrzna – przedmioty położone bliżej maja wyraźne kontury i intensywne barwy, oddalone – barwy coraz jaśniejsze i kontury nieostre,
    • brak perspektywy;
  • statyczność – dynamiczność;
  • światło – światłocień, jednolite oświetlenie całego przedstawienia, naturalne, sztuczne, wydobywanie z cienia pojedynczych elementów, itp.)
  • temat/tytuł – jaka sytuację lub scenę przedstawia, do jakiej problematyki odsyła, czy tytuł jest adekwatny do przedstawień).

2. Interpretuję, co mogą znaczyć przedstawione elementy, czyli odczytuję sensy gestów, kompozycji, użytych kolorów, tytułu itp.
np.

  • w odniesieniu do obrazu P. Breughla „Upadek Ikara”: umieszczenie na planie pierwszym obrazu postaci oracza zamiast tytułowej postaci Ikara można odczytać jako zwrócenie uwagi, iż indywidualna tragedia nie ma większego znaczenia dla drugiego człowieka pochłoniętego swoim życiem, swoimi sprawami;
  • w odniesieniu do obrazu E. Muncha „Krzyk”: kontrastowość, wyrazistość użytych kolorów podkreśla ekspresywność obrazu, sugeruje gwałtowność, siłę wyrażanych emocji;
  • w odniesieniu do obrazu C. Friedricha „Wędrowiec nad morzem mgły”: odwrócona tyłem do widza sylwetka mężczyzny może oznaczać, że w tym momencie, czyli w konfrontacji z niezwykłym, tajemniczym zjawiskiem natury „odwraca się” od codzienności, innych ludzi. Jest tylko on – jednostka – i tajemnica natury, która pochłania go całkowicie. Mgła natomiast to coś niematerialnego, co utrudnia widzenie, powoduje, że nie dostrzegamy rzeczy.

3. Formułuję wniosek związany z problematyką, pytaniem zamieszczonym w temacie zadania.

  • np. jeżeli zadanie brzmiało:
    Czy sztuka jest w stanie oswoić człowieka ze śmiercią? Rozważ problem, odwołując się do ilustracji do „Trenów” Jana Kochanowskiego oraz wybranych utworów literackich.
  • to wniosek może brzmieć:
    Odniesienie do kluczowych pojęć w temacie.
    ↓
    Na podstawie przeprowadzonej przeze mnie analizy ilustracji do „Trenów” Jana Kochanowskiego można więc sformułować
    wniosek, iż oswajanie ze śmiercią może polegać na przedstawianiu jej jako przejścia do lepszego świata lub zapadnięcie
    w kolorowy sen    , czyli jako doświadczenie nietraumatyczne dla osoby, która jej doświadcza.
    ↑
    Przedstawienie rozwiązania problemu z tematu na podstawie przeprowadzonej analizy dzieła.


Po tej dawce teorii proponuje praktyczne rozwiązania. Wykorzystam przykładowe zadanie umieszczone na stronie CKE.



Oto jak może wyglądać praca nad konspektem całego zadania egzaminacyjnego typu ikonicznego.

Wykorzystam metodę krok po kroku (Akademia maturalna cz. 5 – zasady przygotowywania konspektu wypowiedzi ustnej na egzaminie)) i raz- dwa-trzy (zasady analizy interpretacyjnej tekstu ikonicznego).

Pamiętaj – czym innym jest konspekt wypowiedzi, czym innym wygłoszenie wypowiedzi! Na razie ćwiczymy tworzenie konspektu! Nie ma w nim zwrotów, które można wykorzystywać, a które na pewno wpływają na spójność i kompozycyjność tekstu.

Zadanie:

Czy sztuka jest w stanie oswoić człowieka ze śmiercią? Rozważ problem, odwołując się
do ilustracji do „Trenów” Jana Kochanowskiego oraz wybranych utworów literackich.


Przykładowa realizacja konspektu:

 

Temat: Czy sztuka jest w stanie oswoić człowieka ze śmiercią? 1. Zapisuję schemat planu i przepisuję pytanie z tematu.
I. Wstęp:

  • śmierć- doświadczenie egzystencjalne, z którym każdy musi się zmierzyć. Jesteśmy świadkami czyjejś śmierci, sami jesteśmy śmiertelni. Śmierć budzi lęk;
  • oswajanie śmierci – zrozumienie jej, zaakceptowanie, pogodzenie się z nią, przezwyciężenie lęku.
  • w literaturze i sztuce jeden z najczęściej podejmowanych motywów:
    • Orfeusz i Eurydyka,
    • mit o Syzyfie,
    • wskrzeszenie Łazarza,
    • zmartwychwstanie Chrystusa,
    • Boska Komedia Dantego,
    • współczesne utwory np. Tadeusz Różewicz Matka odchodzi,
      Wisława Szymborska Kot w pustym mieszkaniu.
  

2.Wyjaśniam słowa kluczowe i zapisuję we wstępie.
II. Teza

Sztuka od wieków w różny sposób służyła człowiekowi w jego oswajaniu ze śmiercią. Artyści podejmowali tę tematykę, ukazując śmierć jako dalszą część ludzkiej egzystencji ściśle związaną z bytowaniem ziemskim.

6. Uwzględniając wnioski z analizy poszczególnych tekstów formułuję rozwiniętą tezę.
III. Argumenty

 

1. Tekst dołączony do tematu – ilustracje do Trenów.

Co widzę:

  • plan pierwszy: postać jasnowłosej dziewczynki, loczki;
  • dziewczynka jakby na kolorowej tęczy otoczona kolorowymi ptakami, ręce wzniesione ku górze, jej twarz pogodna, oczy skierowane ku górze – kierunek wertykalny;
  • ciepłe barwy;
  • uproszczony rysunek, przypominający rysunek dziecka;
  • na dole kształt przypominający grób – ciemniejsze barwy, widoczny napis Urszulka oraz przedmioty- buciki i harfa

Interpretuję:

  • postać dziewczynki to Urszulka, idzie do nieba – ręce ku górze;
  • twarz pogodna – nie dzieje jej się krzywda;
  • tęcza i otoczenie ptaków sprawiają, że wygląda, jakby się bawiła;
  • lutnia przy grobie – to brak pocieszenia w poezji dla cierpiącego ojca lub też stracony talent poetycki Urszulki;
  • ilustracja jest wizualizacją Trenu X, w którym podmiot lityczny poszukuje Urszulki w zaświatach;
  • kolorystyka oraz uproszczony rysunek powodują, że ilustracja ma pogodny nastrój.

Formułuję wniosek związany z omawianym tematem

– oswajanie ze śmiercią polega na przedstawianiu jej jako przejścia do lepszego świata lub zabawa, czyli jako doświadczenie nietraumatyczne dla osoby, która jej doświadcza.

  

3. Analizuję i interpretuję tekst ikoniczny według schematu raz-dwa-trzy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wniosek zawiera słowa kluczowe.

2. Tekst literack i- Jan Kochanowski Tren XIX.Analizuję:Tren XIX Jana Kochanowskiego – ukazuje się we śnie matka poety z Urszulką na rękach, pociesza go, przedstawia argumenty, że dzięki śmierci Urszulka uniknęła trudów ziemskiego życia, nie zgrzeszyła, więc trafiła do nieba – udziela także rady, jak sobie radzić ze śmiercią ukochanej osoby – ludzkie przygody ludzko noś – mamy prawo do rozpaczy, ale rozumny człowiek wie, że nie ma na to wpływu, taka jest wola Boża.
Interpretuję, czyli formułuję wniosek związany z tematem:oswajanie ze śmiercią to również przedstawianie jej jako przejście do lepszego świata.
Dodatkowo mamy tu przykład, jak sobie radzić z doświadczeniem śmierci bliskiej osoby, jak ją zaakceptować

4.Analizuję i interpretuję pierwszy wybrany tekst kultury.

 

 


Wniosek zawiera słowa kluczowe.
3. Drugi tekst literacki- A. Mickiewicz II cz. Dziadów

Analizuję:

 

– dramat romantyczny Adama Mickiewicza przedstawia obrzęd wywoływania duchów zmarłych.
Rózia i Józio, Widmo Złego Pana oraz pasterka Zosia przybywają, by prosić o pomoc, a jednocześnie udzielić rady, jak należy żyć, aby trafić po śmierci do nieba – trzeba w życiu zaznać goryczy, trzeba okazywać pomoc i nie można odrzucać uczuć – to rady dla świata żywych od tych, którzy już nie żyją.

 

Interpretuję, czyli formułuję wniosek związany z tematem:

– oswajanie ze śmiercią to również przedstawianie jej jako dalszej części ludzkiej egzystencji. Śmierć nie kończy ludzkiego bytowania – to co nas po niej czeka nie jest niewiadomą, ale zapłatą za nasze ziemskie uczynki.

  

 

 

 

5.Analizuję i interpretuję drugi wybrany tekst kultury.

 

 

Wniosek zawiera słowa kluczowe.
IV. Podsumowanie

– powtórzyć tezę.

 

Barbara Łabęcka

Opracowano z wykorzystaniem zadań dostępnych na CKE

Facebook aleklasa 2