„Nietolerancję trzeba zwalczać u korzeni drogą nieprzerwanej edukacji” (Umberto Eco) – rozważania o potrzebie tolerancji inspirowane literaturą i filmem.

Komentarz:
Temat nie za łatwy. Niby świetny do poteoretyzowania sobie – można się zastanawiać, czy tolerancja jest zawsze wartościowa, definiować samo pojęcie czy narzekać na ponury świat, w którym bywa ona tylko pustym frazesem. Jest jednak pewien haczyk – w programie liceum zdecydowanie za mało jest tekstów, które mogłyby ilustrować powyższe rozważania. Trzeba więc tym razem nieźle wysilić umysł, by poodnajdywać właściwe przykłady tekstów kultury.

Przywołaj pojęcia:

  • Asymilacja: włączenie obcego w obręb jakiejś społeczności na zasadzie przyjęcia przezeń obowiązujących w tej społeczności norm i zasad.
  • Szowinizm: Uwielbienie dla grupy (społecznej, ideologicznej, światopoglądowej, narodowej), którą się samemu reprezentuje, połączone z uczuciem jej wyższości ponad wszystko inne.
  • Ksenofobia: lęk przed obcymi.

Strategie realizacji tematu:

  • Możliwość I:
    Skupiasz się na tolerancji w sensie społecznym. Analizujesz poszczególne aspekty zjawiska. Otwiera się dość szerokie pole manewru. Bogaci wobec biednych (np. Lalka, Nad Niemnem), wierzący „prawdziwie” wobec „pogan” (np. Quo vadis), kołtuni wobec swych bliźnich (np. Moralność pani Dulskiej), ogół wobec outsiderów (Chłopi), miasto wobec wsi (Wesele). W tym ujęciu problem tolerancji w wymiarze narodowościowym jest tylko jednym z kierunków rozumowania.
  • Możliwość II:
    Interesuje Cię przede wszystkim tolerancja między narodami. W kontekście historii Polski i Europy to temat co najmniej bolesny. Na pierwszym planie stoi Holokaust (Zdążyć przed Panem Bogiem, Rozmowy z katem, Niemcy). To jednak jeszcze nie wystarczy. Przypomnij sobie tematykę żydowską w Panu Tadeuszu czy w Lalce (w odniesieniu do pozytywistycznego postulatu asymilacji Żydów). I to jednak nie wyczerpuje tematu. Wszak szowinistyczne stereotypy odgrywają dużą rolę w naszym życiu aż po dziś dzień… Dlaczego podziwiamy Niemców, a nie przepadamy za „ruskimi”? A dlaczego zdaniem niemieckiej czy austriackiej ulicy Polacy to „naród złodziei i nierobów”?

Nie zapomnij o tekstach:

• Bolesław Prus Lalka
• Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem
• Stanisław Wyspiański Wesele
• Władysław Stanisław Reymont Chłopi
• Stefan Żeromski Syzyfowe prace
• Witold Gombrowicz Ferdydurke
• Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
• Kazimierz Moczarski Rozmowy z katem
• Leon Kruczkowski Niemcy
• Sławomir Mrożek Tango

Dotyczy motywów:

  • Tolerancja
  • Polska i Polacy