Jeśli chcesz poznać człowieka, patrz na jego czyny. Jaką prawdę o człowieku – o jego wielkości i małości – odkryłeś, analizując i oceniając działania wybranych bohaterów literackich? Zaprezentuj swoje przemyślenia.
Komentarz:
Temat, który może być kołem ratunkowym dla osób mających pojęcie o jednej tylko i to dowolnej epoce literackiej. Przykłady znajdziesz wszędzie. Sięgnij po literaturę wojenną, współczesną, gdzie w obliczu wojny, totalitaryzmu człowiek albo staje na wysokości zadania, albo nie. Możesz też porównać dwie albo zanalizować dokładnie jedną epokę literacką pod kątem interesujących Cię postaci (np. romantyzm i neoromantyzm).
Nie zapomnij o tekstach:
- Możliwość I:
• Tadeusz Borowski Opowiadania
• Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
• Albert Camus Dżuma
• Zofia Nałkowska Medaliony
- Możliwość II:
• Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod
• Juliusz Słowacki Kordian
• Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni
- Możliwość III:
• Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej
• Jan Kisielewski W sieci
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni, Siłaczka
Strategie realizacji tematu:
- Możliwość I:
Początek banalny, ale skuteczny, czyli próba zdefiniowania człowieka i człowieczeństwa. Skontrastuj wizję człowieka i jego zachowań w sytuacji ekstremalnej według Opowiadań Borowskiego i Innego świata. Przywołaj metaforyczną Dżumę i na koniec Medaliony. Nie ograniczaj się do wyliczania czynów dowodzących małości czy wielkości człowieka. Postaw też tezę, że w niektórych sytuacjach wartości ulegają zachwianiu. Żeby obniżyć patetyczne tony, wspomnij o ludowym porzekadle – mowa jest srebrem, milczenie złotem. Rozwiń to w pytanie, czym w takim razie są czyny.
- Możliwość II:
Wyjdź od romantyków, nie bez kozery nazywanych przedstawicielami „burzy i naporu”. Po pierwsze Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza, po drugie w ramach kontrastu Kordian Juliusza Słowackiego. Zwróć uwagę na to, czy obietnice zostały zrealizowane i jak. Porównaj z bohaterami Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej i Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Podsumowaniem będzie wskazanie, że nie zawsze słowa potwierdzają się w czynach.
- Możliwość III:
Kołtuńska moralność – inna w słowach, inna w czynach – jest najbardziej wdzięcznym przykładem (Moralność pani Dulskiej, Gabriela Zapolska; W sieci, Jan Kisielewski). Kontrapunktem niech będą Judym z Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego i Siłaczka tegoż autora. Pamiętaj, że skupienie się na jednej epoce wymaga gruntownej znajomości dzieł.
Dotyczy motywów:
- Człowiek
- Ojczyzna
- Wojna
- Totalitaryzm
- Moralność
- Odpowiedzialność