Polska w Europie

SŁOWA KLUCZOWE

Dyplomacja
Oficjalna działalność państwa w stosunkach międzynarodowych, wykonywana przez stałe i czasowe organy państwa. Dyplomacja jest elementem realizowania polityki zagranicznej państwa poprzez prowadzenie rokowań i zawieranie umów dyplomatycznych.

Embargo
Środek odwetowy stosowany w stosunkach międzynarodowych przez państwo, które uważa, że inne państwo naraziło swoim postępowaniem jego interesy. W prawie międzynarodowym publicznym (czyli w relacjach między państwami) embargo polega na zatrzymaniu własności innego państwa, głównie statków w portach. Może także polegać na ograniczeniu lub wstrzymaniu wymiany handlowej z jakimś państwem i bojkotowaniu go przez społeczność międzynarodową. Embargo zastosowano np. wobec Iraku, Libii. Od listopada 2005 do grudnia 2007 obowiązywało embargo na dostawy polskiego mięsa do Rosji.

Instytuty Polskie
Organizacje podległe Ministerstwu Spraw Zagranicznych, zajmujące się promowaniem Rzeczypospolitej Polskiej. Działalność instytutów polega głównie na rozpowszechnianiu wiedzy o kulturze Polski, polskim społeczeństwie i jego przemianach, współpracy z miejscowymi ośrodkami naukowo-badawczymi i instytucjami kulturalnymi państwa przyjmującego. Polska posiada kilkanaście instytutów w Europie, a także po jednym w Nowym Jorku i Tel Awiwie.

Karta Polaka
Dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego wydawany zgodnie z Ustawą o Karcie Polaka z 7 września 2007. Posiadanie karty nie jest równoznaczne z posiadaniem polskiego obywatelstwa i nie uprawnia do osiedlania się na terytorium RP ani do przekraczania granicy kraju bez wizy, ale daje jej posiadaczowi szereg ustawowych uprawnień, np.: możliwość bezpłatnego otrzymania polskiej wizyty pobytowej długoterminowej, możliwość korzystania z bezpłatnego systemu oświaty.

Komisja Łączności z Polakami za Granicą (w Sejmie i Senacie)
Regulaminowe, stałe komisje, które w obu izbach parlamentu zajmują się utrzymywaniem więzi między Polską a Polakami lub osobami pochodzenia polskiego, stale lub czasowo zamieszkujących za granicą. W Senacie nazwa komisji obejmuje także Sprawy Emigracji.

Komisje Spraw Zagranicznych Sejmu i Senatu
Regulaminowe, stałe komisje, które w obu izbach parlamentu zajmują się polityką zagraniczną państwa.

Korpus dyplomatyczny
Wszyscy szefowie misji akredytowanych w danym państwie. Na czele korpusu stoi dziekan. W Polsce rolę tę pełni nuncjusz Stolicy Apostolskiej. Dziekan pełni funkcje reprezentacyjne i protokolarne.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych
W RP – resort rządu odpowiedzialny za bieżące administrowanie spraw zagranicznych. Ministerstwo zajmuje się utrzymywaniem dobrych stosunków Polski z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, promocją kraju i języka polskiego, reprezentowaniem i ochroną obywateli polskich za granicą. Urzędy zajmujące się sprawami zagranicznymi noszą w różnych krajach inne nazwy, np.: Departament Stanu USA, Biuro ds. Zagranicznych i Wspólnoty Wielkiej Brytanii, ale niezależnie od różnic formalnych należą do najważniejszych resortów w każdym rządzie.

Persona non grata (łac. osoba niepożądana)
W stosunkach dyplomatycznych pojęcie to oznacza przedstawiciela obcego państwa, którego obecność w kraju przyjmującym stała się niepożądana. Najczęściej powodem uznania dyplomaty za osobę niepożądaną jest podejrzenie o szpiegostwo lub ingerowanie w politykę państwa przyjmującego i krytyka jego władzy.

Polityka zagraniczna
Działania upoważnionych organów państwa, prowadzone na zewnątrz, którego celem jest realizowanie założonych interesów państwa na arenie międzynarodowej. Polityka zagraniczna służy zapewnieniu bezpieczeństwa państwa, wzrostowi jego siły i prestiżu. Jest uzależniona od czynników wewnętrznych (np.: potencjał demograficzny, system polityczny) i zewnętrznych (np.: koncepcje polityki zagranicznej innych państw, charakter umów międzynarodowych, których państwo jest stroną).

Pomieszczenia misji
Zgodnie z obowiązującym prawem dyplomatycznym, pomieszczenia misji obejmują budynki lub ich części wraz z przyległymi do nich terenami oraz rezydencję szefa misji. Pomieszczenia misji są nietykalne; funkcjonariusze państwa przyjmującego mogą wejść na ich teren jedynie za zgodą szefa misji. Dla zapewnienia nietykalności pomieszczeń, państwo przyjmujące jest zobowiązane do ich ochrony przed uszkodzeniem, nielegalnym wtargnięciem, zakłóceniem spokoju. Państwo wysyłające może na budynkach misji umieścić swoje symbole: godło, flagę; jest równocześnie zobowiązane do używania pomieszczeń misji do celów zgodnych z ich przeznaczeniem.

Prawo dyplomatyczne
Prawo dotyczące dyplomacji, stosunków dyplomatycznych i misji dyplomatycznych. Dziś podstawowym źródłem prawa dyplomatycznego jest Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Międzynarodowych z 18 kwietnia 1961, ratyfikowana przez Polskę w 1965. Nadal jednak bardzo duże znaczenie ma prawo zwyczajowe, a także zasady protokołu i grzeczności dyplomatycznej.

Stosunki bilateralne
Stosunki międzynarodowe między dwoma państwami. Państwa, które nawiązały wzajemne stosunki, działają przez misje dyplomatyczne i urzędy konsularne.

Stosunki dyplomatyczne
Prawo legacji, czyli uprawnienie do wysyłania (czynne prawo legacji) i przyjmowania (bierne prawo legacji) przedstawicieli dyplomatycznych przysługuje wszystkim państwom i Stolicy Apostolskiej oraz niektórym organizacjom międzynarodowym, np. NATO, ONZ. Prawo legacji jest przywilejem, a nie obowiązkiem – podmioty prawa międzynarodowego nie są zobowiązane do nawiązywania stosunków dyplomatycznych. Także uznanie państwa nie oznacza automatycznego nawiązania z nim stosunków dyplomatycznych. Misja dyplomatyczna reprezentuje państwo wysyłające i w jego imieniu współpracuje z państwem przyjmującym w ustalaniu zasad stosunków między oboma państwami. Mianowanie szefa i personelu misji należy do kompetencji państwa wysyłającego, ale państwo przyjmujące może się sprzeciwić niektórym nominacjom. W praktyce stosuje się zasadę poufnego potwierdzania, że osoba, której władze państwa wysyłającego planują powierzenie kierowania misją, zostanie zaakceptowana przez drugą stronę. Uzyskanie takiego potwierdzenia nosi nazwę agrément (z franc. przyzwolenie, zezwolenie). Po jego otrzymaniu szef misji zostaje wyposażony w listy uwierzytelniające, które składa głowie państwa przyjmującego, rozpoczynając w ten sposób oficjalnie pełnienie swojej funkcji.

Stosunki konsularne
Prawo do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli konsularnych przysługuje każdemu państwu, ale jego realizacja, podobnie jak prawa legacji, zależy od woli stron. Konsul nie reprezentuje państwa wysyłającego – zajmuje się ochroną jego interesów i jego obywateli w państwie przyjmującym. Podstawowym aktem międzynarodowym regulującym stosunki konsularne jest Konwencja o Stosunkach Konsularnych, uzgodniona na konferencji w Wiedniu 24 czerwca 1963.

 

SĄSIEDZI POLSKI

• Białoruś 
  Republika Białorusi – państwo powstałe w 1918, w 1920 podzielone pomiędzy Polskę i Rosję, a po wybuchu II wojny światowej w całości przyłączone do Związku Radzieckiego aż do 1991; ustrój – formalnie republika prezydencka, praktycznie od 1994 przekształcana w system autorytarny; ludność – 9,7 mln; powierzchnia – 207, 6 tys. km2; stolica – Mińsk, główne miasta – Homel, Grodno.

• Czechy 
  Republika Czeska – państwo powstałe 1 stycznia 1993 po pokojowym rozpadzie Czechosłowacji; ustrój – republika parlamentarna; ludność – 10,3 mln.; powierzchnia – 78,9 tys. km2; stolica – Praga; główne miasta – Brno, Ostrawa, Pilzno, Ołomuniec.

• Litwa 
  Republika Litewska – państwo powstałe z oddzielenia się jednej republiki od Związku Radzieckiego: niepodległość proklamowano 11 marca 1990, a uznano 6 września 1991, ustrój – republika parlamentarno-gabinetowa; ludność – 3,4 mln.; powierzchnia – 65,2 tys. km2; stolica – Wilno; główne miasta – Kowno, Kłajpeda.

• Niemcy 
  Republika Federalna Niemiec – w obecnym kształcie państwo powstało 3 października 1990, po inkorporowaniu Niemieckiej Republiki Demokratycznej; ludność – 82,3 mln; powierzchnia – 357,05 tys. km2; stolica – Berlin; główne miasta – Hamburg, Monachium, Kolonia, Frankfurt.

• Rosja
  Federacja Rosyjska – państwo powstałe po rozpadzie Związku Radzieckiego, będącego jego prawnym sukcesorem; ustrój – republika federalna (system rządów mieszany); ludność – 141,3 mln.; powierzchnia – 17 075, 3 tys. km2; stolica – Moskwa; główne miasta – Moskwa, Sankt Petersburg, Nowosybirsk, Niżny Nowogród.

• Słowacja 
  Republika Czeska – państwo powstałe 1 stycznia 1993 po pokojowym rozpadzie Czechosłowacji; ustrój – republika parlamentarna (system parlamentarno-gabinetowy); ludność – 5,4 mln.; powierzchnia – 49 tys. km2; stolica – Bratysława; główne miasta – Koszyce, Preszów.

• Ukraina
  Państwo niepodległe od rozpadu Związku Radzieckiego 21 sierpnia 1991; ustrój – republika parlamentarna; ludność – 45,8 mln.; powierzchnia – 603,8 tys. km2; stolica – Kijów ; główne miasta – Charków, Dniepropietrowsk, Odessa, Donieck, Lwów.