Wstęp literacki – dla natur wrażliwych

„Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne” – pisze Staff. Któż z nas nie przeżywał podobnych chwil bliskiego kontaktu z naturą? Mimo niesłychanego rozwoju techniki i całego naszego zabiegania wciąż uciekamy w świat przyrody, który to nas zachwyca, to znów przeraża – wydaje się bliski, a za chwilę zupełnie nieodgadniony. I tylko artyści, jak sądzę, są w stanie prawdziwie się z tą tajemnicą zmierzyć.

Wstęp do pracy na temat: Motyw przyrody w literaturze.

Wstęp – cytat

„Człowiek jest natury pielgrzymiej” – twierdzi Cyprian Kamil Norwid. Od wieków również pisarze uważali wędrówkę za metaforę ludzkiego losu. Czy słusznie? Człowiek dąży przecież do stabilizacji, nie lubi zmian, zawirowań. A jednak Norwid ma rację.

Wstęp do pracy na temat: Człowiek jest natury pielgrzymiej. Motyw wędrówki w tekstach kultury.

Wstęp – seria pytań

Młodość – to znaczy co? Wiek? Tak uważa się najczęściej. A przecież to nie do końca prawda. A może większa wrażliwość? Bardziej emocjonalny odbiór świata? Idealizm? Naiwność? Beztroska? Skłonność do ekstrawagancji? Impulsywność? Jeśli tak, to znam wielu młodych, którzy są starcami, i wielu starszych, którzy pozostali młodzi.

Wstęp do pracy na temat: Motyw młodości w literaturze.

Wstęp refleksyjny

Władza. Dla jednych to poczucie siły, możliwość kierowania ludźmi, spełnienie marzenia o byciu kimś ważnym. Innym kojarzy się wyłącznie z uciskiem i brakiem zrozumienia dla problemów zwykłych śmiertelników. Bywa pociągająca i niebezpieczna jak narkotyk. I nie sposób od niej uciec – o władzy słyszymy nie tylko za pośrednictwem telewizji, ale również w szkole, pracy, domu. Czy można się dziwić, że władza jest tak często tematem utworów literackich?

Wstęp do pracy na temat: Motyw władzy w literaturze.

Wstęp uporządkowanego czepialskiego

Przytoczone w temacie zdanie Adama Asnyka pochodzi z popularnego wiersza „Do młodych”. Samo zdanie wydaje się kontrowersyjne. Czy rzeczywiście „każda epoka ma swe własne cele”? Wielu wybitnych historyków literatury wskazywało na zasadnicze podobieństwa między niektórymi epokami, na przykład oświeceniem i pozytywizmem albo romantyzmem i Młodą Polską. A zatem, posługując się określeniem poety, „cele” tych epok były na pewno nie tyle identyczne, ile w jakiś sposób do siebie podobne.

Wstęp do pracy na temat: Każda epoka ma swe własne cele. Która jest Ci najbliższa?

Wstęp z własną opinią

Człowiek zadziwia. Bywa nikczemny. Bywa tak wzniosły, że aż „ponadludzki”. Czytając literaturę polską i obcą, poznałam różne oblicza człowieczeństwa. Przyznam, że niektóre postawy mnie zadziwiły, inne sprawiły mi trudności w rozszyfrowaniu: czy to człowiek godny miana człowieka.

Temat: Czego dowiedziałeś się o człowieku, czytając lektury.

Wstęp inteligentny

Cóż wybrać z polskiej literatury i zaproponować Europie? To zbyt narodowe, to znów za mało polskie, nie oda naszej specyfiki. A znów tego nigdy nie zrozumie Anglik, tu Niemiec, a tu Rosjanin się obrazi… Co więc wybrać?… Świat sam wybiera. Zacznijmy od już podjętych decyzji komisji przyznających literacką Nagrodę Nobla.

Temat: Lektury młodego Europejczyka.

Wstęp z cytatem

„Literatura jest przeznaczona do zatrzymania czasu w jego niszczącym biegu” – powiedział Jan Parandowski. Ale Witold Gombrowicz stwierdził, że „Literatura to… przygoda i przyjemność” – i ku jego zdaniu się przychylam.

Temat: Literatura – czym jest dla Ciebie.

Wstęp konkretny

Eksperymenty są zdecydowanie bardziej pociągające niż naśladownictwo. Z kolei naśladowanie wcale nie musi być mozolne, niewolnicze i odtwórcze, a eksperymenty bywają męczące. Staram się wybierać to, co lubię, co cenię – czerpię z obu konwencji.

Temat: Od naśladowania rzeczywistości do deformacji…

Wstęp dowcipny

Lekturom szkolnym najbardziej szkodzi to, że są lekturami. Gdy czytaniu przyświeca obowiązek – czar pryska, nie ma już własnego wyboru, możliwości odrzucenia… Czyhają streszczenia, kartkówki i podejrzenia wobec zamysłów autora. Dlatego wybaczcie uczniom znudzenie i irytację! Za to uczniowie – wznieście się ponad małostkowe drobiazgi, zacznijcie czytać bez obowiązku, a wtedy ogarnie was zachwyt. Nawet nad obowiązkowym…

Temat: Przedstaw swój stosunek do wybranych lektur szkolnych.

Wstęp pytań i odpowiedzi

Dlaczego Raskolnikow ze „Zbrodni i kary” Dostojewskiego zabił? Bo czuł się do tego upoważniony jako wyższa jednostka? A niejaki Lafcadio z „Lochów Watykanu”? Ten popełnia zbrodnię bez motywu, z impulsu wewnętrznego. A Makbet? Zabija, bo pożąda władzy i chce pomóc przeznaczeniu. Z kolei ojciec Kolbe oddaje swe życie za cudze istnienie, a Janusz Korczak idzie na śmierć ze swoimi wychowankami. Wygrali czy przegrali życie? Rozpatrzmy ich przypadki po kolei.

Temat: Rozważania na temat postaw moralnych wybranych bohaterów.

Wstęp godny inteligenta

Narażony na szereg zagrożeń, podobny do pascalowskiej trzciny. Ugina się pod ciężarem dziejowych burz, trudów cywilizacji, niszczących działań kultury masowej. Po wojnie stracił umiejętność rozróżniania wartości. Przed chwilą wszedł w wiek dwudziesty pierwszy. Wciąż piszą o nim poeci, wciąż w strofach wierszy rysują portret człowieka współczesnego.

Temat: Poetycki obraz człowieka współczesnego.

Wstęp wyjaśniający

Młodość – to znaczy co? Wiek? Tak uważa się najczęściej. A przecież to nie do końca prawda. Może więc większa wrażliwość, bardziej emocjonalny odbiór świata? Idealizm? Naiwność? Beztroska? Impulsywność? Jeśli tak, to znam wielu młodych, którzy są starcami, i wielu starszych, którzy wciąż pozostali młodzi.

Temat: Młodość w literaturze.

Wstęp – pytanie

• Jak starożytni definiowali śmierć, jak poszukiwali szczęścia?
• Jaki model kobiety (miłości) idealnej stworzyli romantycy?
• Czy wiek XX był tylko stuleciem zbrodni i zagłady?
• Dlaczego właśnie natura stała się tak silną inspiracją dla poetów romantycznych?
Pytanie musi odnosić się do zagadnienia z tematu.
Wstęp mądry, ale mówi już wszystko na temat
„Współczesnością tragedii greckiej jest przedstawione w niej okrucieństwo losu, okrucieństwo życia, okrucieństwo świata. I niezgoda na ten świat i na tych, którzy go ustanowili” – Jan Kott.

Temat: O uniwersalizmie tragedii greckiej.

Wstęp o sobie

• Jestem wielbicielem mitologii. Zachwyca mnie jej baśniowość…
• Jako człowiek XXI stulecia z trudem przenoszę się w obszar myślenia mitycznego…
• Jestem wiernym czytelnikiem, literatury s.f. I oto – w mitach i literaturze greckiej znajduję podobny typ autorskiej wyobraźni!
• Jestem wielbicielem filmu – nie pociąga mnie poezja.
• Postawa bohatera (np. Wallenroda) wprawia mnie w zdumienie.
• Zawsze wzrusza mnie historia Antka…

Temat: Ustosunkuj się wobec zagadnienia z tematu….

Wstęp – cudze mądre słowa

• „U początku filozofii stoi – zdziwienie”. Słowa Arystotelesa ujmują sens nauki zwanej filozofią.
Do tematów wokół filozofii.

• Człowiek nie może dokonać niczego więcej w dziedzinie języka, religii, sztuki, nauki, jak zbudować swój własny symboliczny świat, który pozwala mu zrozumieć i interpretować (…) jego ludzkie doświadczenie.
Ernest Cassirer
Esej o człowieku

• „Żadne miejsce niech ci nie będzie milsze od ojczyzny” – głosi Cyceron.
Do tematów patriotycznych.

• Lepiej podróżować z nadzieją, niż przybyć do celu.
Louis Stevenson

Tematy o podróży

• Istota mitu polega na jego wiecznym powtarzaniu, po­za­czaso­woś­ci, wiecznej teraźniejszości.
Tomasz Mann

Tematy o mitach

• Śmierć stoi przed każdym. Ponieważ jednak nie wiemy, kiedy przyjdzie, żyjemy tak, jakby nie miała nadejść.
Karl Jaspers

Tematy o śmierci

Wstęp, który bardzo nam się podoba

Hamlecie – książę sprzed stuleci – posłuchaj: „Chcę mieć jak najwięcej, by dać jak najwięcej… Tu za szybko kręci się codzienny teatr ten. To w nim zgubiłam nagle się”. Patrycja. Wiek XXI.
Hamlet, wiek XVII, odpowiada…

Temat o ponadczasowości monologu Hamleta.

Wstępy – definicje

• Mitologia to zbiór opowieści, które są próbą objaśnienia świata, odpowiedzi na najtrudniejsze pytania człowieka.
• Topos – stałe obrazy, powtarzające się w literaturze miejsca, które świadczą o ciągłości kultury ludzkiej.
• Kosmogonia to opis narodzin świata – każda mitologia ma swoją teorię wyjaśniającą prapoczątki istnienia.

Wstęp intrygujący

• Aby rozważyć pytanie postawione w temacie, pozwolę sobie przyjąć rolę adwokata diabła. Każdy ma prawo do obrony – literacki czarny charakter także.
• Do tematu typu: oskarżasz czy usprawiedliwiasz wybranego bohatera, np. Raskolnikowa.
• Wstęp odważny
• Zdecydowanie nie zgadzam się z teorią sugerowaną w temacie wypracowania! Przytoczę szereg argumentów wykazujących mylność tego sądu.
• Tylko gdy masz szansę się obronić.

Wstęp nawiązujący do współczesności

Jak dowodzą listy bestsellerów, największym zainteresowaniem czytelników cieszą się ostatnio dzienniki, wspomnienia i biografie znanych postaci. Oczywiście zupełnie inna jest obecna wiedza o życiu na przykład Marii Dąbrowskiej niż Jana Kochanowskiego. Chcielibyśmy, co naturalne, wiedzieć jak najwięcej – nie tylko po to, by zaspokoić swą ciekawość, ale również po to, aby dzięki biografii lepiej zrozumieć dzieła pozostawione przez pisarza potomnym.

Temat: Biografia kluczem do odczytania dzieła.

Wstęp wyjaśniający

Wydawać by się mogło, że patriotyzm jest terminem jednoznacznym – to przecież służba w interesie kraju. Ale służyć można na wiele sposobów. Zdarza się, że patriotyzm ocenia się różnie – w zależności od czasu historycznego, dominującej polityki czy dostępu do materiałów źródło­wych. Tę niejednoznaczność patriotyzmu pokazują dobitnie twórcy literatury – z autorem „Konrada Wallenroda” na czele.

Temat: Patriotyzm czy zdrada? O Konradzie Wallenrodzie – dyskusyjnie.

Wstęp z osobistymi uwagami

• Młodość bywała przez pisarzy mitologizowana, wznoszona pod niebiosa. Zdarzało się też, że twórcy odnosili się do niej niezwykle krytycznie. Powstało wokół młodości wiele stereotypów – nie wszyscy młodzi chcą się przecież buntować, nie wszyscy są pełni energii, nie wszyscy mają nieustanną ochotę na niczym nieskrępowaną zabawę. Aby to udowodnić, wystarczy bliżej przyjrzeć się współczesnej młodzieży lub sięgnąć do tekstów literackich.

Temat: Młodość w literaturze.

Wstęp z odwołaniem do cytatu

• Kiedy w czasach Mickiewicza publiczność poznała „Odę do młodości”, z której pochodzi umieszczony w temacie cytat, reakcje były krańcowo odmienne. Od płomiennego zapału młodych odbiorców po bezlitosną krytykę starszego pokolenia – za brak umiaru, za emocjonalność i nawoływanie do swoistej młodzieńczej rewolucji.
• Dziś słowa Mickiewicza „Młodości! ty nad poziomy / Wylatuj!” są powszechnie znane i często cytowane.

Temat: „Młodości! ty nad poziomy / Wylatuj”. Twoje refleksje na temat młodości.

Wstęp z przysłowiem

• Konflikt pokoleń wydaje się stary jak świat. I czy może to dziwić, skoro nawet dziś wielu dorosłych uważa za niezwykle słuszną zasadę, że „dzieci i ryby głosu nie mają”? Generacja „starych” przekonana jest zwykle, że wie lepiej, nawet bez wysłuchania racji młodszych.
• Z drugiej strony trzeba też przywołać znaną sentencję Kochanowskiego: „By rozum był przy młodości / Nigdy takiej obfitości”. Dojrzałość i racjonalizm to cechy, których pokoleniu dopiero wchodzącemu w dorosłość z pewnością brakuje. Dowody na to, że jest inaczej, nietrudno znaleźć w naszym codziennym życiu, ale też na kartach literatury.

Temat: Rodzice i dzieci – portrety literackie.

Wstęp artystyczny

• Mrok nocy rozświetlał tylko płomień świecy. Przy stole siedziały trzy osoby, których twarzy nigdy wcześniej nie widziałem. Nie bardzo wiedziałem, o czym rozmawiają – przekrzykiwały się nawzajem, to znów szeptały, ale nie rozumiałem żadnych słów. Po kilku chwilach zacząłem wyłapywać imiona, którymi zwracali się do siebie: Kreon, Makbet, Balladyna… Przerażał mnie sposób, w jaki mówili. I to, o czym mówili. Czyżby koniec świata? Nie byłem pewien…

Temat: Władza odczłowiecza ludzi.

Wstęp miłośnika sztuki

• Choć umiejętność czytania tekstów kultury jest domeną antropologów, gdy patrzę na strzelistą gotycką katedrę lub stoję we wnętrzu takiej budowli, czuję, że potrafię czytać zakodowany w niej tekst, choć bardzo jeszcze nieudolnie… Wysokość i strzelistość wież mówią nam o wiecznym dążeniu człowieka do Boga. Dzięki własnym staraniom, pracy nad sobą, małymi kroczkami zbliżającego się do doskonałości. A może przypominają nam, że człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boże? Piękno zaś i uduchowiony charakter katedr zdają się być dowodem na istnienie Bożej harmonii.

Temat: Jak rozumiesz zdanie „Katedra gotycka jest tekstem kultury”?

Wstęp dla dociekliwych

• Czym właściwie są mity? Opowieściami sprzed tysiącleci? Wówczas – wzorem postaw, dziś – bajką? W czasach rydwanów i polis – dobrze, ale czy dziś mogą mieć jakikolwiek sens? Zastanówmy się, analizując kilka mitów. Czy rzeczywiście to całkowicie przebrzmiałe opowieści? Pozwolę sobie nie zgodzić się z tym stwierdzeniem.

Wstęp do pracy na temat: Uniwersalizm mitów

Wstęp – seria pytań

• Szczęśliwa rodzina – cóż to znaczy? Ta, z którą chętnie spędza się czas? Do której każdy chętnie wraca, bo daje mu poczucie bezpieczeństwa? Rodzina dostatnia? A może taka, która oparta jest na wielkiej miłości, przyjaźni i ogromnym przywiązaniu? Przyglądam się literackim parom małżeńskim i zastanawiam się, która z nich jest dla mnie wzorem, który schemat chciałabym kiedyś powielić w swojej rodzinie?

Wstęp do pracy na temat: Literackie rodziny

Wstęp – cudze słowa

• „Przychodzimy na świat z wyrokiem śmierci” – dawno temu powiedział Seneka. Trudno się z nim nie zgodzić… Czy życie, które zaczyna się wyrokiem – i cóż z tego że w zawieszeniu, skoro niepodlegającym apelacji – nie jest absurdalne?

Wstęp do pracy na temat: Postrzeganie śmierci w literaturze

Wstęp – definicja

• Oświecenie zwane jest także wiekiem rozumu. Jednym z najważniejszych założeń epoki było przyjęcie tezy, że największym bogactwem człowieka jest rozum. To właśnie dzięki niemu ludzie mogą poznawać i ulepszać świat.

Wstęp do pracy na temat: Oświecenie.

Wstęp stanowczy

• W dwudziestoleciu międzywojennym powstały dzieła genialne, oddające istotę totalitaryzmu. Witkacy, Bułhakow, Żeromski czy Kafka świetnie opisali mechanizmy działania państw totalitarnych – skorumpowanie, brak głoszonej oficjalnie sprawiedliwości społecznej
czy nieskuteczność kolejnych przewrotów. Bez znajomości tych dzieł trudno mówić o literackim obrazie systemów totalitarnych.

Wstęp do pracy na temat: Systemy totalitarne.

Wstęp refleksyjny

• Miłość… Czysta, bezinteresowna, poetycka, rodem z romantycznych powieści… Czy w dzisiejszym świecie nastawionym na pieniądze i karierę można ją jeszcze spotkać? A może gorące, płomienne uczucia są już niemodne, może znów wrócimy do związków, które zawierane są z rozsądku? Całą sobą wierzę, że nigdy tak się nie stanie, że to właśnie miłość, bez względu na czasy będzie siłą napędową tego świata!

Wstęp do pracy na temat: Romantyczny model miłości

Wstęp o sobie

• Z wielkim żalem odłożyłam książkę – gdyby to tylko ode mnie zależało, mogłaby mieć o sto, dwieście stron więcej! Wielu pewnie się zastanowi, cóż to za pasjonująca lektura. I jakież zdziwienie, gdy pokazuję okładkę – „Konrad Wallenrod”!? Skąd to zdumienie – czyżby romantyczny bohater był już tak archaiczny i niedzisiejszy? Nie, zdecydowanie się z tym nie zgodzę!

Wstęp do pracy na temat: Bohater romantyczny

Wstęp niezdecydowany

• Realizm czy groteska? Na tak ostro postawione pytanie trudno mi odpowiedzieć jednoznacznie. W pierwszym odruchu odpowiedziałem: realizm, myśląc o bliskich mi utworach takich jak „Granica” czy „Noce i dnie”, w tradycyjny sposób opisujących codzienność. Czy jednak odrzuciłbym wszystko, co nierealistyczne, fantastyczne, groteskowe? Chyba jednak nie… Uwielbiam prozę Schulza, „Mistrza i Małgorzatę” Bułhakowa.

Wstęp do pracy na temat: Sposób przedstawiania świata w literaturze dwudziestolecia

Wstęp polemizujący

• Nie jest żadnym odkryciem stwierdzenie, że lubimy źle mówić o osobach sprawujących władzę. Jest tak nie od dziś, ponieważ podwładni nie od dziś nie lubią władzy. Nie mogę jednak zgodzić się z tezą zawartą w temacie pracy, że każdy człowiek, który zyskuje władzę, staje się cynikiem, oszustem i degeneratem. Owszem, niektórych – zwłaszcza słabszych ludzi – władza może zdeprawować. Ale nie musi! Dowodem na to niech będzie literatura, której twórcy pokazują różny wpływ władzy na postępowanie i osobowość człowieka.

Wstęp do pracy na temat: władza

• „Romantycy muszą zginąć. Dzisiejszy świat nie dla nich.” Czy na pewno? Zdecydowanie nie mogę się zgodzić ze słowami Bolesława Prusa. Ba, powiem nawet więcej – uważam, że w dzisiejszych czasach brakuje ich idealnej miłości czy otwarciu na to, czego nie da się zbadać „szkiełkiem i okiem”.

Wstęp do pracy na temat: Romantycy

• John Steinbeck powiedział, że człowiek zawsze miał możliwość wybierania. Czy rzeczywiście? Pozwolę sobie nie zgodzić się z jego zdaniem – wystarczy przypomnieć losy starożytnych postaci, które tylko pozornie miały możliwość wyboru.

Wstęp do pracy na temat: Postacie tragiczne

Wstęp o sobie

Wstęp do pracy na temat: Zdaję sobie sprawę, że większość czytelników na słowo „pejzaż” reaguje ogromną niechęcią. A ja nie! I mam ogromną nadzieję, że choć jedną osobę uda mi się przekonać, że fragmenty utworów, w których dominują opisy pejzażu, wcale nie muszą być nudne.

Temat o roli pejzażu w literaturze

• Młodość czy doświadczenie? Siła autorytetu czy siła energii? Ja nie mam żadnych wątpliwości – stawiam na energię, bunt przeciw zastanym formom, chęć zmiany i wyobraźnię. Sam zresztą jestem młody – i do nas, młodych, świat należy!

Temat o młodości

• Na temat szczęścia napisano chyba tysiące książek. Ja mam własną, sprawdzoną receptę – zawsze być w zgodzie z samym sobą i być wiernym wyznawanym przez siebie zasadom. A co na temat szczęścia mówią literaccy bohaterowie? Jak żyć, aby osiągnąć szczęście? To odwieczne pytanie, jakie ludzkość zadaje sobie od czasów starożytnych. I wciąż trudno jest znaleźć prostą odpowiedź, która zadowalałaby wszystkich.

Temat o szczęściu

• Jaki system moralny może przyjąć człowiek XXI w.? Czy są jeszcze zasady i idee aktualne? Czym współczesny człowiek ma się kierować w życiu, gdzie szukać drogowskazów?

Temat o moralności

Wstęp – pytanie

• Jacy jesteśmy? Podli czy szlachetni? Godni podziwu czy zasługujący na wzgardę? Europejczycy i obywatele świata czy może mieszkańcy polskiego zaścianka? Wybrańcy Boga czy też błazny? Różne były wizje Polaków w literaturze – ja przedstawię zaledwie kilka literacki portretów Polaków.

Temat o literackim portrecie Polaków

Wstęp – „Prosto z mostu”

• Literatura epoki średniowiecza stawiała sobie przede wszystkim cele dydaktyczne – uczyła, jak żyć.

Temat o średniowiecznych wzorcach parenetycznych

• Czym jest biografia? Kilka suchych faktów, kilkanaście dat, mapa miejsc: gdzie mieszkał, pisał, tworzył. Te informacje jesteśmy w stanie bez trudu zgromadzić. Ale jest coś jeszcze poza – tzw. biografia duchowa. Składają się na nią intensywne uczucia, spotkania z ludźmi, przemyślenia i doświadczenia. Niestety – ta część biografii dla nas, zwykłych odbiorców, jest zwykle niedostępna.

Temat o biografii

• U źródeł każdej cywilizacji leży mit – opowieść o początkach świata, narodu, pierwszych ludziach i pierwszych bohaterach. Mówi się, że mity pomagały starożytnym zrozumieć świat i odnaleźć w nim swoje miejsce. To prawda.
Temat o mitach

Wstęp – cudze mądre słowa

• „Stać się naprawdę dobrym człowiekiem jest rzeczą trudną” – głosi Platon. Z tymi słowami na pewno zgodziłby się niejeden bohater literacki…

Temat o wartościach

• „Nie można być dość wybrednym w wyborze rodziców” – z ironią stwierdziła kiedyś Maryla Wolska. Zdanie można by również odwrócić: nie można być też wybrednym w wyborze własnych dzieci. Rodzina – przynajmniej w założeniu – to przecież wzajemna miłość i akceptacja, choć często uczucia między dziećmi a rodzicami bywają bardziej skomplikowane.

Temat o portretach rodzinnych w literaturze

• Albert Camus powiedział, że „aby istnieć, człowiek musi się buntować”. Jego słowa zdają się potwierdzać losy wielu antycznych bohaterów – począwszy od Adama i Ewy, poprzez Kaina, Prometeusza czy Ikara aż po bunt Antygony.

Temat o buncie w literaturze antyku

Wstęp nieszablonowy

• Bohater romantyczny. Gdyby nagle, ot, choćby teraz zapukał do moich drzwi – jaki by był? Może miałby na sobie werterowski niebieski frak i żółtą kamizelkę? A może bernardyński habit Księdza Robaka? Włos zapewne rozwichrzony i nieobecny wzrok. Nieśmiały czy pewny siebie? Wygadany czy małomówny?

• Czy potrafiłbym się z nim porozumieć? Możliwe, że wydałby mi się dziwakiem – niewykluczone, że uznałbym go nawet za szaleńca. Mam jednak przeczucie, że mogłoby być zupełnie inaczej. Otwieram drzwi – i wszystko staje się jasne. Nie potrzeba słów, wyjaśnień, dociekań. Czuję, jakby romantyczny duch wlał się we mnie. Mój umysł odłącza się od ciała, odpływa gdzieś daleko i – zaczynam patrzeć na świat oczyma takimi jak ten, który przed chwilą stał w moich drzwiach…

Wstęp do tematu: Moje refleksje nad bohaterem romantycznym.

Wstęp z literackim polotem

• Różanopalca bogini jutrzenki Eos gasi gwiazdy na bezkresnym niebie. Rozpala na horyzoncie różowe błyski, rozświetla powietrze i budzi ptaki, by śpiewały pieśń na cześć bogów.

• Ze swojego ogrodu, gdzie drzewa rodzą złote jabłka, wyjeżdża na swym słonecznym rydwanie zaprzężonym w cztery ogniste rumaki Helios – brat Eos. Jak co dzień będzie wędrował po sklepieniu niebieskim ze wschodu na zachód. Budzą się Grecy w swoich domach. Kobiety podążają do ołtarzyków, by sprawdzić, czy święty ogień nie zgasł przez noc.

• Grecy podjęli próbę wytłumaczenia zjawisk przyrodniczych i praw rządzących życiem. W taki sposób powstały mity – opowieści o bogach, ludziach i herosach, z których możemy obecnie czerpać wiadomości o starożytnych wyobrażeniach dotyczących świata.

Wstęp do tematu: Wyobrażenia starożytnych Greków ­o świecie, bogach i ludziach na podstawie mitów.

Wstęp wahającego się

• Ocena obu postaci jest trudna. Obie są potrzebne. Postawa ikaryjska sprawdza się zwłaszcza wtedy, gdy zagrożona jest wolność narodu. Historia pokazuje, że w trudnych chwilach Polacy potrafią zdobyć się na szaleńczą odwagę, podjąć ryzyko i nie myśleć o konsekwencjach swoich czynów. Zapominają o niebezpieczeństwie.

• Lecz bez dedalów nie dałoby się rozwijać oświaty, gospodarki i handlu. To chyba właśnie oni są najbardziej dziś potrzebni. I choć to może wydać się śmieszne ze względu na mój „ikaryjski wiek”, wybieram Dedala. Tak jak on chcę dolecieć do celu.

Wstęp do tematu: Dedal czy Ikar? Która postawa jest Ci bliższa?

Wstęp – cudze mądre słowa

• „Cała „Biblia” owiana jest duchem poezji. Ale psalmy to sama poezja, po prostu poezja” – pisze Anna Kamieńska, wybitna znawczyni Biblii. Trudno nie podzielać jej entuzjazmu – te utwory, powstałe wieki temu, urzekają swoją prostotą, rytmicznością, kunsztem i bogactwem języka. Piękne są niektóre porównania i przenośnie, nierzadko zapadają w pamięć całe wersy. Pochwała Stwórcy, radość istnienia i podziw dla wszystkiego, co zostało przez Niego stworzone, to wspaniałe tematy.

Wstęp do tematu: Uwielbienie Stwórcy na kartach Biblii i w wybranych późniejszych utworach

Wstęp przekorny

• Choć portrety idealnych władców, patriotów, ziemian itd. malowane przez wielkich autorów nie są pozbawione wartości artystycznych (przeciwnie – często to doskonałe pod względem artystycznym dzieła), to jednak… Nie dowierzam tym utalentowanym ludziom pióra, którzy owe wzorce kreślą. Najczęściej są to wzory pobożnych życzeń, często nijak mające się do rzeczywistości. Patriota? Jego cechy wspaniale nakreślił Jan Kochanowski , choćby w postaci mądrego Antenora z „Odprawy posłów greckich” – ale wszyscy znamy dalsze smutne losy Rzeczypospolitej… Ziemianin? Piękne, urzekające literackie realizacje; dość wymienić choćby „Pieśń świętojańską o sobótce” mistrza z Czarnolasu, lecz… „zwyrodniałym” kontynuatorem ideałów ziemiańskich był przecież pyszny, ograniczony i tępy Sarmata.

Wstęp do tematu: Dworzanin i ziemianin – dwa ważne wzorce osobowe epoki

Wstęp o sobie

• To paradoks, że czasem zwycięstwo jest gorsze niż klęska. Dzieje się tak chyba wtedy, gdy jesteśmy zbyt nastawieni na jakiś cel, a zapominamy o konsekwencjach i otaczających nas ludziach. Gdyby moje osobiste małe zwycięstwa miały być okupione cierpieniem, łzami czy nawet śmiercią kogoś z bliskich, myślę, że umiałbym zrezygnować i w odpowiednim momencie powiedzieć sobie stop. Gdy Kreon chciał się zatrzymać, było już, niestety, za późno…

Temat: Bezsensowne zwycięstwa mniej w życiu znaczą niż sensowne klęski.

Wstęp człowieka z wątpliwościami

• Droga do świętości wybrana przez świetego Franciszka z Asyżu wydaje się prosta i słoneczna. Czy taka była naprawdę? Chyba nie, skoro nie posiadał żadnej własności i skazany był na łaskę i niełaskę innych. Na pewno nieraz cierpiał głód, pragnienie i zimno. Jednak jeszcze bardziej podziwiam świętego Aleksego (co nie znaczy, że chciałbym go naśladować!). Jak żyć w świecie bez radości, w ciągłym upokorzeniu i ukrywaniu własnej tożsamości? Czy byłbym w stanie tak poświęcić się Bogu? Nie wiem…

Temat: Święty Aleksy i święty Franciszek z Asyżu – dwa modele świętości.

Wstęp nawiązujący do współczesności

• Wiek XX to czas tragicznych doświadczeń ludzi na całym świecie. Dwie wojny światowe, Holocaust, Hiroszima… Cierpienie stało się współcześnie udziałem całych narodów. Jednak najbardziej poruszają nas indywidualne historie osób, na które los zesłał dramatyczne wydarzenia. Rodzice opłakują swoje zamordowane dziecko, dziecko straciło w wypadku całą rodzinę, ktoś wiele lat cierpi na nieuleczalną chorobę – niemal całe życie słyszymy o takich wypadkach, spotykamy się z nimi w życiu. Pojawiają się pytania – dlaczego na świecie jest tyle zła? Z jakiego powodu wciąż dotyka nas cierpienie?

Temat: Cierpienie – siła kształtująca charakter człowieka czy element zła w świecie, którego nie jesteśmy w stanie wyjaśnić?

Wstęp tłumaczący

• Odpowiednikiem pochodzącego z języka francuskiego terminu „renesans” jest słowo „odrodzenie”. Odrodzenie czego? Między innymi zainteresowania ideałami starożytności. Poprzednią epokę – średniowiecze – ludzie renesansu uznali za czas upadku kultury, okres, który niczego wartościowego po sobie nie pozostawił. Doskonałość sztuki odnaleziono w antyku, który dla twórców renesansowych stał się punktem odniesienia – studiowano starożytnych pisarzy i filozofów, naśladowano sztukę i literaturę wcześniejszych wieków.

Temat: Związki kultury renesansu z antykiem.

Wstęp – pytanie

• Jaki był człowiek doby staropolskiej? Jak wyglądało jego życie uczuciowe i wewnętrzne? Czy jesteśmy w stanie dziś, po tylu latach, zrozumieć jego postawy i reakcje emocjonalne? A dawny język miłosny, który poznajemy dzięki erotykom i listom?

Temat: Miłość w średniowieczu, w renesansie, w baroku… Jak ukazują ją poeci dawnych epok?

Wstęp z cytatem

• „I śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z ludzi natrząsa”. Te słowa Ignacego Krasickiego świetnie podsumowują przekonanie ludzi oświecenia, że nauki mogą być dużo skuteczniejsze, jeśli połączy się je z zabawą. Dlatego jako główną metodę naprawy „świata zepsutego” wybrali krzywe zwierciadło satyry. Deformując obraz świata, wyolbrzymiając jego wady, wywoływali śmiech i jednocześnie refleksję czytelnika.

Temat: Krzywe zwierciadło satyry jako jedna z metod naprawy „świata zepsutego” w literaturze XVIII w.

Wstęp przewidujący

• Ostatni dzień naszej ziemskiej wędrówki – koniec świata, dzień Sądu Ostatecznego – od wieków fascynuje poetów, pisarzy, malarzy, reżyserów i scenarzystów. Jak będzie wyglądał? Czy tak jak u Kasprowicza grzeszni ludzie zostaną surowo potraktowani? A może jak w wierszu Koniec świata Rafała Wojaczka dzień Sądu Ostatecznego będzie bez Boga? To wciąż pozostaje zagadką – każdy z nas ma przecież prawo do własnego wyobrażenia tego dnia.

Wstęp do tematu: Wizje końca świata w literaturze.

Wstęp dowcipny

• Lekturom szkolnym najbardziej szkodzi to, że są lekturami. Gdy czytaniu przyświeca obowiązek – czar pryska, nie ma już własnego wyboru, możliwości odrzucenia… Czyhają streszczenia, kartkówki i podejrzenia wobec zamysłów autora. Dlatego wybaczcie uczniom znudzenie i irytację! Za to uczniowie – wznieście się ponad małostkowe drobiazgi, zacznijcie czytać bez obowiązku, a wtedy ogarnie was zachwyt. Nawet nad obowiązkowym dziełem…

Wstęp do tematu: Przedstaw swój stosunek do wybranych lektur szkolnych.

Wstęp pełen dat

• Początek pozytywizmu datuje się na lata 40., koniec zaś na lata 90. XIX w. Epoka ta wywodzi się z nurtu filozoficznego oświecenia. Na pierwszym planie znowu pojawia się „szkiełko i oko” z ballady Adama Mickiewicza. Teorie naukowców stają się ponownie niepodważalnymi dowodami w niejednej kwestii. Czy jednak wszyscy twórcy mówią zdecydowanym i jednym głosem? Nie!

Wstęp do tematu: 1846-1890 – czy tylko pozytywizm?

Wstęp tłumaczący

Odpowiednikiem pochodzącego z języka francuskiego terminu „renesans” jest słowo „odrodzenie”. Odrodzenie czego? Między innymi zainteresowania ideałami starożytności. Poprzednią epokę – średnio­wiecze – ludzie renesansu uznali za czas upadku kultury, okres, który niczego wartościowego po sobie nie pozostawił. Doskonałość sztuki odnaleziono w antyku, który dla twórców renesansowych stał się punktem odniesienia – studiowano starożytnych pisarzy i filozofów, naśladowano sztukę i literaturę wcześniejszych wieków.

Wstęp do tematu: Związki kultury renesansu z antykiem.

Wstęp o sobie

Młodość czy doświadczenie? Siła autorytetu czy siła energii? Ja nie mam żadnych wątpliwości – stawiam na energię, bunt przeciw zastanym formom, chęć zmiany i wyobraźnię. Sam zresztą jestem młody – i do nas, młodych, świat należy!

Wstęp do tematu: Młodość czy doświadczenie?

Wstęp

Szczęśliwa rodzina – cóż to znaczy? Ta, z którą chętnie spędza się czas? Do której każdy chętnie wraca, bo ma poczucie bezpieczeństwa? Rodzina dostatnia? A może taka, która oparta jest na wielkiej miłości, przyjaźni i ogromnym przywiązaniu? Przyglądam się literackim parom małżeńskim i zastanawiam się – która z nich jest dla mnie wzorem, który schemat chciałabym kiedyś powielić w swojej rodzinie?

Wstęp do tematu: Literackie obrazy rodziny.

Wstęp refleksyjny

Muszę przyznać, że wychodząc z kina po obejrzeniu Pana Tadeusza w reżyserii Andrzeja Wajdy byłem… Zdziwiony? Zdumiony? Oszołomiony? A może zachwycony? Pierwszy raz w życiu zdarzyło mi się być tak podnieconym po obejrzeniu kolejnego, wydawałoby się, filmu. Przez wiele dni zastanawiałem się, co mnie tak poruszyło. Bezskutecznie. Odrzuciłem wszystkie możliwości – nie była to ani fabuła, którą przecież dobrze znałem po przeczytaniu dzieła Mickiewicza, ani przepiękne zdjęcia. Nie wstrząsnął mną fakt, że oto byłem świadkiem czegoś, co wielu uznawało za niemożliwe – na własne oczy widziałem film „pisany” trzynastozgłoskowcem.

Wstęp do tematu: Bohaterowie filmu „Pan Tadeusz” a ich ­literackie pierwowzory czy tak ich sobie wyobrażałeś?

Wstęp – wyliczanka

• Wojna. Miłość, zazdrość, gniew. Walka o władzę, rywalizacja, kto lepszy. Kiedy to było? Wczoraj, trzy tysiące lat temu, dzisiaj? W mitach, czyli zawsze. Bo są pewne postawy, pewne typy zachowań, które choć mijają lata i zmieniają się czasy, są uniwersalne i ponadczasowe.

Temat: Uniwersalizm mitów

Wstęp pełen wiedzy

• Arystoteles w Poetyce i Horacy w Liście do Pizonów stworzyli podwaliny teorii literatury. Arystoteles stworzył podział na tragedię i komedię, zdefiniował także pojęcia tragizmu oraz winy tragicznej. To dzięki niemu tragizm rozumiemy dziś w literaturze jako sytuację wyboru bohatera, w której każde rozwiązanie jest niekorzystne, gdyż nad postacią wisi złowieszcze Fatum – przeznaczenie. Również Arystoteles podzielił gatunki na wysokie i niskie. Te pierwsze to tragedia i epos, te drugie zaś to komedia i liryka. Przyporządkował im też określone style. Wzorując się na nim, Horacy sformułował zasadę decorum – czystości gatunków i odpowiedniości formy do treści – zasada ta obowiązywała aż do XVIII w. i wyznaczała kanony piękna w literaturze.

Temat: Co, Twoim zdaniem, dała nam literatura antyku?

Wstęp konkretny

• Skrzetuski, Wołodyjowski, Zbyszko z Bogdańca, Roland – to rycerze doskonali. Kodeks, który stosowali, zachwycałby pewnie i dziś, gdyby nie pewne niedostatki, świadczące o braku szacunku dla ludzkiego zdrowia i życia, a nawet o braku humanitaryzmu. Czy wszystkie punkty tego kodeksu moglibyśmy przenieść w dzisiejsze czasy? Zdecydowanie nie – przemilczał bowiem pewne istotne kwestie i dopuszczał zbrodnie, których przemilczać nie wolno.

Temat: Kodeks rycerski i współczesny kodeks moralny – czy są podobne?

Wstęp historyczny

• Ludzie żyjący w epoce oświecenia twierdzili, że to im właśnie przyszło zapłacić wysoką cenę za beztroski egoizm i brak patriotyzmu Sarmatów. Nie można zupełnie odmówić im racji. To ludzie epoki rozumu byli świadkami trzech rozbiorów Polski, które przeżyli bardzo głęboko. Powstające w tym czasie pieśni i wiersze patriotyczne akcentowały nową sytuację narodu – narodu w niewoli i podkreślały szansę na zachowanie godności nawet w tak trudnych warunkach. Inne przypominały dawną chwałę narodu polskiego, wielkich bohaterów i wzywały do czynu. Jakie to pieśni?

Temat: Przedstaw dwie powstałe w oświeceniu pieśni, które pełniły rolę hymnów.

Wstęp z cytatem

• „A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, / jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!…” – te słowa, pochodzące z utworu Słowackiego, są przykładem cytatu, który zaczął żyć własnym życiem. To na pewno piękne i ważne słowa w życiu naszego narodu, tak często zmuszanego przez historię do składania ofiar, także tej największej ofiary, złożonej z własnego życia.

Temat: „A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!…” (Juliusz Słowacki, „Testament mój”). Romantyczna wizja ofiary

Wstęp encyklopedyczny

• Cyprian Kamil Norwid jest przedstawicielem drugiego pokolenia romantyków. Chronologicznie jest po prostu rówieśnikiem epigonów romantyzmu: Władysława Syrokomli, Teofila Lenartowicza czy Wincentego Pola. A jednak… niektórzy badacze literatury mówią wprost: Norwid nie jest romantykiem. Przyjmuje tylko dwie cechy romantyzmu: tendencję do oryginalności, nieszablonowość oraz ludowość. Nie znajdują u niego jednak uznania takie cechy romantyzmu, jak kult uczuciowości i irracjonalizm. Kim więc jest?…

Temat: Twórczość Cypriana Kamila Norwida a dokonania trzech wieszczów – polemika czy kontynuacja?

Wstęp „cudze słowa”

• „W każdym mieszka i dobro, i zło” – twierdzi Bolesław Prus i trudno się z nim nie zgodzić. Zło jest stałą cechą ludzkiej natury i świata w ogóle. Od wieków filozofowie próbują odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zło w ogóle istnieje – i jak dotąd, bezskutecznie.

Temat: Bohaterowie powieści dziewiętnastowiecznego realizmu, w których ujawniła się ciemna strona natury ludzkiej.

Wstęp przegadany

• Zadanie postawione w temacie jest niezwykle trudne – a to dlatego, że niełatwo wskazać jednolity model bohatera czy w ogóle człowieka nakreślony w romantyzmie. Każda z tych postaci to odrębna osobowość, z charakterystycznymi tylko dla siebie cechami, wyróżniająca się spośród innych i niedająca się z nikim innym porównać, co zresztą wynika z faktu, że podstawową cechą postaci powoływanych przez twórców tej epoki był właśnie indywidualizm.

Wstęp do tematu: Buntownik? Szaleniec? Patriota? Refleksje nad bohaterem romantycznym.

Wstęp zastanawiającego się

• Syzyf został surowo ukarany przez bogów – skazany na niekończące się wtaczanie na górę kamienia, który i tak spadał, gdy bohater był już blisko szczytu. Zastanawiam się, czy kara dla tego wesołego plotkarza nie była zbyt surowa. Podobnie zresztą jak inne kary, jakich bogowie nie szczędzili przecież „niżej urodzonym”. Mam przed oczyma mękę Prometeusza, któremu sęp wydziobywał wątrobę, i kaźń Marsjasza żywcem obdartego ze skóry. Gdy myślę o losach Syzyfa, zastanawia mnie z kolei, czy ten miał nadzieję, że w końcu skończy się męka i uda mu się wtoczyć kamień. Skłonny jestem wierzyć, że tak…

Wstęp do tematu: Losy Syzyfa jako metafora ludzkiego losu.

Wstęp refleksyjny

• Wielu ludzi zapytanych o to, jaką książkę staraliby się uratować z pożaru czy zabrali ze sobą na bezludną wyspę, prawie bez wahania odpowiada, że „Biblię”. W wielu domach to właśnie ta pozycja stoi na tzw. honorowym miejscu – często w salonie, a jeszcze częściej obok: „Pana Tadeusza”, „Dziadów” i „Nad Niemnem”. Dlaczego? Bo jest uniwersalną księgą naszej kultury.

Wstęp do tematu: Wykorzystując znajomość Pisma ­Świętego, postaraj się udowodnić, że Biblia jest uniwersalną księgą naszej kultury.

Wstęp historyczny

• Przeciętny obywatel siedemnastowiecznej Polski stykał się z wojną na co dzień. Przez jego wieś czy miasto nieraz przemaszerowały obce wojska, plądrując przy tym okoliczne domy i kościoły, nieraz dochodziły do tego odgłosy bitwy, nieraz widział rannych i zabitych w walce. Nieraz nie miał co jeść, bo wojny wyniszczały kraj. Nic dziwnego, że o wojnie napisano mnóstwo i że był to jeden z ulubionych tematów epoki.

Wstęp do tematu: Wojna i kształtowanie ideału rycerza – Sarmaty – ważne tematy literatury barokowej.

Wstęp prowokacyjny

• Judasz jest symbolem zdrady i jednej z większych podłości, jakich można się dopuścić. Więcej – nawet jego imię jest symbolem zdrajcy. To prawda, że wydał Jezusa faryzeuszom i przyjął za to 30 srebrników. Zgoda, to podłość. Ale przecież i św. Piotr dopuś­cił się tak samo (moim zdaniem) ohydnego czynu – trzy razy wyparł się Chrystusa. Kierowały nim tchórzostwo i obawa o własne życie. Czy to sprawiedliwe, że Judasz uznawany jest za jednego z najbardziej odstręczających bohaterów „Biblii”, a Piotr dzierży klucze do Królestwa Niebieskiego?! To prawda, że Piotr żałował swojej zdrady, ale kto wie, czy jeszcze większych wyrzutów sumienia nie miał Judasz? Myślę, że zasady klasyfikowania bohaterów „Pisma Świętego” na świętych i złoczyńców są niejasne i kontrowersyjne.

Wstęp do tematu: Co sprawia, że fascynują nas biblijni złoczyńcy?

Wstęp – cudze słowa

„Ojczyzna moja wolna, wolna,
Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada”…
Taką deklarację złożył poeta lat 20. XX w., Antoni Słonimski. A my – czy nas w ogóle ten konradowski kubrak jeszcze obchodzi? Boję się, że całkiem wyszedł z mody…

Wstęp do tematu: Przedstaw i oceń Konrada z III części Dziadów jako bohatera romantycznego i oceń jego postawę.

Wstęp sentymentalny

• Co znaczą dla nas rzeczy? Czy to na pewno jedynie martwe przedmioty, które gdy się zużyją bez żalu można zastąpić innymi? A może w niektórych z nich tkwi jakaś cząstka nas – ba, stają się jak żywe, bo ożywiają je nasze emocje i wspomnienia? Wtedy nawet stara, zniszczona kamizelka staje się czymś cennym…

Temat: „Kamizelka” Bolesława Prusa historią o miłości.

Wstęp konkretny

• Pozytywizm jako nowy prąd w literaturze zwiastowały małe formy literackie – nowele i opowiadania. Utwory Prusa, Sienkiewicza czy Orzeszkowej wprowadzają w krąg spraw aktualnych. W tych krótkich, jednowątkowych utworach pisarze wypowiadali swój protest przeciw niesprawiedliwościom, krzywdzie i poniżeniu, z jakimi spotykali się na co dzień. W nowelach najwyraźniej uwidaczniał się dydaktyzm. Pozytywiści doskonale rozumieli konieczność pracy u podstaw na rzecz najbiedniejszych i najbardziej upośledzonych warstw narodu.

Temat: Wybrane tematy i problemy nowel pozytywistycznych.

Wstęp tłumaczący

• W jakim celu powstał Pan Tadeusz, jakimi intencjami kierował się Mickiewicz przy jego tworzeniu? Utwór miał być pociechą dla Mickiewicza i całej emigracji, miał pomóc oderwać się od intryg i waśni dnia codziennego, stał się też niejako pomostem łączącym emigrację z ojczyzną. Mickiewiczowski „kraj lat dziecinnych” podlega mitologizacji, jawi się jako idealny i utęskniony – wady szlachty są przedstawione z humorem, idealizacja obejmuje także obraz całego Soplicowa.

Temat: Świat szlachecki w Pan Tadeuszu Adama Mickiewicza.

Wstęp łączący przeszłość z teraźniejszością

• Czy współczesny człowiek, czytając starożytne utwory, może znaleźć w nich ponadczasowe wartości, pozwalające mu zrozumieć sens życia, uczące go, jak ma postępować, by uczynić swe życie lepszym? Zdecydowanie tak!
• Twórczość starożytnych pisarzy już od wielu wieków zmusza człowieka do refleksji, bo stała się źródłem europejskiej kultury. Bohaterowie utworów antycznych są podobni do nas, a problemy nie zmieniły się dużo od tamtych czasów. Wartości moralne zawarte w antycznych utworach są więc nadal aktualne.

Temat: Jakie wartości uniwersalne przekazali swym spadkobiercom twórcy antyku?

Wstęp literacki

• Budzę się i mam wrażenie, że nadal śni mi się jakiś nocny koszmar. Przy moim łóżku stoi dwóch mężczyzn – co oni tu robią?! Nigdy wcześniej ich nie widziałem! To urzędnicy, co nie wróży niczego dobrego… Słucham, co do mnie mówią, i sam w to nie wierzę – zostałem postawiony w stan oskarżenia. Za co? Co mi zarzucają, jakie mają dowody?
Budzę się znów – tym razem na dobre. Całe szczęście, że to tylko sen – ale dla Józefa K. ta absurdalna rzeczywistość stała się faktem…

Temat: Proces – świat w stanie zagrożenia. Moje refleksje.

Wstęp „prosto z mostu”

• Bohaterowie tragiczni to postacie postawione w trudnej sytuacji, której nie można rozwiązać – dlatego najczęściej spotyka ich katastrofa. Bohater taki jest postawiony w obliczu dwóch równorzędnych racji i konieczności wyboru jednej z dwóch dróg postępowania, które są sprzeczne, a każda niesie ze sobą nieszczęście. Tutaj nie ma miejsca na szczęśliwe rozwiązanie, nie może być nic pośredniego, istnieją tylko skrajności.

Temat: Bohater tragiczny w literaturze antycznej, romantycznej, współczesnej.

Wstęp pełen dat

• Okres Młodej Polski przypada na lata 1890–1918. Jest to schyłek wieku XIX i początek XX w. Wyraźnie zaznaczyły się w tym czasie nastroje schyłkowe, dekadenckie. Kończył się jeden wiek, ale wraz z nim nastąpił schyłek aż dwóch wielkich ideologii: romantyzmu i pozytywizmu. Pojawiły się wobec tego nastroje związane z kryzysem wartości i pytania, co przyniesie przyszłość.

Temat: Które teksty młodopolskie przemawiają do Ciebie jako czytelnika z roku 2007?

Wstęp pełen pytań

• Właśnie zamknęłam „Iliadę”… Którego z bohaterów zapamiętam na długo? Który wydał mi się najciekawszy? Szybkonogi Achilles? Siłacz Hektor? A może przebiegły Odys? O tak, ta postać chyba najbardziej mnie zaintrygowała! Historia Odysa sprawiła, że z chęcią sięgnęłam po „Odyseję”.

Wstęp do tematu: A moim zdaniem najciekawszym z bohaterów Homera jest…

Wstęp zdecydowany

• Na pytanie postawione w temacie można odpowiedzieć tylko w jeden sposób – oczywiście, że sentyment! Dlaczego tak ostro krytykowana przez pisarzy i kulturoznawców kultura sarmacka nie została przez pisarza bezlitośnie skrytykowana? Chyba dlatego, że tak naprawdę była pełna uroku i niezwykle barwna. I choć Sienkiewiczowscy bohaterowie nie są pozbawieni wad, to nie sposób ich nie lubić.

Wstęp do tematu: Porter szlachty w Potopie – sentyment czy krytyka?

Wstęp z fantazją

Tego dnia było wyjątkowo upalnie. Snułem się z kąta w kąt, nie mogąc sobie znaleźć miejsca. O bogowie! – jęknąłem i z westchnieniem osunąłem się na kanapę.
Nagle dzwonek do drzwi. Wyglądam przez wizjer – ktoś sobie robi żarty, bo widzę tylko jakieś liście. Otwieram drzwi i z wrażenia o mało nie siadam na wycieraczce – bo moim oczom ukazuje się dziwaczne towarzystwo. Fakt, jest upalnie, ale żeby zawijać się jedynie w prześcieradła? No i te dziwaczne wieńce na głowach!

Wstęp do tematu: Bogowie olimpijscy gośćmi w moim domu.

Wstęp o sobie

• Wisława Szymborska zawsze wydawała mi się poetką, która uprawia lirykę refleksyjną i intelektualną, raczej chłodną, choć czasem podszytą ciepłym humorem. Wydawało mi się, że głównym tematem jej twórczości jest cel i sens ludzkiej egzystencji, ukazanie prawdy o naturze człowieka. Dlatego ze zdumieniem przyjęłam temat tego wypracowania… Okazało się jednak, że poetka sporo uwagi poświęciła przeszłości.

Wstęp do tematu: Wisława Szymborska a przeszłość – omów stosunek poetki do przeszłości na podstawie dwóch wybranych wierszy.

Wstęp z niewiadomą

• Na temat śmierci właściwie nic nie wiemy – nie możemy jej bezpośrednio doświadczyć, nikt z żywych nie jest też mitycznym Orfeuszem czy Odysem, który przekroczył bramy zaświatów i wrócił do żywych. Jednak każdy z nas na co dzień obcuje ze śmiercią, mamy też świadomość krótkości naszego bytowania na ziemi. Czy jesteśmy jednak przygotowani na to, że każdy dzień nieuchronnie nas do niej zbliża?

Wstęp do tematu: Czy ze zjawiskiem śmierci można się oswoić?

Wstęp tłumaczący

• Romantyzm jest epoką, w której uważa się, że uczucia są siłą przewodnią życia – dużo bardziej ceniono świat duchowy niż materialny. Bohater romantyczny żyje w swym świecie wewnętrznym, miłość jest uczuciem wszechogarniającym, poza którym nie widzi sensu istnienia – dużo ważniejsze jest dla niego „czucie i wiara” niż „mędrca szkiełko i oko”.

Wstęp do tematu: „Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu” – świat uczuć bohaterów romantycznych.

Wstęp waleczny

• „Uległość czy walka?” Tylko walka! Zawsze byłam niezależna, pewna swych opinii, miałam swe zdanie. Znakomite odzwierciedlenie samej siebie znajduję w zachowaniach bohaterów literackich. Wielu z nich walczyło o własne „ja”, pokonywało wszelkie przeciwności losu, aby dowieść swych racji, ocalić honor czy też dobro rodziny, swoje własne lub najbliższych przyjaciół. Ileż swych cech odnajduję ­w Antygonie!

Wstęp do tematu: Uległość czy walka? Która z życiowych postaw jest Ci bliższa?

Wstęp – zidentyfikowanie cytatu

• „Śmierć ustanawia porządek świata” – to największa tragedia losu ludzkiego. Czy jest coś, co może uzasadnić to, że codziennie umierają niewinni ludzie? To śmierć jest jak dżuma – choroba ludzkoś­ci, ciągłe zagrożenie. I choć obywatele Oranu cieszą się z końca zarazy, to doktor Rieux wie, że dżuma zawsze wraca i zawsze jest przy każdym z nas, bo „każdy z nas jest zadżumiony”. To choroba, która opanowuje po kolei każdego człowieka, niszczy jego osobowość, psychikę, duszę.

Wstęp do tematu: „Każdy nosi w sobie dżumę, bowiem nikt na świecie nie jest od niej wolny” – uczyń te słowa mottem literatury wojny i okupacji.

Wstęp o literaturze

• Literatura od zarania dziejów jest zwierciadłem, w którym odbijają się ludzie i ich życie. Jest ona wyrazicielką problemów, z którymi borykali się ludzie w ciągu wieków. Jeśli bliżej tym problemom się przyjrzeć, łatwo dostrzec, iż mentalność ludzka w toku rozwoju historii nie ulegała prawie żadnym zmianom. Toteż studiowanie literatury może dostarczyć rzetelnej i niezmiennej wiedzy o człowieku.

Wstęp do tematu: „Człowiek jest zdumiewający…” (Joseph Conrad). Jakie prawdy o człowieku ważne dla Ciebie – współczesnego czytelnika – odkrywa literatura? Odpowiedz na pytanie, wykorzystując wybrane lektury.

Wstęp tajemniczy

• Kim jesteśmy? Co to w ogóle oznacza – jestem człowiekiem? Czym jest człowieczeństwo, co odróżnia nas od tysięcy gatunków innych zwierząt? Maria Dąbrowska powiedziała, że „człowiek jest tajemnicą – w tajemnicy przybywa i w tajemnicy odchodzi”. Trudno się z nią nie zgodzić…

Wstęp do tematu: Człowiek to tajemnica…

Wstęp prosto z życia

• Czy tylko mnie czasami przytrafiają się sytuacje, gdy ktoś z naszego otoczenia stoi przy swoich poglądach i za nic nie chce od nich odstąpić? Albo inaczej – zmienia zdanie jak rękawiczki? Czy takie postępowanie jest słuszne? Hm – czasem tak, a czasem nie, wszystko zależy od sytuacji…

Wstęp do tematu: „Człowiek, który nie zmienia swoich ­poglądów…”. Czy są takie sytuacje w życiu, kiedy takie stanowisko można uznać za pozytywne?

Wstęp jak z bajki

Stał odwrócony tyłem – wyglądał zupełnie jak mały, bezbronny chłopczyk. Czy to na pewno on, Mały Książę? Ach, tyle chciałam mu powiedzieć, a teraz zabrakło mi słów… Odwrócił się, spojrzał na mnie tymi swoimi wiecznie zdziwionymi oczami dziecka. „Pamiętasz, co jest w życiu najważniejsze?” – spytał. Czy pamiętam?!

Wstęp do tematu: „Idąc prosto przed siebie, nie można zajść daleko” – Mały Książę symbolem każdego uczącego się ­„prawdziwie” żyć.

Wstęp z cudzymi słowami

• „Ludzie są jak kwiaty – stworzeni do tego, aby się rozwijać i żyć” – powiedział Andre Liege. Czy na pewno tak myślimy? Czy rzeczywiście każdemu człowiekowi dajemy prawo od życia? A może – choć to okrutne – niektórych staramy się, jak chwasty, wyeliminować ze społeczeństwa? Tych słabych, bezbronnych, którym powinniśmy raczej ofiarować silną rękę i pomóc. Dziś panuje kult siły, urody, witalności – dla słabeuszy – czy to psychicznych, czy fizy cznych, nie ma dziś miejsca. Ale czy przez to całe społeczeństwo, cały humanitaryzm nie staje pod znakiem zapytania?

Wstęp do tematu: Człowiek istotą słabą, czy silną?

Wstęp tłumaczący

• Groteska była jedną z najczęstszych obok paraboli metod przedstawiania rzeczywistości w literaturze dwudziestolecia. Rzeczywis­tość groteskowa staje się absurdalna, bezsensowna, czasami śmieszna i jednocześnie groźna. Zdeformowanie rzeczywistości nie jest jednak bezcelowe. Co w takim razie może osiągnąć autor? Zaszokowanie odbiorcy, które zmusi go do głębszych refleksji – a o to przecież chodzi, by choć czasem pochylić się refleksyjnie nad naszym światem.

Wstęp do tematu: A może pod bezsensem kryje się sens? – moja przygoda z groteską w literaturze dwudziestolecia. (Irytuje, śmieszy, skłania do refleksji…?)

Wstęp erudyty

• Joyce widział świat jako chaos, Franzowi Kafce jawił się jako koszmar, zaś Proust ukazywał świat realny. Realny, chciałoby się zapytać? Jak najbardziej – tyle, że widziany subiektywnie, przepuszczony przez filtr własnej biografii. W powieści występują zaburzenia chronologii, nawarstwiają się wspomnienia i refleksje, narracja, subiektywizm. To ludzkie wnętrze, a nie wydarzenia są celem samym w sobie – stąd ta niekiedy bardzo drobiazgowa analiza świata wewnętrznego człowieka oddzielonego od zewnętrznych uwarunkowań.

• Gdzie szukać tego czasu – w sobie, w duszy, w sercu. We wspomnieniach i przemyśleniach – w tym wszystkim, co sprawiło, że jesteśmy dziś tacy, jacy jesteśmy.

Wstęp do tematu: W poszukiwaniu straconego czasu – gdzie odnaleźć ten czas?

Wstęp historyczny

• Stosunki między prostym ludem, chłopami a szlachtą nigdy nie układały się najlepiej. Miało to swój początek już w epoce średniowiecza, kiedy to w Europie, a więc także i w Polsce, panował feudalizm. Z biegiem lat, sytuacja ta zamiast normalizować się, wciąż się pogarszała, następowała coraz większa polaryzacja społeczeństwa. Ludność wiejska pracowała coraz ciężej, płaciła coraz wyższe podatki, podczas gdy szlachta zyskiwała coraz to nowe przywileje. Chłop to nie był obywatel, mało tego, to nie był nawet prawdziwy człowiek, a jedynie „dusza” należąca do swojego pana, podobnie jak morga ziemi czy stado bydła. Rzeczą naturalna jest więc, że szlachta była przez swych poddanych nienawidzona i wystarczyła mała iskra, aby wybuchło powstanie wymierzone przeciwko ciemiężycielom.

Wstęp do tematu: Jak przeszłość kształtowała relacje ­między inteligencją a chłopami? Omów to zagadnienie odwołując się do historii Polski.

Wstęp z własną opinią

• Człowiek zadziwia. Bywa nikczemny. Bywa tak wzniosły, że aż „ponadludzki”. Czytając literaturę polską i obcą, poznałam różne oblicza człowieczeństwa. Przyznam, że niektóre postawy mnie zadziwiły, inne sprawiły mi trudności w rozszyfrowaniu: czy to człowiek godny miana człowieka.

Wstęp do tematu: Czego dowiedziałeś się o człowieku, czytając lektury?

Zobacz:

Przykłady wstępów

Wybór wstępów