1. Treny Jana Kochanowskiego, jako całość to:

a) cykl poetycki,
b) zbiór wierszy,
c) antologia.

2. Głównym tematem Trenów jest:

a. Urszulka Kochanowska i jej życie u boku rodziców,
b. kryzys światopoglądowy poety i polemika z ideałami epoki,
c. spór o ważne kwestie religijne i społeczne.

3. W Trenie I poeta odwołuje się do:

a. filozofii stoickiej,
b. historii starożytnej Grecji,
c. tradycji poezji funeralnej.

4. Tren IX obrazuje:

a) ruinę całego kanonu wartości poety,
b) Urszulkę jako drzewko oliwne, które zostało ścięte przez nieuważnego ogrodnika,
c) wędrówki Orfeusza po zaświatach w poszukiwaniu Eurydyki.

5. Tren X Jana Kochanowskiego nazywa się umownie “przełomowym”, bo:

a) podważa ostatnią stoicką wartość – cnotę,
b) poeta mówi w nim o sobie jako o człowieku nieszczęśliwym,
c) podważa chrześcijańską wiarę w życie pozagrobowe.

6. W Trenie XI poeta podważa kolejną antyczną wartość:

a) mądrość,
b) cnotę,
c) umiarkowanie.

7. Tren XIX nazywa się inaczej:

a) Snem
b) Pożegnaniem
c) Powrotem Urszulki

8. Precyzyjna konstrukcja cyklu odzwierciedla układ klasycznego:

a. epicedium,
b. pieśni,
c. hymnu.

9. Nowatorstwo Trenów Jana Kochanowskiego polega na:

a) złamaniu zasady decorum,
b) złamaniu zasady trzech jedności,
c) to nowatorski gatunek wynaleziony przez samego poetę.

 

Odpowiedzi

1. Odpowiedź a)

Komentarz
Treny jako całość stanowią cykl poetycki. Oznacza to, że nie możesz traktować ich jako zbioru wierszy o podobnej tematyce, ale musisz rozpatrywać jako całość i interpretować tak, jak interpretuje się cykle poetyckie. Przemawia za tym przemyślana konstrukcja Trenów.
Wszystkich Trenów jest dziewiętnaście. Jako całość zostały wydane w 1580 roku, a nawiązywali do nich również twórcy późniejszych epok, między innymi Bolesław Leśmian w wierszu Urszulka Kochanowska.

2. Odpowiedź b)

Komentarz
Poeta tworzy Treny po śmierci ukochanej córeczki Urszulki. To jej zadedykowany jest ten cykl, ale Urszulka nie jest jedynym bohaterem Trenów. Wydaje się, że śmierć dziecka posłużyła poecie jako pretekst do polemiki z głównymi ideami epoki. Choć zbolały poeta często wspomina córkę, dużo częściej tematem Trenów stają się uczucia zbolałego ojca i jego strach w obliczu śmieci. Treny służą autoanalizie duszy poety i rewizji wcześniejszych poglądów filozoficznych. Cykl ten więc nie ma na celu jedynie ukazania żalu po śmierci ukochanej osoby (tak jak to jest w przypadku klasycznego trenu), ale także, a może przede wszystkim, jest traktatem filozoficznym wchodzącym w dialog z niemal wszystkimi ważniejszymi elementami ideologii epoki.

3. Odpowiedź c)

Komentarz
Tren I to niejako wstęp do całości cyklu. Poeta przywołuje wszytki łzy Heraklitowe i skargi Simonidowe, odwołując się tym samym do tradycji poezji funeralnej. Simonides, poeta grecki, uważany był za twórcę gatunku, jakim jest tren, natomiast przywołany filozof grecki Heraklit z Efezu pojawia się w tym zestawieniu jako przedstawiciel poezji pesymistycznej. Na potwierdzenie swego cierpienia gromadzi poeta różne określenia bólu: łzy, płacze, lamenty, troski, wzdychania, żale, frasunki, prowadząc do hiperbolizacji tego uczucia. A to wszystko po to, by na końcu zadać retoryczne pytanie o to, czy człowiekowi bardziej przystoi rozpaczanie, czy też walka z losem, śmiercią i siłami, z którymi i tak wygrać się nie da.

4. Odpowiedź a)

Komentarz
Tren IX jest niezwykły już choćby przez to, że nie ma w nim słowa o Urszulce. Cały poświęcony jest wyrażeniu kryzysu światopoglądowego, jaki ogarnął poetę po śmierci córki. Wiersz skierowany jest do mądrości, która jawi się jako potężna i ponętna wartość, jednak zupełnie niedostępna ludziom. O ile wcześniej w Trenach przemawiał przede wszystkim Kochanowski – ojciec, o tyle tutaj wypowiada się przede wszystkim jako filozof i nauczyciel, który jeszcze niedawno radził wszystkim stosowanie w życiu ideałów stoickiego sposobu życia i horacjańskiego carpe diem. Teraz pocieszyciel sam potrzebuje pocieszenia. Owa mądrość, którą przywołuje na początku i która chronić go miała przed ślepymi ciosami losu, okazuje się zupełnie pozbawiona znaczenia, gdyż w obliczu śmierci dziecka nie przynosi pociechy.

5. Odpowiedź c)

Komentarz
Tren X jest wyrazem najgłębszego zwątpienia podważającego chrześcijańską wiarę w życie pozagrobowe. Adresatką utworu jest Urszulka. Poeta szuka jej wszędzie tam, gdzie ludzie w różnych epokach sytuowali swoich zmarłych. Jest tu chrześcijański raj i czyściec, starożytne Elizjum i Hades. Wymienienie tych wszystkich miejsc obok siebie świadczy o tym, że poeta traktuje je jako równie prawdopodobne i nie wie, który z tych obrazów jest prawdziwy. Podsumowując, stawia smutne i pełne zwątpienia pytanie: Gdziekolwiek jest, jeśliś jest?, którym podważa chrześcijański dogmat o życiu po życiu. Cierpienie ojca jest tak wielkie, że przyćmiewa mu nawet podstawy światopoglądu, któremu hołdował przez całe swoje życie.

6. Odpowiedź b)

Komentarz
W Trenie XI poeta występuje przeciwko kolejnej starożytnej wartości – cnocie (virtus). Cnota w starożytności kojarzona z cechami takimi, jak pobożność, prawość, dobroć, miała czynić człowieka szczęśliwym. Kochanowski zauważa jednak, że to, jak człowiek żyje, nie ma najmniejszego wpływu na jego los, gdyż zło dotyka tak samo dobrych, jak i złych. Poeta dochodzi do przekonania, że w świecie nie ma harmonii, którą tak sławili starożytni, a o której marzyli ludzie renesansu. Wydaje się, że wszystko w co wierzył poeta, upada. Jednak po raz pierwszy również daje o sobie znać refleksja, że rozpacz ma działanie niszczące, dlatego należy ją przezwyciężyć, aby zachować ludzką godność.

7. Odpowiedź: a)

Komentarz:
Pełen tytuł utworu brzmi: Tren XIX albo Sen i zawiera syntezę ideałów humanistycznych i życiowej mądrości. Jest to jedyny tren, w którym głos zabiera nie zrozpaczony ojciec, ale matka poety. We śnie przychodzi ona z Urszulką na rękach i wyjaśnia poecie, że przedwczesna śmierć uchroniła jego dziecko od trudów dorosłego życia. Powraca w nim harmonia i porządek świata przenikniętego zamysłem Boga, który nie pragnie krzywdy dla swego stworzenia. Wymowa trenu sprowadza się więc do stwierdzenia, że życie niesie ze sobą różne doświadczenia, a człowiek powinien przygotować się na to, że raz będzie doznawał wielkiej radości, to znów cierpienia i znosić swój los z godnością. Nie jest to jednak powrót do filozofii stoickiej, gdyż według stoików mądrość miała pomóc człowiekowi unikać cierpienia. Ta nowa forma stoicyzmu opiera się na przekonaniu, że człowiek powinien z pokorą znosić swój los i pogodzić się z życiem, jakie zesłał mu Bóg.

8. Odpowiedź a)

Komentarz
Precyzyjna konstrukcja cyklu odzwierciedla układ klasycznego epicedium, czyli pieśni żałobnej. Z czasem gatunek ten przekształcono w mowę żałobną bądź tekst sławiący osobę zmarłą. Epicedium zawiera następujące części, które bez trudu odnajdziemy w Trenach: laudatio (pochwałę cnót i zalet zmarłego), comploratio (opłakiwanie i rozpamiętywanie poniesionej straty), consolatio (pocieszenie) oraz często exhortatio, czyli napomnienie w formie pouczenia. Całość często poprzedzał wstęp, czyli expositio. Po uważnej lekturze widać, że dzieło poety wykracza poza definicję klasycznego gatunku – u Kochanowskiego to całość cyklu, nie pojedynczy wiersz, odpowiada schematowi według klasycznych założeń.

9. Odpowiedź: a)

Komentarz:
Treny to zbiór 19 żałobnych wierszy ułożonych w cykl, które są wyrazem kryzysu światopoglądowego poety. W Trenach funkcjonują zasadniczo 3 tematy: poematy na cześć Urszulki, opowieść poety o samym sobie oraz filozoficzne refleksje na temat życia i śmierci, miejsca człowieka we wszechświecie i jego stosunku do Boga.
Całość skomponowana jest zgodnie z klasycznym schematem starożytnego epicedium, czyli pieśni żałobnej (przypomnijmy, że autorem gatunku jest twórca starożytny Symonides z Keos). Mimo zachowanej klasycznej budowy wierszy Kochanowski zrywa z tradycją antycznego trenu, decydując się uczynić bohaterką trenów swą zmarłą córką. Zaprzecza on tym samym antycznej zasadzie decorum, według której bohaterami wierszy mogli być jedynie ludzie wybitni, wielcy bohaterowie bądź poeci. W tamtych czasach opłakiwanie zmarłego dziecka, a tym bardziej dziewczynki, uchodziło za dziwactwo.

9. Odpowiedź: a)

Komentarz:
Treny to zbiór 19 żałobnych wierszy ułożonych w cykl, które są wyrazem kryzysu światopoglądowego poety. W Trenach funkcjonują zasadniczo 3 tematy: poematy na cześć Urszulki, opowieść poety o samym sobie oraz filozoficzne refleksje na temat życia i śmierci, miejsca człowieka we wszechświecie i jego stosunku do Boga.
Całość skomponowana jest zgodnie z klasycznym schematem starożytnego epicedium, czyli pieśni żałobnej (przypomnijmy, że autorem gatunku jest twórca starożytny Symonides z Keos). Mimo zachowanej klasycznej budowy wierszy Kochanowski zrywa z tradycją antycznego trenu, decydując się uczynić bohaterką trenów swą zmarłą córką. Zaprzecza on tym samym antycznej zasadzie decorum, według której bohaterami wierszy mogli być jedynie ludzie wybitni, wielcy bohaterowie bądź poeci. W tamtych czasach opłakiwanie zmarłego dziecka, a tym bardziej dziewczynki, uchodziło za dziwactwo.

Zobacz:

https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c160-renesans/treny-jana-kochanowskiego-2

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/antygona-4

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c269-powtorka-z-polskiego/c272-renesans/21-dlaczego-mowimy-ze-treny-to-nie-tylko-dramat-czlowieka-lecz-takze-artysty-filozofa

https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/renesans/c127-renesans-w-polsce/25-treny-jana-kochanowskiego-podaj-ich-temat-i-okolicznosci-powstania