Kim jest autor, a kim narrator?
-
Autor to ktoś spoza tekstu.
- To on tworzy tekst.
- Wymyśla, spisuje, od niego zależy los postaci.
- To on decyduje, czy wszystko rozgrywa się tu i teraz, czy dawno, dawno temu.
- Jeśli zechce – uśmierci wszystkich ukochanych bohaterów i zamiast happy endu będziemy płakać w finale powieści.
-
Autor jednak nie działa sam. Przede wszystkim stwarza narratora.
- Wszystko, co dzieje się w powieści, poznajemy dzięki głosowi narratora.
- To narrator opowiada, przedstawia obiektywną lub własną wersję wypadków.
Typy narracji:
- trzecioosobowa – obiektywna – wszechwiedząca,
- pierwszoosobowa – subiektywna – o ograniczonej wiedzy.
Jak układają się stosunki pomiędzy autorem a narratorem?
Autor = Narrator
- Autor może utożsamić się z narratorem i mówić we własnym imieniu.
- Zupełnie jawnie przyznaje się, że tak jest, używa wtedy 1. osoby i na przykład pisze autobiografię.
Ja – Antek Paździoch – urodziłem się w Pluśmikach i teraz spisuję swoje życie…
Autor ≠ Narrator
- Autor stwarza osobę mówiącą (narratora), jej głos opowie wszystkie zdarzenia.
- To narratora będziemy słuchać, o autorze zapomnimy.
Są dwie możliwości.
Pierwsza sytuacja:
- Narrator jest opowiadaczem, tylko przekazuje, co się dzieje.
- Wie wszystko.
- Mówi w 3. osobie.
- Sam w biegu zdarzeń nie uczestniczy.
Była północ. Wiał wicher, księżyc świecił, ludzie spali w swoich komnatach. Duchy wykradały się z grobowców, a Justyna szła po ponurym dziedzińcu… - W tej sytuacji często myślimy, że narrator i autor to te same osoby, i rzeczywiście są sobie bliscy, ale trzeba zapamiętać: to mówi narrator! Jest odrębną osobą, a jego podobieństwa z autorem możemy badać lub nie.
Druga sytuacja:
- Narrator żyje w świecie powieści.
- Jest jednym z bohaterów albo obserwatorem.
- Może mówić w 1. osobie.
- Nie wie wszystkiego – przedstawia tylko swój punkt widzenia.
Była północ. Wiał wicher, księżyc świecił. Duchy z pewnością wykradały się z grobowców. Szłam po pustym dziedzińcu z bijącym sercem. Nie wiem, czy wszyscy spali – macocha na pewno gotowała wywar ze szczawiu i pajęczyn…
- Kto jest tu narratorem?
Justyna! Ona nie wie wszystkiego, dlatego mówi: chyba, pewnie.Narrator trzecioosobowy powiedziałby:
W tym czasie, w innej komnacie macocha gotowała wywar z pajęczyn i szczawiu, a w sąsiednim zamczysku spokojnie pochrapywał młody książę, nie przeczuwając niebezpieczeństwa.Tak jakby ten narrator patrzył przez ściany i ponad dachami. Dlatego nazywamy go narratorem wszechwiedzącym. Niektórzy nazywają go bogiem powieściowego świata. Jego opowiadanie różni się oczywiście od relacji kogoś, kto tkwi w powieściowym świecie i bierze udział w zdarzeniach. Dlatego mamy do czynienia z różnymi rodzajami narracji i narratora. A autorzy testu, przedstawiając fragment tekstu, być może zechcą, aby uczeń wskazał i określił, z jakim narratorem ma do czynienia.
Jak rozpoznać narratora lub typ narracji?
Pytania w teście mogą być sformułowane następująco:
- W jakim stosunku do świata powieści znajduje się narrator (w, ponad, poza)…,
- Z jakim typem narratora mamy do czynienia w pponiższym fragmencie opowiadania…,
- Kto jest tu narratorem w zaprezentowanym fragmencie utworu… itp.
Aby określić, z którym typem narracji się spotkaliśmy, zastosujemy żelazny zestaw pytań.
Zestaw pytań o narrację – zadaj je narratorowi!
- 1. W której osobie mówisz?
- 2. Czy wiesz wszystko?
- 3. Czy mieszkasz w przestrzeni powieści?
- 4. Jak się nazywasz?
- 5. Czy bierzesz udział w przedstawionych wypadkach?
- 6. Co mogę o tobie powiedzieć?
Wynik A
- 1 – w 3. osobie,
- 2 – tak,
- 3 – nie,
- 4 – nie wiadomo,
- 5 – nie,
- 6 – jestem anonimem = narrator wszechwiedzący.
Wynik B
- 1 – w 1. osobie,
- 2 – nie wszystko,
- 3 – tak,
- 4 – imię i nazwisko,
- 5 – tak,
- 6 – wiele wiadomości daje powieść = narrator pierwszoosobowy, określony, należący do świata powieści.
Zapamiętaj:
Narrator wszechwiedzący (bóg powieści)
- Istnieje poza światem powieści.
- Przemawia w 3. osobie.
- Wie wszystko: może wybiegać w przyszłość, zna przeszłość, patrzy przez ściany itp.
- Nie ujawnia się osobiście.
Narrator zanurzony w świecie powieści (np. jedna z postaci)
- Istnieje w świecie powieści i bierze udział w biegu wydarzeń.
- Przemawia w 1. osobie (najczęściej).
- Zna tylko swój wycinek rzeczywistości.
- Mówi o sobie – ujawnia swoje emocje i obserwacje.
Ciekawe!
Patrzymy w telewizor. Ktoś stworzył program, ale przekaźnikiem, sposobem, byśmy go zobaczyli, jest ekran. Samego ekranu nie widzimy, choć taki ważny – jest przezroczysty.
Otóż niektórzy porównują narrację do ekranu. Taka trzecioosobowa, niedostrzegalna nazywa się narracją przezroczystą.
Gdy narrator ujawnia się, staje się subiektywny – już nie jest taka przezroczysta. Podobnie z ekranem. Zamaluj go na zielono albo w kratkę, tuż przed ulubionym serialem. Zobaczycie, co się stanie.
Czy może być kilku narratorów w utworze?
Tak, często się to zdarza, gdy autor tak konstruuje narrację, aby pokazać różne spojrzenia na dane zjawisko. Wtedy czytelnik, wysłuchawszy kilku głosów, może sam wyrobić sobie zdanie.
Zobacz: