Rodzina

Jak może być sformułowany temat?

• Oto rodzina, która zapewnia poczucie bezpieczeństwa i oparcie w trudnych sytuacjach.
• Piękny lub smutny dzień z życia znanej mi rodziny.
• Moja rodzina.
• Rodzina, którą chciałbym stworzyć.
• Rodzina – to jedno z najważniejszych ogniw w życiu człowieka.
• Jaką wartością jest, Twoim zdaniem, rodzina?

Większość sprawdzających takie prace, chciałaby przeczytać, iż rodzina jest jedną z najważniejszych wartości, że kształtuje człowieka, wyposaża go w bagaż zasad, pojęć i poglądów. Jest też tą komórką społeczną, która pielęgnuje tradycje, w której główną regułą panującą powinna być miłość i wzajemna więź. Pojęcie rodziny ściśle wiąże się z pojęciem domu, bo dom – to rodzina, a nie budynek. A dom z kolei, to schronienie, poczucie bezpieczeństwa, ucieczka przed całym światem.

Wniosek z tego taki, że rodzina zasługuje na to, by pisać o niej dobrze, chwilami nawet wzniośle.

Zauważyłeś, że temat „Piękny (lub smutny) dzień z życia znanej mi rodziny” różni się od takich, w których chodzi o prezentacje lub rozważania jaką wartością jest rodzina? Zamykamy się tutaj w granicach jednego dnia – dzień jest szczególny, więc muszą być jakieś wydarzenia. W tym wypadku musimy spreparować opowiadanie, ale, ale… rozmyślania o wartości rodziny na pewno nam się przydadzą. Będziemy wiedzieć, co wybrać, jakie wydarzenia są warte pióra, kartki i czasu poświęconego na pisanie.

Jak ją zaprezentować?

Większość tematów wymaga prezentacji rodziny, według naszych doświadczeń lub wyobrażeń. Pomocne będą następujące zagadnienia:

• Rola matki i ojca w rodzinie. Podział tradycyjny czy nowoczesny? Stosunki partnerskie czy hierarchia rodzinna?
• Wartości, które ceni się w danej rodzinie – jakie zasady poważa, jaki system moralny z niej wyniesiesz?
• Przykłady wzajemnej pomocy.
• Wspólne przedsięwzięcia: wyjazdy, przygody rodzinne, inne pomysły.
• Waśnie i metody rozwiązywania problemów.
• Uroczystości rodzinne – święta, tradycja, urodziny itp.

Od czego zacząć?

Od przedstawienia swojej rodziny: jej skład, liczebność, zainteresowania. Można też zacząć od własnych poglądów: o rodzinie sądzę to i to, rodzina to dla mnie wartość taka a taka, lubię swoją rodzinę itd.

Jak taką wypowiedź uatrakcyjnić?

Odwołaniami do literatury i filmu.
Oczywiście – w literaturze różnorakich rodzin jest zatrzęsienie. Nie musisz znać wszystkich, nie musisz ich wyliczać. Niemniej można napomknąć, że taka rodzina, znana z literatury, bardzo mi się podoba, bo… A inna wcale, ponieważ… I tak możesz zaryzykować twierdzenie pod hasłem:

„Podoba mi się rodzina szlachecka!”

• Poznałeś ją! To Soplicowie z Pana Tadeusza. Sędzia, jego brat Jacek Soplica, czyli ksiądz Robak, syn Jacka – Tadeusz, kuzynka Telimena – są wierni tradycji, pielęgnują więź rodzinną, którą wzmacnia rodzinny wróg, mianowicie Horeszkowie. Szacunek dla starszych, odpowiednia hierarchia za stołem, a nawet na spacerze – to przykłady zwyczajów takiej rodziny.

• Znasz też dwie szlacheckie rodziny z Zemsty Aleksandra Fredry – Raptusiewicza i Milczka. Też zwaśnione (nie uznawajmy jednak konfliktowości za cnotę rodzinną), ale pielęgnujące cnoty takie jak gościnność czy przywiązanie do tradycji, co przecież może nam się podobać i w dzisiejszych czasach.

„Lubię czytać sagi”

Saga rodu to specjalny gatunek literacki i filmowy. Jego treścią są oczywiście dzieje rodziny, często sięgające daleko w przeszłość do pra, pra, pradziadków – do ich przygód i dokonań. Sagi z reguły bardzo dobrze się czyta, jeszcze lepiej ogląda i na pewno zaliczyłeś coś z następujących pozycji.

• Saga rodu Forsytów– Johna Galsworthy’ego
• Saga rodu Pallisterów – Anthony’ego Trollope’a
• Noce i dnie – Marii Dąbrowskiej

Jeszcze jedną korzyść można wyciągnąć z sag rodowych – mianowicie chęć spojrzenia w przeszłość własnej rodziny. Kim byli Twoi przodkowie, jak daleko umiesz omówić swoje drzewo genealogiczne? Poszukiwania mogą okazać się bardzo ciekawe – z dziejów niejednej rodziny powstałaby pasjonująca powieść, gdyby potomek chciał i umiał ją opowiedzieć, spisać…

Jakiej rodziny nie chciałbym mieć?

Absolutnie i przenigdy nie będę mieć rodziny takiej jak… I tu dobrze zamiast nazwiska sąsiadów z trzeciego piętra, wstawić rodzinę literacką. Mamy w literaturze polskiej własny, rodzinny przykład okropieństwa, do którego można się odwołać. To Moralność pani Dulskiej pióra Gabrieli Zapolskiej.

Dlaczego rodzina Dulskich nie jest wzorem godnym naśladowania? Otóż wyobraź sobie paniusię, która głośno krytykuje przywary swoich bliskich, plotkuje, wszystko robi na pokaz, trzyma się konwenansu towarzyskiego, a skandale swojej rodziny głęboko ukrywa. Tymczasem jej syn… O tym co narozrabiał jej syn, jakie były córki i mąż pani Dulskiej wiedzą lub dowiedzą się teatromani. Inna sprawa, że fałsz, plotkarstwo, obłuda noszące miano dulszczyzny wciąż się zdarzają – a nie są dobrym budulcem szczęśliwej rodziny.

Przykłady z seriali i literatury młodzieżowej

• Słynna i znana powszechnie Ania z Zielonego Wzgórza i dalsze tomy także bardzo pasują do rozważań o rodzinie. Ania jest przecież sierotą, jej największym pragnieniem jest posiadanie rodziny. Odnajdzie ją na Zielonym Wzgórzu, a wiele lat potem stworzy własną, wspaniałą rodzinkę, w której rozrabiać będzie – prócz Ani i jej męża Gilberta – sześcioro dzieci, w tym córki-bliźniaczki.

• Czytelnicy Joanny Chmielewskiej są być może wielbicielami pewnej rodziny – państwa Chabrowiczów z psem Chabrem włącznie. Moc niezwykłych przygód i pomysłów, które przypadają w udziale diabelskiej parze Pawełka i Janeczki sprawia, że to rodzeństwo (z psem Chabrem) rządzi rodziną Chabrowiczów.
  Zapytajmy: co sprawia, że ci ludzie stanowią taką fajną rodzinę? Przygody, że mieszkają w wielkim domu, czy to, że mają psa? A może to, że łączy ich silna więź, podobne poglądy na dobro i zło, i tak potrzebne w życiu poczucie humoru?

Brak rodziny

Bez rodziny pozostaje wielu bohaterów literackich. Ma to ogromny wpływ na ich życie. Czują się osamotnieni, zagubieni, bezradni. Trochę inaczej jest w prawdziwym życiu – sieroty są bardziej odporne na krzywdę, zło, zaradniejsze i samodzielniejsze. Gorzej z psychiką – życie bez rodziców odciska swoje piętno na psychice osieroconych dzieci i degradująco wpływa na ich przyszłość.

• Sieroty literackie:
  • Helenka z Dobrej pani,
  • Ania z Zielonego Wzgórza,
  • Polyanna,
  • Mary Lennox z Tajemniczego ogrodu,
  • Dawid Copperfield,
  • bohaterowie baśni: sierotka Marysia, dziewczynka z zapałkami.

• Półsieroty:
  • dzieci z Naszej szkapy Marii Konopnickiej (umiera matka),
  • Kopciuszek, Jaś i Małgosia z baśni braci Grimmów (dzieci wychowywane przez ojca),
  • Marcin Borowicz (w trakcie akcji książki umiera ukochana matka chłopca).

Konflikt pokoleń

Każda epoka ma swe własne cele
i zapomina o wczorajszych snach.
Adam Asnyk Do młodych

Pokolenia zmieniają się ciągle. W naturze wszystkich młodych leży bunt. Dlatego czasem tak trudno porozumieć się dwóm pokoleniom.

Konflikt pokoleń w literaturze:

• Dedal i Ikar – ojciec i syn kierują się różnymi zasadami. Ojciec rozwagą, syn lekkomyślnością. Pozostają do dziś symbolami konfliktu pokoleń.

• Romeo i Julia – ich rodzice prowadzą ze sobą wieloletni spór rodowy. Młodzi uwikłani są w nienawiść rodziców, ale zakochują się w sobie. Ich miłość kończy się śmiercią, ale w końcu pogodzi rodziców.

• Pan Tadeusz – oto obraz aż trzech pokoleń, których poglądy zdecydowanie różnią się od siebie.
  • Najstarsi – Gerwazy, Protazy, Maciek Dobrzyński – należą do świata, który mija, ale wciąż są autorytetami dla młodszych od siebie.
  • Średnie pokolenie jest najbardziej zróżnicowane – to ci sami szlachcice (Jacek Soplica), którzy doprowadzili do trzech rozbiorów, i ci sami, którzy walczyli o wolność u boku Napoleona.
  • Najmłodsi (Tadeusz i Zosia) mają umysły otwarte na zmiany. Chcą np. uwłaszczyć chłopów, co niezbyt podoba się starszyźnie.

• Antygona Sofoklesa – młoda Antygona buntuje się przeciw swemu wujowi. ro