Wydarzenia!
  • Najważniejsze: Polska niepodległym krajem!!!
    11 XI 1918 – odzyskanie niepodległości po 123 latach niewoli;
  • 1920 – wojna polsko-bolszewicka; konieczność obrony dopiero co odzyskanej wolności; 12-15 sierpnia – tzw. cud nad Wisłą (zwycięska bitwa o Warszawę); plebiscyty na Warmii i Mazurach, II powstanie śląskie;
  • 1922 – rozpoczęcie budowy Gdyni; zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza;
  • 1925 – rok dwóch wielkich pożegnań – w ciągu dwóch tygodni zmarli Żeromski i Reymont.Dwa pogrzeby definitywnie zakończyły dawną epokę młodopolską;
  • 1926 – przewrót majowy, przejęcie władzy przez Józefa Piłsudskiego;
  • 1930 – uwięzienie posłów opozycji w twierdzy w Brześciu;
  • 1935 – nowa konstytucja, tzw. kwietniowa; śmierć Piłsudskiego;
  • 1938 – zajęcie przez polskie wojsko Zaolzia;
  • 1939 – podpisanie układu o wzajemnej pomocy z Wielką Brytanią; agresja na Polskę Niemiec (1 IX) i Związku Radzieckiego (17 IX).

Dziedzictwo epoki
Entuzjazm młodych twórców

Życie artystyczne rozwija się radośnie i żywiołowo. W Warszawie ulica Nowy Świat, kawiarnia Ziemiańska przy ulicy Mazowieckiej – oto miejsca, w których kształtował się styl dwudziestolecia. Działa poetycka grupa Skamander (Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz). Młodzi głoszą uwolnienie od tematów niepodległościowych, bezprogramowość i radość życia.
Autorytety epoki

  • Stefan Żeromski – w dobie międzywojnia Żeromski pisze nadal, jego postać funkcjonuje w społeczeństwie jako mit i autorytet moralny. Mieszka na Zamku Królewskim, odgrywa ważną rolę w życiu społecznym. Po I wojnie powstają m.in. Wiatr od morza, Międzymorze i najważniejsza, a zarazem ostatnia powieść pisarza – Przedwiośnie.
  • Zofia Nałkowska – pisarka, która debiutowała także w Młodej Polsce, a twórczość jej będzie odgrywać istotną rolę jeszcze długo po II wojnie światowej. W okresie międzywojennym wydała Romans Teresy Hennert (1923) i Granicę (1935). Była osobą liczącą się w świecie kultury i literatury – dzięki jej protekcji świat poznał twórczość Brunona Schulza.

Awangarda

  • Witold Gombrowicz – twórca awangardy, dokonał rewolucji w polskiej prozie zarówno poprzez treść swoich utworów, w której zawarł oryginalną koncepcję na temat człowieka, jak i nowoczesną formę powieści. Bardzo ważna jest jego powieść z 1838 roku pt. Ferdydurke.
  • Witkacy – twórca awangardy w dramacie – autor teorii Czystej Formy, twierdził, iż spektakl ma być „mózgiem wariata na scenie”. Jest autorem Szewców.
  • Bruno Schulz – autor awangardowej, lirycznej prozy poetyckiej. Twórczość tego pisarza zawiera się w dwóch tomach: 1934 – Sklepy cynamonowe i 1937 – Sanatorium Pod Klepsydrą. Spędził życie w rodzinnym Drohobyczu, gdzie pracował jako nauczyciel. Schulz był pochodzenia żydowskiego. Został zamordowany 19 listopada 1942 roku.
  • Julian Przyboś, Józef Czechowicz – awangarda w poezji.

Poezja kobieca

  • poezja Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – mistrzyni miniatury poetyckiej, najsłynniejszej poetki międzywojnia.
  • poezja Kazimiery Iłłakowiczówny.

Nowa sztuka – kabaret, film

  • sztuka kabaretu właśnie wówczas awansuje, tworzy ją niezapomniany Marian Hemar;
  • rozwija się sztuka filmowa, do gwiazd kina należą: Adolf Dymsza, Jadwiga Barszczewska;
  • sztuka estrady – tu gwiazdą jest Hanka Ordonówna.

Powieść młodzieżowa

Powieści pióra Kornela Makuszyńskiego: Szaleństwa panny Ewy, Szatan z siódmej klasy, Panna z mokrą głową.

Żagary i katastrofizm

Grupa poetycka działająca w Wilnie. Należał do niej Czesław Miłosz.

Poezja polskiego dwudziestolecia

Grupy poetyckie

Skamander

  • Nazwa od mitologicznej rzeki Skamander, przywołanej przez Wyspiańskiego w Akropolis.
  • Skład
    • Julia Tuwim,
    • Antoni Słonimski,
    • Jan Lechoń,
    • Jarosław Iwaszkiewicz,
    • Kazimierz Wierzyński.
  • Program
    • Postulat bezprogramowości. Poeci Skamandra nie chcą określać wspólnego programu.
    • Ideał młodości, siły twórczej i przyjaźni ma zastąpić manifesty programowe.
    • Skamandryci odrzucają patos i wielkie tematy narodowe, mit twórcy – mesjasza. Głoszą prawo do swobody artystycznej, niechęć do patosu i kult talentu. Poeta niech będzie rzemieślnikiem i uczciwym pracownikiem,
      a nie „nadludzką istotą”.
    • W poezji dominują nareszcie tematy czysto poetyckie: wiosna, miłość, radość życia.

Futuryści

  • Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa futurus: przyszłość.
  • Skład grupy warszawskiej:
    • Anatol Stern,
    • Aleksander Wat.
  • Skład grupy krakowskiej,
    • Tytus Czyżewski,
    • Bruno Jasieński,
    • Stanisław Młodożeniec.
  • Program
    • wiara w przyszłość;
    • pogarda dla przeszłości, mitów narodowych;
    • fascynacja cywilizacją, osiągnięciami nauki;
    • niechęć do tradycyjnych tematów (pejzaż, natura);
    • eksperymenty formalne: odrzucenie ortografii, hasło ,,słów na wolności” – uwolnionych od reguł składni i logiki.

Awangarda Krakowska

  • Nazwa od nowatorskiego programu i miejsca działalności.
  • Skład:
    • Tadeusz Peiper,
    • JuliaPrzyboś,
    • JaBrzękowski,
    • Adam Ważyk,
    • Jalu Kurek.
  • Program:
    • sztuka wyrazem cywilizacji;
    • tematy wiodące: program,, 3 x M”: miasto, masa, maszyna – jako tematy sztuki;
    • dążenie do maksymalnej skrótowości i skondensowania znaczeń;
    • hasło ,,najmniej słów”, wiersz ma się składać z samych puent;
    • metafora nadrzędnym chwytem poetyckim.

Żagary

  • Nazwa od słowa „żagary” – to nazwa regionalna chrustu na ognisko (Wilno)
  • Skład:
    • Czesław Miłosz,
    • Teodor Bujnicki,
    • Jerzy Putrament,
    • Jerzy Zagórski.
  • Program:
    • katastrofizm – przekonanie o końcu i kryzysie istniejącego świata i jego ideologii;
    • symboliczno-wizyjne przedstawianie świata w poezji.

Kwadryga (1927-1931)

  • Nazwa od pisma o tym samym tytule.
  • Skład:
    • Stanisław Dobrowolski,
    • Władysław Sebyła,
    • Lucjan Szenwald,
    • Konstanty Ildefons Gałczyński.
  • Program:
    • wizja sztuki uspołecznionej;
    • temat główny: krytyka rzeczywistości, niesprawiedliwości społecznej;
    • prostota formalna w poezji.

Druga Awangarda (lubelska)

  • Nazwa od programu (dziedzictwo Awangardy Krakowskiej) i miejsca działalności.
  • Skład:
    • Józef Czechowicz,
    • Stanisław Piętak.
  • Program:
    • poetyka skrótu i kondensacji jak w przypadku Awangardy Krakowskiej;
    • „Poezja jest muzyką” – hasło Czechowicza;
    • materiałem poezji mogą być skojarzenia, sen;
    • tematy tradycyjne w poezji: pejzaż, wieś – ukazane na zasadzie marzeń sennych lub skojarzeń.

Poeci indywidualiści

  • Bolesław Leśmian – poeta oryginalny, twórca baśniowych neologizmów, postaci, ballad;
  • Władysław Broniewski – spadkobierca poetyki romantycznej i rewolucyjnej;
  • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – twórczyni poetyckiej miniatury, związana ze Skamandrem;
  • Leopold Staff – poeta trzech pokoleń, piewca codzienności, klasyk.