Analiza i interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej pt. Radość pisania

Jak rozumiesz tytuł?
W czym tkwi radość pisania? Czy tylko w samej radości twórczej? Czy może podpowiedź tkwi w ostatnim wersie utworu? Co znaczy „zemsta ręki śmiertelnej”? Jeśli myślisz, że radość pisania przeistacza się w radość tworzenia nowych światów – to dobrze.

Rozpoznaj pierwszy obraz zarejestrowany w utworze poetki.
Las, sarna u wodopoju, cisza zakłócona nagłym dźwiękiem – sygnałem niebezpieczeństwa. Czy kojarzysz tę scenę z idyllą lub wizją raju, sielanki?

Czy znajdujesz przenośnie: napisana sarna, napisana woda, nóżki pożyczone z prawdy, wyraz szeleści na papierze. Jak je rozumiesz?

Jak rozumieć wers „Jest w kropli atramentu spory zapas myśliwych”?
Metafora, która ukazuje potencjał twórczych możliwości – na przykład wyreżyserowania sytuacji grozy lub przeciwnie – spokoju. Czy zauważyłeś, że twórca panuje nad czasem? „Okamgnienie trwać będzie tak długo, jak zechcę.” Wskaż fragment, który świadczy, że poetka ocenia własny świat, ten napisany, lepiej od rzeczywistego. Że jest to świat „poprawiony”. Czy zauważyłeś słowa: „jeśli każę, nic się nie stanie” i „pełne wstrzymanych w locie kul”? Dobrze. O to chodziło.

Kim czuje się twórca, jeśli pisze „Jest więc taki świat, nad którym los sprawuję niezależny”?
Czy znasz literackie pokrewieństwa takiej postawy? Czy nawiązałbyś na przykład do Konrada z III części Dziadów? A czy wskazałbyś też różnice pomiędzy poetami, którzy czują w sobie boską moc (Konrad a Szymborska)?

Z czym kojarzy Ci się koniec wiersza?
Spróbuj porównać deklaracje Szymborskiej ze słynnym „non omnis moriar” Horacego.

Czy zauważyłeś poetykę spiętrzonych pytań w strofie pierwszej?
Widzisz synestezję w słowach „napisana woda” lub „wyraz szeleści”? Czy pokażesz, w którym miejscu po raz pierwszy ujawnia się podmiot liryczny i czy utożsamisz go z samą poetką? Czy umiesz ocenić świat stworzony przez poetkę i pokazać, że napisanie dobrego świata jest pewną formą buntu wobec prawdziwej rzeczywistości?

Czy zauważasz ironię? Poetka traktuje swoją rolę wszechmocnej kreatorki jednak z przymrużeniem oka. Jej wiersz pozbawiony jest patosu Wielkiej Improwizacji Konrada.
W końcu mowa tu o „radości” pisania, o zabawie, grze, jaką jest pisanie, a nie o misji. Ironicznie brzmią też takie oksymorony, jak „małe wieczności” czy nieudolne, jakby dziecinne sformułowania „spory zapas myśliwych”.
Moc kreatorki osłabiają też pytania, zadawane jakby z niedowierzaniem: „jest więc taki świat/, nad którym los sprawuję niezależny?”
Poetka ma też świadomość, że jej wszechmoc ogranicza się jedynie do utworu literackiego, ma wyraźne granice.
Nie możemy zapominać, że „nie tu jest życie”, że utwór pisze „ręka śmiertelna”.
Zresztą sformułowanie „zemsta ręki śmiertelnej” też brzmi trochę ironicznie. Bo czymże jest pisanie? Zemstą dokonaną… jedynie na papierze.

Maksymalna zwięzłość, oszczędność wypowiedzi.
„Wstyd uczuć” – subtelne operowanie emocjami.
Przywoływanie zjawisk pozornie banalnych, jednostkowych i nieważnych jako punktu wyjścia do głębokich refleksji.
Operowanie paradoksami i pozornymi paradoksami.
Fascynacja ewolucją i przyrodą, skłonność do odnajdywania w człowieku cech prymitywnych, naturalnych – „małpich”.
Niechęć do historii, sceptycyzm wobec ludzkich dokonań.
Niechęć do dopowiedzeń, upodobanie do „niedomkniętej” kompozycji utworów.
Upodobanie do filozofii antycznej – Heraklit, eleaci.
Częste odwołania do tekstów i zjawisk kultury – literatura, malarstwo.
Fascynacja tym, co nierzeczywiste, lecz prawdopodobne.
Skłonność do potoczności, chęć odnalezienia uniwersalnych treści w codziennym banale.
Upodobanie do niepełnych, szczątkowych sytuacji i motywów.
Lęk przed liczeniem, statystyką w odniesieniu do jednostek.

Zobacz:

Wisława Szymborska – Radość pisania