Asceza – jest to umartwianie się, wyrzekanie się wszelkich ziemskich przyjemności, surowy, pustelniczy tryb życia. W epoce średniowiecza rozpowszechniły się tzw. żywoty świętych, gatunek, który przedstawiał życie i czyny danego świętego. Cechą bohaterów tych utworów była właśnie asceza. Przykładem może być św. Aleksy, który znosił wiele upokorzeń, wyrzekł się majątku i rodziny, pędził tułaczy tryb życia. Typ ascety i ascetycznego trybu życia zgodny był z ideałami tej epoki, dlatego asceta stanowi jeden ze średniowiecznych wzorców osobowych (→ pareneza).