Morfologia – w tym dziale nauki o języku przedmiotem analizy są morfemy, czyli najmniejsze, niepodzielne cząstki mające określone znaczenie i służące do budowy większych jednostek: wyrazów (leksemów), zdań.
- Morfemy można podzielić jedynie na fonemy, czyli najmniejsze cząstki brzmieniowe.
Fonem a głoska
Fonem jest zespołem istotnych cech pozwalających odróżnić daną głoskę od innych np. b od p. Oprócz tego głoska ma także cechy drugorzędne, dla fonemu nieistotne (np. czy h wymawiamy w sposób dźwięczny, czy nie).
Typy morfemów:
- realne
- rdzenne – inaczej morfemy leksykalne; rdzeniem jest ta cząstka wyrazu, która zawiera podstawowe znaczenie wyrazu;
- słowotwórcze – to cząstki, za pomocą których są tworzone wyrazy pochodne (np. przedrostki czy przyrostki);
- relacyjne – inaczej morfemy gramatyczne czy fleksyjne; służą do łączenia ze sobą wyrazów w sensowne całości zdaniowe. Dają informacje np. o formie gramatycznej wyrazu czy jego funkcji składniowej.
Alternacja
Często spotykane zjawisko: alternacja (oboczność) głoskowa w obrębie morfemu, polegająca na wymianie głosek, np. noga, nodze, nożny, nóżka. Alternacja może dotyczyć wymiany spółgłosek, samogłosek albo i jednych, i drugich równocześnie.