Wspólne korzenie

Czym są źródła kultury?
To inaczej korzenie współczesnej kultury. A więc takie zjawiska, okresy w przeszłości, które miały znaczący wpływ na ukształtowanie się współczesnej kultury, są dla niej podstawą, pierwowzorem. Kultura europejska wypływa z dwóch silnych źródeł: antyku i kultury judaistycznej.

Antyk

Kultura starożytnych Greków i Rzymian. Podstawa dla wielu dziedzin sztuki (architektury, rzeźby, teatru, poezji) i filozofii. Stąd wywodzi się idea demokracji. Stąd też pochodzi tradycja igrzysk olimpijskich. Starożytne wyobrażenia o świecie zawarte zostały w mitologii, w dziełach Homera, antycznych tragediach.

Co odziedziczyliśmy z antyku?

  • Podstawy dla większości dziedzin sztuki.
  • Ideę demokracji – stworzoną w Atenach ideę równości społecznej, ustroju, w którym władza spoczywa w rękach ludu; do dziś demokracja uważana jest za najdoskonalszy i najbardziej sprawiedliwy sposób sprawowania władzy.
  • Kierunki filozoficzne (np. platonizm, stoicyzm, epikureizm).
  • Ideę współzawodnictwa sportowego, realizowaną przez igrzyska olimpijskie.
  • zorce zachowań, charakterystyczne i wiecznie żywe postacie: Prometeusz, Syzyf, Ikar, Odyseusz, Herkules, Achilles.
  • Rzymski kodeks prawny.

Kultura judaistyczna

Zawarta tylko w jednej księdze. Ale z pewnością księdze niezwykłej – Biblii, czyli Piśmie Świętym wyznawców judaizmu i chrześcijan. Zbiór zasad moralnych, pouczeń, wzorców postaw ludzkich.

Co odziedziczyliśmy z kultury judaistycznej?

  • Zasady moralne.
  • Wzorce postaw: Jezus Chrystus, a także Adam i Ewa, Kain i Abel, Noe, Mojżesz, Hiob.
  • Ideę cierpienia, poświęcenia się dla ludzkości.
  • Ideę miłości i miłosierdzia.
  • Wizję końca świata i czekającego wszystkich ludzi Sądu Ostatecznego.
  • Wiarę w życie pośmiertne.
  • Święta kościelne.
  • Podział na ery i obowiązujący dziś sposób mierzenia czasu.
  • Podział na dni tygodnia.

Kultura słowiańska

Na kształt polskiej kultury ma wpływ także tradycja słowiańska. Niektóre jej elementy bliskie są także naszym sąsiadom – Czechom, Słowakom, Litwinom, Łotyszom. Wywodzimy się bowiem z tego samego kręgu kulturowego.

Co odziedziczyliśmy z kultury słowiańskiej?

  • Wiele starych obrzędów związanych z porami roku (topienie marzanny, sobótka, czyli noc świętojańska).
  • Obrzędy pogrzebowe czy związane z narodzinami dziecka i dorastaniem.
  • Lanie wosku i wróżby – dziś urządzane w andrzejki.
  • Tradycyjną polską muzykę i tańce – oberki, kujawiaki, mazury.
  • Tradycyjne potrawy (bigos, schabowy).

Elementy słowiańskie to nasz dorobek kulturalny, który wnosimy do wspólnej kultury europejskiej.

 

Wspólna historia

Ponad tysiąc lat wspólnej historii państw europejskich to mnóstwo idei, dążeń, zmian cywilizacyjnych i społecznych, także wojen, powstań, rewolucji itp. Państwa europejskie zawierały między sobą sojusze, toczyły wojny, rywalizowały ze sobą.
W historii Europy można wskazać dwa okresy, kiedy państwa europejskie dążyły do kulturowej i cywilizacyjnej jedności:

  • Średniowieczny uniwersalizm – cała ówczesna Europa znajdowała się pod władzą Kościoła rzymskiego. Władzę świecką sprawowali królowie i książęta poszczególnych krajów, podporządkowani cesarzowi niemieckiemu. Obowiązywała jedna religia, jeden system feudalny, jeden język (łacina).
  • Renesans – po wiekach dominacji Kościoła do głosu dochodzą wartości świeckie. Na nowo odkrywa się wzorce antyczne. Wielkim centrum kultury stają się Włochy. W renesansie tworzą najwybitniejsi artyści: Michał Anioł, Leonardo da Vinci. Zdolni młodzieńcy z wielu krajów podróżują po całej Europie w poszukiwaniu wykształcenia, pracy. Dla naukowców, myślicieli, artystów granice są otwarte. Osiągnięciami jednego człowieka szczyci się cała Europa. Do Polski przyjeżdżają wybitni architekci, rzeźbiarze. Jan Kochanowski, a wcześniej Mikołaj Kopernik zdobywają wiedzę w wielu państwach europejskich.

Czym się różnimy?

Poszczególne państwa europejskie różnią się:

  • Historią
  • Położeniem geograficznym
  • Językiem narodowym
  • Obyczajami (tradycyjnymi świętami, potrawami, tańcami, sposobami spędzania wolnego czasu)
  • Wyglądem mieszkańców (choć różnice te nie są znaczne)
  • Osiągnięciami kulturowymi

 

Czym są stereotypy narodowe?

Stereotyp to funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, schematyczny i zabarwiony emocjami obraz rzeczywistości odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego. Najczęściej stereotypy budowane są w odniesieniu do grup etnicznych (np. stereotyp pracowitych Niemców, spokojnych Anglików), zawodowych (np. mądrego profesora, zorganizowanego menadżera).
Nietrudno się domyślić, że stereotypy raczej przeszkadzają, niż pomagają integracji mieszkańców Europy. Stereotypowe spojrzenie na mieszkańców innego kraju często jest negatywne, z góry nastawione na krytykę. Zwolennicy Unii apelują o odrzucenie stereotypowego myślenia, otwarcie się na kulturową odmienność mieszkańców innych krajów, wzajemną chęć poznania i zrozumienia.

Jakie są cele Unii Europejskiej?

Mówi się o trzech filarach Unii. Oto one:

  • Zapewnienie postępu gospodarczego i społecznego państwom należącym do Unii.
  • Zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom państw należących do Unii.
  • Ochrona wolności, praw i interesów obywateli państw należących do Unii.

Założenia Unii

  • Każde państwo członkowskie musi kierować się pewnymi zasadami: wolności, demokracji, przestrzeganiem praw człowieka oraz polityką gospodarczą opartą na zasadach wolnego rynku i konkurencji.
  • Wszystkie państwa zjednoczone w Unii Europejskiej zobowiązują się do utrzymywania pokoju oraz wzajemnego wspierania się dla polepszenia warunków życia.

Jakie są najważniejsze organy Unii Europejskiej?

  • Rada Europejska – w jej skład wchodzą przywódcy państw i szefowie rządów należących do Unii. Rada zbiera się co najmniej raz na pół roku. Wytycza główne kierunki polityki UE.
  • Parlament Europejski – jego siedziba mieści się w Strasburgu. Kontroluje prace Komisji, ustala budżet, współdecyduje o przyjęciu nowych członków.
  • Komisja Europejska – jest to rząd Unii Europejskiej. W Komisji każdy kraj ma swojego przedstawiciela, a państwa większe mają po dwóch (Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Hiszpania). Ma siedzibę w Brukseli.
  • Rada Unii Europejskiej – czyli Rada Ministrów. W jej skład wchodzi piętnastu ministrów różnych dziedzin. Kierownictwo Rady przypada w udziale kolejno wszystkim państwom członkowskim na sześć miesięcy. Ma siedzibę w Brukseli.
  • Trybunał Sprawiedliwości – organ sądowy Unii, zasiada w nim piętnastu sędziów (po jednym z każdego państwa).

Jakie są symbole Unii Europejskiej?

  • Flaga Unii Europejskiej: dwanaście gwiazd w miejscu godzin na tarczy zegara na lazurowym tle. Liczba gwiazd jest niezmienna (niezależna od tego, ile jest państw członkowskich Unii).
  • Hymn: jest to muzyczna aranżacja Herberta von Karajana Ody do radości z IV części IX symfonii Ludwika van Beethovena.
  • Paszport w kolorze burgundzkiego wina, z napisem „Unia Europejska” pod nazwą państwa wydającego dokument; może być używany podczas podróży po całym świecie.

Jaka waluta obowiązuje w krajach UE?

Euro. Od 2002 roku można go używać we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Nie wszędzie jednak zastąpiło narodowe waluty.

Korzyści wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej

  • Członkostwo w Unii daje szansę rozwoju gospodarczego i społecznego zbliżonego do tego, który jest w krajach należących do Unii.
  • Dopłaty z Unii pomagają rozwinąć się polskiemu rolnictwu i przemysłowi.
  • Polacy mają szansę swobodnie kształcić się i pracować we wszystkich krajach Unii.
  • Polska może współdecydować o losach Europy, wzrosło też poczucie bezpieczeństwa obywateli.
  • Rynek krajów UE jest otwarty dla polskich towarów, można prowadzić swobodnie handel. Nastąpiła też nieskrępowana wymiana doświadczeń technicznych i naukowych.
  • Wszystkie towary na polskim rynku muszą mieć certyfikat jakości UE, a to oznacza lepszą jakość i większe bezpieczeństwo konsumentów, czyli nas, kupujących.

 

Europejczyk – kto to taki?

Być Europejczykiem to czuć się związanym z Europą, czyli:

  • wykazywać znajomość europejskiego dziedzictwa kulturowego (grecko-rzymski antyk oraz tradycje chrześcijańskie),
  • być zwolennikiem demokracji, wolności, poszanowania praw człowieka, tolerancji,
  • umieć korzystać z dorobku wielu państw,
  • nie zamykać się w obrębie własnego państwa,
  • być odpowiedzialnym za losy Europy.

Tekst hymnu Unii Europejskiej (fragmenty)

Oda do radości

Muzyka: Ludwik van Beethoven
Słowa: Friedrich Schiller (twórca romantyczny), tłum.: Konstanty Ildefons Gałczyński

O, radości, iskro bogów,
Kwiecie Elizejskich Pól,
Święta, na twym świętym progu
Staje nasz natchniony chór.
Jasność twoja wszystko zaćmi,
Złączy, co rozdzieli los
Wszyscy ludzie będą braćmi
Tam, gdzie twój przemówi głos.
(…)
Patrz, patrz, wielkie słońce światem
Biegnie, sypiąc złote skry,
Jak zwycięzca i bohater –
Biegnij, bracie, tak i ty.
Radość tryska z piersi ziemi,
Radość pije cały świat,
Dziś wchodzimy, wstępujemy
Na radości złoty ślad.
(…)

Problemy współczesnej Europy

  • Terroryzm – największa groźba dla wszystkich mieszkańców Europy i świata. Marcowy atak terrorystów w Madrycie przeraził wszystkich, przypomniał tragedię z 11 września 2001 w Nowym Jorku. Czy uda się powstrzymać terrorystów? Nie wiadomo. Pewne jest jednak, że solidarne przeciwdziałanie wszelkim aktom terroru, nie uleganie żądaniom terrorystów, wzmożona kontrola we wszystkich państwach to jedyna droga do bezpieczeństwa.
  • Bezrobocie – obawiają się go obywatele wielu państw Europy, choć oczywiście w nierównym stopniu. Polska jest krajem dotkniętym wysokim bezrobociem. Wejście do Unii powinno poprawić tę sytuację, zapewnić Polakom dodatkowe miejsca pracy.
  • Choroby cywilizacyjne – gwałtowny rozwój miast i przemysłu, wzrost tempa życia niosą ze sobą zagrożenie chorobami cywilizacyjnymi (choroby serca, nowotwory, nerwice).

 

Słowniczek

  • Uniwersalizm – zamiar ogarnięcia pewnej całości, dążenie do objęcia wszystkiego, powszechność.
  • Integracja – scalanie, proces tworzenia całości z drobnych części.
  • Dezintegracja – proces odwrotny do integracji, rozpad całości na mniejsze części.
  • Nacjonalizm – ideologia i ruch polityczny podporządkowujący interesy innych narodów interesom własnego narodu. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów.
  • Kosmopolityzm – pogląd, wg którego cały świat jest jedną ogromną ojczyzną człowieka, nieuznawanie granic państw itp.; przeciwieństwo patriotyzmu.
  • Globalizacja – tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje swobodna możliwość przepływu dóbr, usług. Globalizacja gospodarki może z jednej strony dawać szansę związaną z wyrównywaniem różnic rozwojowych między państwami, poczuciem wspólnoty interesów, z drugiej zaś czyni narodowe gospodarki wrażliwymi na każde załamanie na rynkach światowych, jak krach finansowy, recesja, kryzysy strukturalne, wzrost bezrobocia itp.
  • Antyglobaliści – przeciwnicy globalizacji gospodarki.