Oszuści karciani – Caravaggio

• Tytuł: Oszuści karciani
• Autor: Caravaggio, właściwie Michelangelo Merisi (1571–1610), przydomek pochodzi od miasta, w którym się urodził
• Narodowość: Włoch
• Czas powstania: ok. 1595
• Tematyka: rodzajowa
• Technika wykonania: olej na płótnie
• Wymiary: 91,5 x 128,2 cm

Caravaggio odrzucał w swych dziełach piękne, antyczne wzorce. Mówił, że jego jedynym mistrzem jest natura. Przede wszystkim tworzył świetne portrety – często przedstawiał ludzi, których poznawał, włócząc się po dzielnicach mających złą sławę. Przesiadując w gospodach, nieraz widział szulerów oszukujących w grze w karty. Wówczas malarstwo o takiej tematyce uważano za prostackie i wulgarne. Mimo to w XVII wieku takie obrazy zrobią niesłychaną karierę.

Akcja rozgrywa się w bliżej nieokreślonym wnętrzu. Poza stołem nie ma żadnej dekoracji. Tłem jest wyłącznie ściana, która nie odrywa naszej uwagi od bogatych ubiorów oszustów i młodzieńca, od ich spojrzeń, gestów.

• Ważną osobą jest dorosły szuler, który zagląda w talię naiwnego młodzieńca i daje znaki wspólnikowi.
• Młodzieniec, który pada ofiarą szulerów, ma spokojną twarz i niczego nie podejrzewając, spogląda w karty.
• Elementem ożywiającym obraz jest zróżnicowana paleta barwna. Widać to przede wszystkim po strojach, gdzie jaskrawe żółcienie kontrastują z czernią lub błękitem.
• Młody oszust w napięciu wyczekuje chwili, aby podmienić kartę.
• Również jasne twarze: młodego szulera i ofiary oszustwa, odcinają się w wyraźny sposób od tła.

Triki kompozycyjne

Twarze
Oszuści karciani to pierwszy obraz, w którym Caravaggio ukazał twarze postaci w „trzech czwartych” – czyli trochę z profilu, trochę od przodu. Takie ujęcie pozwala na przedstawienie mimiki, uczuć bohatera w ciekawszy sposób.

Trójkątna kompozycja
Również na tym płótnie artysta pierwszy raz zamyka kilkuosobową kompozycję postacią odwróconą do widza plecami. Takie ustawienie zwiększa dynamikę i urozmaica przedstawienie.

Światłocień
Caravaggia fascynowało malarstwo flamandzkie, czyli północnoeuropejskie, zwłaszcza charakterystyczny światłocień. Ostre kontrasty w jego obrazach stały się wizytówką artysty, tworząc nowy kierunek w sztuce zwany caravaggionizmem. Główną cechą nowego kierunku stało się boczne oświetlenie, którego źródło znajdowało się najczęściej poza obrazem.

Przykładowe pytania egzaminacyjne

Po czym najłatwiej rozpoznasz, że tytułowi bohaterowie nie są oszustami współczesnymi?
Odp. Po ubiorach bohaterów.

Dlaczego dzieło Caravaggia Oszuści karciani należy do malarstwa rodzajowego?
Odp. Dlatego, że obraz przedstawia scenę, która rozgrywa się między bohaterami. Malarz uchwycił moment gry w karty.

Które określenia w pełni opisują dzieło Caravaggia?

A. antyczne proporcje, wymowna mimika twarzy, oświetlenie kontrastowe
B. jednolite barwy, elementy pejzażu, pojedynczy portret
C. dekoracyjne wnętrze, kontrasty kolorystyczne, plastyczne twarze
D. elementy martwej natury, prostota dekoracji, portret zbiorowy

Odp. D.