NATURALIZM – bardzo ważny kierunek literacki ukształtowany we Francji, w II połowie XIX wieku, wywodzący się z twórczości Gustawa Flauberta i filozofii pozytywistycznej Hipolita Taine’a („Sztuka to produkt rasy, środowiska i historii”), wpływ na niego miał też rozwój nauk biologicznych (teorii Darwina), lecz jego głównym twórcą i teoretykiem, tzw. „ojcem naturalizmu” był Emil Zola.
Założenia naturalizmu:
- literatura musi być obiektywna;
- ma przedstawiać typowe zjawiska, które rozgrywają się w określonym czasie, i bohaterów reprezentatywnych dla swoich środowisk;
- nie ma dla niej tematów zakazanych;
- pisarz ma być jak naukowiec: szukać prawdy i nie komentować wydarzeń ani obarczać utworu tezą moralną;
- ma eksponować biologistyczne, instynktowne pobudki działania postaci.
Głównym założeniem tego kierunku było potraktowanie literatury jak dziedziny naukowej, twórca powieści miał postępować jak badacz przyrody czy fizyk. Nie mogła więc mieć miejsca w procesie powstawania powieści fantazja ani podporządkowanie fabuły jakiejś naczelnej idei, nawet komentarze odautorskie były zbędne. Pisarz obserwował zjawiska współczesnego świata, losy człowieka traktował jak eksperyment, odnotowywał wyniki. Warto skojarzyć z naturalizmem teorię dziedziczności, eksponowaną w powieściach Emila Zoli (dziedzictwem może być obłęd, skłonności i zamiłowania, kalectwo) oraz – podkreślane przez naturalistów – biologiczne motywacje czynów człowieka, w tym np. instynktów i popędów. Naturalizm eksponował także epizody dotyczące fizjologii człowieka, czasem odrażające, przekazywane plastycznie i szczegółowo. Do słynnych kontynuatorów Zoli należał Guy de Maupassant.
Zobacz:
Wyjaśnij co to jest naturalizm
Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w europejskiej literaturze II poł. XIX wieku.