Temat – to, o czym jest mowa w dziele literackim, wydobyte z utworu i uogólnione znaczenie zespołu motywów. Temat jest więc pojęciem szerszym niż motyw; można powiedzieć, że jest to oś, wokół której skupiają się różne elementy dzieła (wydarzenia, losy postaci, opisy przyrody i stanów duszy bohaterów, dialogi, monologi itd.).

Możliwe jest co najmniej podwójne rozumienie tego pojęcia. W pierwszej wersji – temat, to po prostu to, na czym przede wszystkim skupia się dane dzieło literackie. W tym rozumieniu tematem Pana Tadeusza jest życie polskiej szlachty na litewskiej prowincji i tyle. W takim ujęciu, każda lektura ma swój temat, czy też tematy.

Jest jednak jeszcze drugie znaczenie, w którym na pojęcie “temat” patrzymy w sposób przekrojowy. W tym wypadku jednak znaczenie to powielałoby się ze znaczeniem motywu.