TOTALITARYZM – (totalis = całkowity). Pojęcia totalitaryzm używa się na określenie zasady działania systemów, które w sposób całkowity ingerują w życie człowieka, określają życie społeczne, kulturalne i polityczne, oparte na rozbudowanym systemie kontroli, ograniczaniu praw człowieka i prześladowaniu wszelkich przeciwstawnych systemowi tendencji. Przykładem systemów totalitarnych były: faszyzm i stalinizm, które doprowadziły do powstania obozów koncentracyjnych i całkowitym zniewoleniu ludzi myślących inaczej, oparcia funkcjonowania państwa tylko na posłuszeństwie wobec władz. Totalitaryzm wzbudził ogromny protest i zło jakim był znalazło odzwierciedlenie w literaturze (porównaj → literatura łagrowa).
TOTALITARYZM – trudno sobie wyobrazić lekturę którejkolwiek z omawianych tu pozycji bez odwołania do wydarzeń historycznych. Kluczowym terminem zdaje się być totalitaryzm – podajemy jego krótką definicję według Szkolnej encyklopedii historycznej:
Doktryna polityczna uzasadniająca skrajny centralizm w ustroju politycznym państwa oraz potrzebę ingerencji władz państwowych we wszystkie dziedziny życia społecznego przy jednoczesnej likwidacji wszelkich form samorządności obywateli; także system polityczny realizujący tę doktrynę w postaci państwa totalitarnego. Charakteryzują go: wprowadzenie systemu jednopartyjnego, zapewnienie partii rządzącej nie tylko monopolu politycznego, ale też ideologicznego i ekonomicznego, poprzez poddanie środków masowego przekazu i zarządzania gospodarką centralnej kontroli, rozbudowie aparatu policyjno-wojskowego, zniewolenie społeczeństwa terrorem policyjnym wymierzonym przeciw wszystkim potencjalnym przeciwnikom.
Pierwowzorem systemu totalitarnego stały się w latach 20. XX w. Włochy, w dobie rządów Mussoliniego, który pierwszy użył określenia „państwo totalitarne” (faszyzm we Włoszech); następnie totalitaryzm rozwinął się w Niemczech (nazizm) i w Związku Radzieckim (stalinizm).