Mezopotamia

Sumerowie i ich osiągnięcia

Najstarsze wielkie cywilizacje powstały w Mezopotamii, czyli „Międzyrzeczu” (bo jest to obszar między Tygrysem a Eufratem). To tam rozwinęły się pierwsze państwa założone przez Sumerów. Potem do wielkiego znaczenia doszło państwo babilońskie i Asyria.

Przypomnij sobie wielkie osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii!

  • Rozwój rolnictwa i hodowli oraz związana z tym budowa systemów irygacyjnych (nawadniających).
  • Po raz pierwszy pojawia się pismo: nazywamy je klinowym, bo Sumerowie odciskali trzciną znaki w formie klinów na powierzchni glinianych tabliczek.
  • W Mezopotamii powstały najstarsze miasta.
  • Tam spisano najstarsze prawa (słynny kodeks króla Babilonii Hammurabiego pochodzi z XVIII w. p.n.e.).
  • Rozwinęła się matematyka i astronomia.
  • Sumerowie wynaleźli stop miedzi i cyny: brąz – wyrabiano z niego narzędzia i broń (trwalsze i lepsze od miedzianych czy kamiennych).

 

Nil = rozwój starożytnego Egiptu

Życie w starożytnym Egipcie było uzależnione od Nilu. Gdyby nie ta rzeka, cały Egipt byłby wielką pustynią. Co spowodowało, że tak nie było? Regularne wylewy Nilu, które sprawiały, że gleba była użyźniona i gotowa do wydawania plonów. Wylewy Nilu umożliwiły rozwój rolnictwa. W Egipcie uprawiano jęczmień, pszenicę, len, daktyle i figi. Same jednak wylewy Nilu, bez pracy tysięcy egip-skich chłopów, nie zapewniłyby wystarczających plonów. To oni zbudowali system kanałów doprowadzających wodę na pola.
Dzięki temu Egipt był krajem, w którym nie brakowało żywności.

Te informacje skojarz ze starożytnym Egiptem!

  • Najwyższą władzę w Egipcie sprawował faraon, czyli król. Był też najwyższym kapłanem, dowódcą armii, sędzią, źródłem obowiązującego w całym państwie prawa. Wierzono w boskie pochodzenie faraonów. To dla nich budowano olbrzymie grobowce stojące do dziś: piramidy.
  • Hierarchicznie zorganizowane społeczeństwo.Niżej od faraona znajdowali się urzędnicy i kapłani. Podlegali im chłopi, rzemieślnicy i kupcy. Najniższą pozycję zajmowali niewolnicy.
  • Egipcjanie czcili wielu bogów, czyli wyznawali politeizm. Do najważniejszych bogów należał Ra: bóg słońca, opiekun faraona (każdy kolejny faraon był jego synem). Każde egipskie miasto miało swego boga. O odpowiednie oddawanie im czci dbali liczni kapłani.
  • Po śmierci bogatych Egipcjan balsamowano: aby żyć wiecznie trzeba było mieć niezniszczone ciało (powstawały zachowane do dziś mumie).

Ważne osiągnięcia starożytnych Egipcjan!

  • Piramidy – ogromne grobowce budowane dla faraonów.
  • Wspaniałe świątynie. Zdobiły je malowidła ścienne i nieraz olbrzymich rozmiarów rzeźby.
  • Egipcjanie stworzyli pismo.
  • Prowadzili obserwacje astronomiczne, rozwinęli geometrię mającą praktyczne zastosowanie (pomiary ziemi dzielonej na działki dla chłopskich rodzin dokonywane po wylewach Nilu).

 

Starożytna Grecja = zbiór miast-państw

Wyniosłe łańcuchy górskie dzieliły Grecję na wiele terytoriów. Grecja nigdy nie stanowiła jedności. Istniało tam wiele miast-
-państw, często rywalizujących ze sobą i toczących długotrwałe wojny. Najpotężniejszymi miastami-państwami były Ateny i Sparta. Mimo rozbicia Grecy mieli świadomość, że są jednym ludem (dlatego mówili o sobie: Hellenowie – potomkowie mitycznego Hellena). Posługiwali się jednym językiem (choć istniały różne dialekty, czyli odmiany), czcili tych samych bogów, spotykali się na igrzyskach olimpijskich, by rywalizować w sporcie. Pozostałych ludzi nazywali „barbarzyńcami”.

Pamiętaj o dwóch najważniejszych miastach-państwach greckich!
To Sparta i Ateny.

  • Sparta była krajem, w którym tylko niewielka część ludzi (spartiaci) miała władzę. Jej obywatele byli przede wszystkim żołnierzami mającymi w razie potrzeby umrzeć w obronie ojczyzny.
  • Ateny były inne. Tam, zwłaszcza w V w. p.n.e., nastąpił wspaniały rozkwit kulturalny. Powstawały piękne budowle miejskie, świątynie, rozwijał się teatr i literatura. W Atenach powstała demokracja (w V w. p.n.e.). To taki ustrój polityczny, w którym wszystkie decyzje podejmuje się za zgodą większości obywateli.

Skojarz wojny, jakie toczyli starożytni Grecy!

Wojna trojańska – Czy rzeczywiście toczyła się w XII w. p.n.e.? Niektórzy historycy twierdzą, że jest to wymysł genialnego poety – Homera. Jej przyczyną miało być porwanie pięknej Greczynki, Heleny, przez księcia trojańskiego, Parysa (Aleksandra).

Wojny perskie – Persowie stworzyli w VI w. p.n.e. imperium ciągnące się od Indii po Egipt. Mieli taką przewagę nad Grekami, że podbój zamieszkanych przez nich ziem zdawał się wyjątkowo łatwy. Nic z tego. Grecy stawili Persom zacięty opór i obronili swoją niepodległość.

Ważne bitwy:

  • Maraton (490 r. p.n.e.) – Ateńczycy pod wodzą Miltiadesa pokonali Persów.
  • Termopile (480 r. p.n.e.) – Trzystu Spartan pod wodzą króla Leonidasa broniło wąwozu będącego jedynym przejściem z Tesalii w głąb Grecji. Wszyscy zginęli. Ich śmierć stała się symbolem walki do końca, mimo przewagi nieprzyjaciela.
  • Salamina (480 r. p.n.e.) – Wielka bitwa morska, w której flota grecka rozgromiła perską.

Aleksander Wielki = największy wódz starożytności
Żył w latach 356-323 r. p.n.e. Podbił całe imperium perskie, dochodząc aż do Indii. Po jego śmierci olbrzymie państwo rozpadło się. Władzę przejęli jego wodzowie i utworzyli dynastie macedońsko-
-greckie rządzące ludami Wschodu.

 

Starożytny Rzym

Sami Rzymianie uważali, że ich miasto założył Romulus w 753 r. p.n.e. Jednak pierwsze osiedla ludzkie na terenie przyszłego Rzymu istniały już od co najmniej X w. p.n.e. Na początku Rzymem rządzili królowie, których miało być siedmiu. Ostatni został wygnany ok. 500 r. p.n.e. Od tego czasu Rzym był republiką: władza należała do ludu rzymskiego, a sprawowali ją wybrani przedstawiciele.

Walka o władzę w republikańskim Rzymie
Toczyły ją przez prawie 200 lat dwa ugrupowania: patrycjusze i plebejusze. Patrycjusze byli bogatymi właścicielami ogromnych posiadłości ziemskich. To oni zostawali najważniejszymi urzędnikami i w ich rękach spoczywało dowództwo armii. Plebejusze (chłopi, rzemieślnicy, kupcy) nie mogli obejmować urzędów państwowych.
Dopiero w wyniku długoletniej walki patrycjusze i plebejusze zawarli kompromis: najbogatsi z plebejuszy zostali dopuszczeni do sprawowania władzy (III w. p.n.e.).

Ważna postać = Juliusz Cezar (100-44 r. p.n.e.)
Ten wybitny wódz i polityk zwyciężył w krwawej wojnie domowej i stał się jedynowładcą Rzymu. Został zasztyletowany przez spiskowców, zwolenników republiki. Tej formy rządów nie udało się już jednak przywrócić i Rzym, do końca swego istnienia, był cesarstwem.

Rzym włada światem
W VI w. p.n.e. Rzym panował tylko nad niewielkim terytorium wokół miasta. Do III w. p.n.e. opanował już całą Italię. W początkach
II w. n.e. Imperium Rzymskie władało wszystkimi ziemiami położonymi wokół Morza Śródziemnego. W Europie jego granice opierały się o dwie wielkie rzeki: Ren i Dunaj. W skład cesarstwa, oprócz Italii, wchodziły: Hiszpania, Galia, Brytania, Dalmacja, Tracja, Macedonia, Grecja, Azja Mniejsza, Armenia, dawna Mezopotamia, Syria, Palestyna, Egipt i północna Afryka.

Jak do tego doszło?
Rzymianie dysponowali świetną, bardzo liczną armią zorganizowaną w legiony, którą dowodzili wybitni wodzowie. Rzymianie potrafili prowadzić ciągnące się wiele lat kampanie wojenne, nie zrażając się zdarzającymi się nieraz porażkami.

Upadek Rzymu
W 476 r. ostatni cesarz rzymski rządzący na Zachodzie został obalony przez germańskiego wodza. Datę tę uważa się za kres dziejów Cesarstwa Zachodniego. Cesarstwo Wschodnie, ze stolicą w Konstantynopolu, istniało aż do roku 1453.

Spadek po Rzymianach

  • Przekazali Europie swój język – łaciną posługiwano się jeszcze w XIX wieku.
  • Europejscy architekci wzorowali się na Rzymianach, rozplanowując miasta i system dróg.
  • Ogromny wpływ na prawo wszystkich narodów Europy odegrało prawo rzymskie: jasne i doskonale skonstruowane. Wiele jego zasad obowiązuje zresztą do dziś: prawo nie może działać wstecz (tzn. nie można karać za przestępstwo popełnione przed wejściem w życie jakiegoś prawa), przy rozpatrywaniu sprawy trzeba wysłuchać obu stron konfliktu.