Skojarz starożytne formy władzy!
- Starożytny Egipt – monarchia
Faraon = król
- Mezopotamia – monarchia
Rządzą królowie-kapłani
- Starożytna Grecja
- w Atenach – demokracja
- w Sparcie – oligarchia
- Starożytny Rzym
- czasy cesarstwa – rządy cesarza
- czasy republiki – władza należy do ogółu obywateli.
.
Starożytny Egipt
Skojarz ustrój starożytnego Egiptu z monarchią!
Zapamiętaj – władzę w Egipcie sprawował jednoosobowo faraon.
Faraon, czyli król, decydował o wszystkim – ustalał prawo, był sędzią, najwyższym kapłanem i dowódcą armii. Jego władza była nieograniczona. Do faraona należały ziemia i wszelkie dobra wytwarzane w państwie. Powszechnie wierzono w boskie pochodzenie faraonów – sądzono, że są synami boga słońca – Ra. Mało tego! Faraona uważano za pośrednika między ludźmi a bogami.
Mezopotamia
Skojarz ustrój Babilonii i Asyrii z monarchią!
Władzę w tych państwach sprawowali królowie-kapłani, którzy byli też naczelnymi wodzami. Otaczali ich doradcy wywodzący się ze starych rodów. Duże znaczenie, zwłaszcza w Asyrii, mieli wyżsi dowódcy wojskowi. Asyria była bowiem państwem prowadzącym częste i krwawe wojny.
Starożytny Rzym
Od VI wieku p.n.e. Rzym był republiką. Oznacza to, że władza należała do ludu, ale sprawowali ją wybrani przedstawiciele.
Zapamiętaj urzędy i instytucje Rzymu czasów republiki!
- Na czele państwa stali dwaj konsulowie, wybierani spośród najbogatszych i najbardziej wpływowych obywateli.
- Zgromadzenia ludowe – mogli w nich uczestniczyć wszyscy obywatele; to na zgromadzeniu wybierano konsulów i innych urzędników.
- Senat, czyli Rada Starszych, rozpatrywał wszystkie najważniejsze sprawy państwowe i podejmował uchwały. Senat nie mógł odbyć się bez zgody konsulów.
- Dyktator – powoływano go jedynie w chwilach wyjątkowego zagrożenia państwa, kiedy należało skupić władzę w ręku jednego człowieka. Był naczelnym wodzem i przez okres sprawowania swej funkcji skupiał w swym ręku całą władzę.
Przejście od okresu republiki do cesarstwa związane jest z osobą wybitnego wodza i męża stanu Juliusza Cezara. To właśnie on po okresie krwawych wojen domowych w I wieku p.n.e. skupił w swym ręku rzeczywistą władzę i stał się praktycznie jedynym władcą Rzymu.
Zapamiętaj urzędy i instytucje Rzymu czasów cesarstwa!
- Chociaż w Rzymie zapanował system monarchiczny, to jego władca był nie królem, a tylko pierwszym obywatelem (czyli princepsem).
- Władca sprawował funkcję głównodowodzącego armią.
- Cesarz cieszył się kultem religijnym (wierzono, że zmarły cesarz staje się bogiem).
- Władza senatu została ograniczona, sprowadzając się stopniowo do zatwierdzania woli cesarza i jego najbliższych doradców, powoływanych z grona ludzi cieszących się jego zaufaniem.
Starożytna Grecja
Skojarz ustroje greckich polis (czyli miast-państw): demokracja w Atenach, oligarchia w Sparcie.
W początkowym okresie dziejów władzę w rozbitej na wiele miast-państw Grecji sprawowali królowie, wywodzący się z rodzin arystokratycznych. Król musiał liczyć się z opinią rodów arystokratycznych, pozyskiwać ich dla swoich planów i zamierzeń. Inaczej mogło dojść do zamieszek, a niepopularny król zostałby zastąpiony przez innego.
Ateny
Około V wieku p.n.e. w Atenach narodziła się demokracja. Władzę sprawowało zgromadzenie wszystkich wolnych obywateli. Władza wojskowa spoczywała w ręku tzw. strategów. Aby zabezpieczyć się przed próbą przejęcia władzy przez jednego człowieka, wprowadzono tzw. sąd skorupkowy. Polegał on na wypisywaniu na skorupkach imion tych polityków, którzy zdaniem ogółu obywateli zagrażali obowiązującemu porządkowi. Ten, którego wskazała większość, wyruszał na trwające 10 lat wygnanie.
To musisz wiedzieć o demokracji ateńskiej:
- Zgromadzenie ludowe sprawowało w Atenach najwyższą władzę. W czasie jego obrad zapadały najważniejsze decyzje. Uczestniczyli w nim wszyscy wolni obywatele, którzy ukończyli 20 lat.
- Urzędników państwowych wybierano drogą losowania. Byli oni jedynie wykonawcami woli obywateli i realizowali uchwały podjęte na zgromadzeniu.
- Szczególne znaczenie w Atenach miała Rada licząca 500 członków. Zajmowała się ona przygotowaniem obrad zgromadzenia.
- Zgromadzenie głosowało wyłącznie nad uchwałami rozpatrywanymi wcześniej przez Radę. Ona także kontrolowała urzędników i pociągała ich do odpowiedzialności.
Sparta
naczej niż w Atenach, w drugim wielkim mieście-państwie, Sparcie, władzę sprawowała tylko niewielka grupa najbogatszych obywateli. Taka forma rządów to oligarchia. Kto rządził w Sparcie? Spartiaci – to oni mieli pełne prawa. Ludność podporządkowana spartiatom, heloci, pozbawiona była całkowicie praw politycznych.
To musisz wiedzieć o oligarchii:
- Najwyższymi urzędnikami byli wybierani na rok eforowie. Równorzędni w stosunku do królów, przed nikim nieodpowiedzialni. Zajmowali się finansami państwa, sądownictwem, mogli usuwać urzędników państwowych.
- Zgromadzenie ludowe nie odgrywało tak istotnej roli jak w Atenach.
- Rada Starców prowadziła narady nad wszelkimi sprawami państwa, zwoływała zgromadzenie. Sądziła poważniejsze przestępstwa.
Skojarz!
We wszystkich miastach-państwach greckich od władzy odsunięci byli niewolnicy, kobiety i cudzoziemcy. Decydować o sprawach publicznych mogli tylko wolni obywatele.
.
Zapamiętaj najważniejsze formy władzy!
Monarchia – władza w rękach jednostki
- Monarchia absolutna – władza jednego monarchy jest niczym nieograniczona, inaczej: absolutyzm (tak rządził Ludwik XIV we Francji).
- Monarchia konstytucyjna – oprócz monarchy rządzi też parlament, oznacza to, że monarcha musi przestrzegać ustanowionej konstytucji.
- Monarchia parlamentarna – monarcha sprawuje tylko funkcje reprezentacyjne, władzę sprawuje rząd powołany przez parlament.
Demokracja – ustrój polityczny, w którym władza należy do wszystkich obywateli. Zapamiętaj, że wszystkie decyzje podejmowane są wyłącznie za zgodą większości obywateli.
Demokracja parlamentarna – władzę sprawuje parlament składający się z przedstawicieli wszystkich obywateli wybranych w wolnych wyborach.
Oligarchia – władza w rękach niewielkiej grupy najbardziej wpływowych obywateli.
W Polsce oligarchia była formą sprawowania władzy od początku XVII wieku do czasów Sejmu Wielkiego. Rządzili magnaci, którym podporządkowywał się elekcyjny król.
Republika – inaczej: rzeczpospolita – państwo jako rzecz wspólna obywateli. Zapamiętaj to tak: teoretycznie władza sprawowana jest przez cały naród, ale za pośrednictwem wybieranych w wyborach przedstawicieli. Najwyższą władzę sprawuje prezydent.
Zobacz: