Czechy

Władcy czescy z dynastii Przemyślidów już od X w. byli lennikami niemieckimi, a Czechy uważane były za kraj Rzeszy Niemieckiej. W 1198 r. otrzymali oni tytuł królewski. W XIII w. królowie czescy, uznając zwierzchność ce­sarską, stali się praktycznie niezależnymi wład­cami, uzyskali również prawo księcia-elektora (biorącego udział w wyborze cesarza). Wiek XII to również czas rozkwitu gospodarczego i wzro­stu potęgi politycznej Czech (stały się najpotęż­niejszym krajem Rzeszy).

Przemysł Ottokar II (1253-78) opanował Austrię, Styrię, Karyntię i Krainę. W 1254 r. wziął udział w krucjacie prze­ciw Prusom i Litwinom. Na jego cześć nazwano miasto, późniejszą stolicę Prus, Królewcem. Pretendował do korony cesarskiej, lecz został pokonany w 1278 r. przez Rudolfa I Habsbur­ga pod Suchymi Krutami.

Jego syn, Wacław II (1283-1305) walczył z Łokietkiem, zajął Małopolskę i Wielkopolskę i w 1300 koronował się na króla Polski. Po wygaśnięciu rodu Przemyślidów, w Czechach panowali Luksem­burgowie (1310-1437).

Jan Luksemburski (1310-46) w 1335 r. zrzekł się korony polskiej w zamian za potwierdzenie praw do Śląska (toczyły się o niego wojny czesko-polskie w 1341-45 i 1348 r.).

Następca Jana, Karol I Luksemburski (1346-78) od 1365 r. był cesa­rzem – jako Karol IV. Za jego panowania przypada szczytowy moment rozwoju kulturalnego i ekonomicznego Czech.

Węgry

Na Węgrzech rządziła dynastia Arpadów. Walczyła ona z Niemcami próbującymi narzu­cić im swe zwierzchnictwo, rozszerzając jed­nocześnie swe panowanie na Słowaczyznę (od 1018 r.) i Chorwację z Dalmacją (od XII w.). W XIII w. rywalizowali z Czechami o Austrię i Styrię. W latach 1240-41 wielki najazd mon­golski zniszczył dużą część kraju.

W 1308 r. po wygaśnięciu dynastii Arpadów, władzę na Wę­grzech przejęli Andegawenowie. Za pa­nowania Ludwika Wielkiego (1342-82) Wę­gry opanowały Serbię, zhołdowały Mołdawię i Wołoszczyznę. Ludwik, jako dziedzic Kazi­mierza Wielkiego objął tron polski (1370-82).

Ruś

W XII w. doszło do rozbicia dzielnicowego Rusi. Jarosław Mądry (1019-1054) podzielił państwo między 5 synów, a najstarszego z nich uczynił księciem zwierzchnim. Wkrótce jed­nak obalono zasadę senioratu, a dzielnice przekształciły się w dziedziczne, wpół samodziel­ne państwa.

W 1223 r. książęta ruscy i Połow­cy (lud koczowniczy ze stepów czarnomor­skich) ponieśli klęskę nad Kałką, walcząc z Mon­gołami. W 1237-38 Mongołowie najechali i złupili Ruś. Chanowie utrzymali wprawdzie władzę książąt ruskich, ściągali jednak wysokie daniny i ingerowali w sprawy wewnętrzne. Zniszczony Kijów utracił swe znaczenie na rzecz Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej (w do­rzeczu górnej Wołgi), Nowogrodu i Rusi Halic­kiej. Na pocz. XIV w. ziemie południowe i po­łudniowo-zachodnie opanowali Litwini, Księ­stwo Halickie – Polska. W tym czasie coraz więk­sze znaczenie zdobywało Wielkie Księstwo Moskiewskie. W 1380 r. jego władca, Dymitr Doński pobił Mongołów na Kulikowym Polu.