Geneza konfliktu

Turcy osmańscy byli jednym z wielu ludów tureckiego pochodzenia zamieszkujących Azję Środkową. Na arenę dziejową wkroczyli na przełomie XIII i XIV w. po upadku państwa Seldżuków.

  • Emirat pod przywództwem Osmana uzależnił od siebie sąsiadów w Anatolii Zachodniej. Wkrótce Turcy zagrozili Bizancjum, chylącemu się już wyraźnie ku upadkowi (zajęcie Nikomedii, Bursy, Nicei). W 1356 roku zajęli przyczółek po europejskiej stronie, forsując Dardanele pod Gallipoli. Stało się ono bazą do podboju Tracji i zdobycia Adrianopola (1360 rok), gdzie Turcy przenieśli swoją stolicę, otaczając powoli swymi posiadłościami Konstantynopol.
  • Ekspansja Osmanów zagroziła bezpośrednio Serbii, Bułgarii oraz Węgrom. Koalicja tych państw oraz hospodara wołoskiego starła się z Turkami nad rzeką Maricą i poniosła klęskę (1371 rok). Serbia została ujarzmiona w 1389 roku po bitwie na Kosowym Polu. Podobny los kilka lat później spotkał Bułgarię. Przejściowo za lennika tureckiego uznało się Bizancjum pod rządami cesarza Jana V.
  • Żywot Bizancjum przedłużyły na kilkadziesiąt lat klęski tureckie w Azji Mniejszej (w walkach z Mongołami pod wodzą ostatniego wybitnego mongolskiego polityka i wodza Tamerlana, początek XV w.). Turcy podnieśli się jednak z upadku i pod rządami Murada II oraz Mehmeta II znowu przystąpili do ofensywy. Ponownie zagrożone zostały Węgry, a los Bizancjum został przesądzony pomimo dramatycznej unii florenckiej w 1437 roku.

Rozwój konfliktu

Węgry po śmierci Zygmunta przechodziły ostry kryzys dynastyczny i feudałowie madziarscy zaproponowali koronę młodziutkiemu królowi polskiemu Władysławowi III (1440 rok). Zgodę wyraził kierownik polskiej polityki zagranicznej i wewnętrznej w owym czasie, znajdujący się u szczytu politycznej potęgi, prymas – kardynał Zbigniew Oleśnicki.

  • Działający w imieniu króla wybitny wódz Jan Hunyady zwyciężył w kilku bitwach z Turkami, co potwierdził pokój w Szegedynie w 1443 roku. Pod naciskiem papiestwa młody król, manipulowany przez legata, kardynała Cesariniego, zerwał jednak pokój, co oburzyło Turków.
    Po zerwaniu przez Węgry rozejmu z Turkami armia Władysława i Hunyadyego wtargnęła do Bułgarii; jednak wojska polsko-węgiers­kie rozgromione zostały w bitwie pod Warną w 1444 roku (stąd przydomek króla „Warneńczyk”), w której polski monarcha zginął.
  • Turcy ujarzmili wkrótce południową Grecję, przegonili Węgrów za Dunaj i zaatakowali Konstantynopol, który padł 29 maja 1453 roku. Do zdobytego miasta, bizantyjskiej metropolii, Turcy przenieśli swoją stolicę.
  • Węgry zostały uratowane dzięki zwycięstwu Hunyadyego pod Belgradem w 1456 roku. W końcu XV w.
  • Turcy zhołdowali naddunajskie księstwa: Wołoszczyznę, Mołdawię oraz Chanat Krymski, a także, po długich bojach, Albanię.
  • W 1526 roku padły pod tureckimi ciosami Węgry, a w następnych latach obszary północnej i północno-zachodniej Afryki.

Zapamiętaj!
Emirat – księstwo arabskie, na czele którego stał emir – muzułmański książę, władca.