Rozdrobnienie feudalne na terenie Niemiec wystąpiło stosunkowo późno (XIII w.) i właściwie nie zostało przezwyciężone, a po okresie zamętu i wojen domowych, władza centralna wyszła poważnie osłabiona. Na czele państwa stał elekcyjny król (zasady elekcji określiła Złota Bulla w 1356), którego rzeczywista pozycja i władza uległy znacznej redukcji. Procesy zjednoczeniowe wystąpiły jedynie w XIV i XV w. na poszczególnych terytoriach Rzeszy (głównie dawnych państw szczepowych), ale nie w skali ogólnopaństwowej. Lokalni władcy – książęta uzyskiwali zwierzchność, tzw. władztwo terytorialne (nie ograniczając się jedynie do roli wasala). W państwach niemieckich od XIII i XIV w. powstawały faktyczne monarchie stanowe, w których zgromadzenia stanów, tzw. Landtagi sprawowały współrządy.

Głównym organem ogólnopaństwowym stał się Zjazd Nadworny (Hoftag) potem przechrzczony na Sejm Rzeszy (Reichstag). Od typowych zgromadzeń stanowych różnił się tym, że nie był reprezentacją stanów lecz władców terytorialnych. Sejm Rzeszy w istocie więc bardziej był organem federacyjnym niż zgromadzeniem stanowym.

Z kolei najważniejszą funkcją Landtagów stało się uchwalanie podatków. Poza tym miały udział w legislacji (ustalaniu prawa) i zarządzie państwem. Interesujące, że w Austrii Habsburgów (do końca XIII w.), rządzący unikali zwoływania Landtagów ogólnokrajowych, ale poprzestali na konsultacjach ze Stanami Prowincjonalnymi, na które było im łatwiej wywierać presję. Ułatwiało to potem budowę absolutyzmu.

Specyficznym niemieckim zjawiskiem stały się też związki miast, szczególnie sławna Hanza, skupiająca kilkadziesiąt miast nad Morzem Północnym i nad Bałtykiem, kontrolująca handel w tym rejonie Europy, posiadająca swoje placówki także poza Niemcami. Takowe związki zrodziła anarchia w Niemczech, zmuszająca miasta do zabezpieczenia swych interesów. Niezależnie od tego istniały wolne miasta na mocy cesarskich przywilejów.

Zapamiętaj

1273 – oficjalny koniec „Wielkiego Bezkrólewia”, królem zostaje wybrany Rudolf Habsburg; następnie wśród licznych zmian na tronie można wyróżnić:
1347-1378 – rządy Karola i Wacława Luksemburczyków;
1410-1437 – powrót Luksemburgów (Zygmunt);
od 1438 panowanie Habsburgów na niemieckim i cesarskim tronie
1356 – określenie zasad elekcji tronu przez „Złotą Bullę” Karola IV; prawo wyboru uzyskali 4 władcy świeccy: król czeski, palatyn reński, książe saski, margrabia brandenburski oraz 3 duchowni: arcybiskupi Moguncji, Trewiru i Kolonii
od XII w. wyłania się instytucja Zjazdu Nadwornego, który ewoluuje w kierunku Sejmu Rzeszy (Reichstagu), ostatecznie wykształconego w XV w.; jego członkowie nie byli wybierani, ale reprezentowali swoje kraje
XIII w. – w Niemczech pojawiają się Sejmy Krajowe; Landtagi skupiały przedstawicieli duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa; stany obradowały oddzielnie; miały prawo oporu w wypadku złamania przez władcę przywilejów.