Panowali w Polsce prawie przez 500 lat. Byli wśród nich wielcy wojownicy i dobrzy gospodarze. Na trwale wpisali Polskę na mapę Europy.
Kto był przed Mieszkiem I?
Założycielem dynastii mieli być Piast, ubogi rolnik, i jego żona Rzepicha. Synowie Piasta to: Siemowit, Lestek i Siemomysł. Po Siemomyśle panował pierwszy historyczny władca Polski, Mieszko I. Historyczny, tzn. taki, o którym wiemy, że istniał naprawdę.
Dlaczego przyjęcie chrztu przez państwo polskie było takie ważne?
Polska dzięki temu, że Mieszko I został ochrzczony weszła do wielkiej rodziny krajów europejskich. Jej książęta byli traktowani na równi z innymi władcami chrześcijańskimi. Na ziemiach polskich powstały kościoły, przybywali obcy duchowni, którzy przynieśli ze sobą pismo – łacina była językiem, którym wszyscy ludzie uczeni posługiwali się wtedy na całym kontynencie. Do Polski zaczęły przenikać wzorce kultury z Zachodu: wznoszono kamienne kościoły, pojawiły się księgi i pierwsze biblioteki.
Dlaczego koronacja podnosiła znaczenie władcy?
Koronowany władca miał większe znaczenie niż książęta czy hrabiowie. Był pomazańcem bożym, tzn. osobą wywyższoną z tłumu zwykłych śmiertelników. Zyskiwało też państwo rządzone przez króla – liczono się z nim bardziej na arenie międzynarodowej.
Wymień najważniejszych władców piastowskich i krótko scharakteryzuj okres ich panowania.
Mieszko I
Przyjął chrzest (966). Fakt ten poprzedziło małżeństwo z czeską księżniczką Dąbrówką. Czesi wcześniej przyjęli chrześcijaństwo niż Polska.
Mieszko, był energicznym władcą. Opanował m.in. Śląsk i Małopolskę, na trwale włączając te ziemie do Polski.
Bolesław I Chrobry zwany Wielkim
Chrobry znaczy waleczny i taki ten władca był. Prowadził liczne wojny: z Niemcami, Czechami, zdobył Kijów, stolicę Rusi. Przyłączył do Polski na wschodzie Grody Czerwieńskie. Umiał też być zręcznym dyplomatą. To on spotkał się w Gnieźnie z cesarzem Ottonem III (1000). Został jego przyjacielem i współpracownikiem. W Polsce założono wtedy nowe biskupstwa. Bolesław patronował też misji św. Wojciecha, który pragnął nawrócić na wiarę chrześcijańską pogańskich Prusów. Misja nie powiodła się, Wojciech został zamordowany. Bolesław wykupił jego ciało, a Polska miała pierwszego męczennika.
Mieszko II
Syn Bolesława Chrobrego. Niesłusznie nazwany Gnuśnym, czyli takim, który nie umiał dbać o sprawy państwa. Rzeczywiście nie potrafił rządzić tak, jak jego ojciec, ale uderzyli na niego jednocześnie potężni przeciwnicy: jego bracia uzyskali poparcie Niemiec i Rusi. Mieszko musiał uciekać z kraju. Wrócił (co prawda) i objął władzę, ale podporządkował się cesarzowi i zrzekł korony.
Kazimierz Odnowiciel
Syn Mieszka II. Rządził w trudnych czasach. Wypędzony z Polski uzyskał pomoc cesarza i scalił ziemie należące niegdyś do państwa polskiego. Wyniszczona wojnami i waśniami domowymi Polska zaczęła się stopniowo odradzać.
Bolesław Śmiały
Walczył z Czechami, urządzał zwycięskie wyprawy na Ruś. Niestety, kazał zabić krytykującego go biskupa krakowskiego Stanisława. Wystąpiły wtedy przeciw niemu możne rody i doprowadziły do wygnania go z kraju. Zmarł poza granicami Polski.
Bolesław Krzywousty
Odparł najazd niemiecki na Polskę (1109). Nie chcąc, aby po jego śmierci doszło do wojny domowej podzielił kraj pomiędzy swych licznych synów – tzw. testament Bolesława Krzywoustego (1138). Nie zdało się to na wiele. Polska wkrótce rozpadła się na niezależne księstwa, w których panowali przedstawiciele dynastii piastowskiej.
Przemysł II
W 1295 roku udało mu się jako pierwszemu Piastowi po wielu latach uzyskać koronę. Panował jednak tylko w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim. Inne księstwa polskie nie uznawały jego władzy. Wkrótce zresztą został zamordowany. Spisek uknuli możni, którzy nie chcieli takiego wyniesienia księcia i prawdopodobnie sąsiedzi Wielkopolski – Brandenburczycy.
Władysław Łokietek
Po ciężkich walkach z królem Czech Wacławem II i wieloma innymi książętami objął władzę jako król. Panował jednak tylko nad dzielnicą krakowską, wielkopolską i sandomierską oraz nad ziemiami sieradzką i łęczycką. Poza Polską pozostały Mazowsze, Pomorze i Śląsk.
Kazimierz Wielki
Scalił i zjednoczył Królestwo Polskie. Znacznie poszerzył jego granice: zdobył bogatą Ruś Czerwoną (Halicką), narzucił zwierzchność lenną Mazowszu. To o nim mówiono, że zastał Polskę drewnianą a, zostawił murowaną: wzniósł liczne zamki broniące kraju, opasał murami wiele miast. Był dobrym dyplomatą: zawarł pokój z zakonem krzyżackim, co zabezpieczało Polskę od północy, utrzymywał dobre stosunki z Węgrami – popierali oni nasz kraj na arenie międzynarodowej.
Z kim władcy Polski toczyli wojny?
Nasi książęta i królowie nie byli spokojnymi władcami. Zresztą w średniowieczu wojny były częste. Jeńcy i łupy zdobyte podczas nich bogaciły skarbiec książęcy. Zarabiali na wojnie także wojownicy, członkowie książęcej drużyny, a później rycerze. Toczono je więc chętnie, zwłaszcza gdy wiązało się to z wyprawami do sąsiednich krajów. Polacy walczyli z plemionami słowiańskich Wieletów, mieszkających na zachód od nich, z Niemcami, Czechami, Pomorzanami, Prusami, Litwinami i Rusinami. W XIV w. przybył jeszcze jeden przeciwnik – zakon krzyżacki.
Ważne wojny i bitwy
972 – Mieszko I pobił pod Cedynią wojska niemieckiego margrabiego Hodona. Niemcy zaatakowali Mieszka, gdyż chcieli powstrzymać jego ekspansję na zachód, na ziemie słowiańskich Wieletów.
1002-1018 – długotrwałe wojny Boleslawa Chrobrego z Niemcami, zakończone korzystnym dla Polski pokojem zawartym w Budziszynie. Polska obroniła swoją niezależność, przyłączyła Łużyce, Milsko (na zachodzie) i Morawy.
1018 – Bolesław Wielki zdobył Kijów i wywiózł z niego bogate łupy.
1109 – Bolesław Krzywosty zadał klęskę wyprawie niemieckiej na Polskę. Sławna stała się obrona przez Polaków grodu Głogowa obleganego przez siły cesarza. Głogowianie strzelali nawet do swych krewnych wziętych jako zakładników przez Niemców i przywiązanych do wież oblężniczych. Niemcy Głogowa nie zdobyli.
1116 – Bolesław Krzywousty zdobył Pomorze Nadwiślańskie.
1121-1122 – Krzywousty opanował Pomorze Zachodnie z Nakłem i Szczecinem.
1241 – pod Legnicą wojska polskie zostały pokonane przez Mongołów.
1309 – Krzyżacy zdobyli Gdańsk i urządzili rzeź polskich rycerzy i mieszczan.
1331 – bitwa pod Płowcami. Władysławowi Łokietkowi udało się pokonać część wojsk krzyżackich. Było to pierwsze zwycięstwo odniesione przez Polaków w polu nad Krzyżakami.
1340-1366 – Kazimierz Wielki podczas wielu wypraw zbrojnych opanował Ruś Halicką z takimi miastami, jak: Przemyśl, Halicz, Brześć, Lwów i Włodzimierz.
Zapamiętaj!
Dynastia – to kolejni następujący po sobie władcy, panujący w kraju. Najczęściej nowym księciem zostawał najstarszy syn panującego.
Najważniejsze daty z historii Polski od X do XIV w.:
966 – chrzest Polski.
1000 – zjazd gnieźnieński, czyli spotkanie Bolesława Chrobrego z cesarzem niemieckim Ottonem III.
1025 – królewska koronacja Bolesława Chrobrego.
1138 – testament Bolesława Krzywoustego: Polska dzieli się na dzielnice, w których rządzą niezależni książęta.
1226 – książę mazowiecki Konrad sprowadza do Polski zakon krzyżacki w celu podboju ziem Prusów.
1241 – najazd Mongołów nazywanych w Europie Tatarami i klęska Polaków w bitwie pod Legnicą.
1295 – Przemysł II, panujący w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim zostaje królem.
1300 – władca Czech, Wacław II, koronował się na króla Polski. Skupił pod swoim panowaniem większość ziem polskich, ale otaczał się Niemcami i Czechami. Wkrótce stracił popularność wśród polskiego rycerstwa i duchowieństwa.
1320 – Władysław Łokietek królem Polski.
1370 – umiera Kazimierz Wielki, ostatni Piast na polskim tronie.