Od przełomu VIII-IX w. na ziemiach polskich istniało kilka organizacji plemiennych. Utworzyły one dwa państwa plemienne: Wiślan i Polan.

  • Państwo Wiślan – z ośrodkiem w Krakowie – obejmowało obszar dzisiejszej Małopolski. U schyłku IX w. zostało ono podporządkowane państwu Wielkomorawskiemu, a na początku. X w. wraz ze Śląskiem znalazło się pod panowaniem książąt czeskich.
  • Państwo Polan obejmowało ziemie wokół Gniezna, Kruszwicy i Poznania. To właśnie ono pod władzą dziedzicznych książąt (wg legendy wywodzących się od Piasta) zjednoczyło ziemie polskie.

Geneza powstania państwa

Wśród wielu polskich plemion należących do grupy zachodniosłowiańskiej Wiślanie i Polanie wyróżniali się siłą i dynamizmem w budowaniu organizmu państwowego. Jednak w drugiej połowie IX wieku Wiślanie zostali podbici przez państwo wielkomorawskie, będące wtedy u szczytu potęgi. Polanie mieli więcej szczęścia. Oddaleni od ówczesnych mocarstw stworzyli solidne podstawy swego państwa (IX/X wiek).

Plemiona polskie:

  • Śląsk: Ślężanie, Dziadoszanie, Opolanie, Golęszyce, Bobrzanie, Trzebowianie.
  • Małopolska: Wiślanie, ­Lędzianie, Bużanie, Dulębowie.
  • Wielkopolska: Lubuszanie, Polanie, Goplanie (Kujawianie).
  • Mazowsze: Mazowszanie.
  • Pomorze: Pyrzyczanie, Wolinianie, Kaszubi.

Mieszko I i jego dokonania

  • Mieszko I stał na czele państwa dobrze zorganizowanego, z silną drużyną i licznymi grodami;
  • dość szybko rozpoczął ekspansję, opanowując obszary Polski wschodniej, Mazowsza i Pomorza, o które rywalizował z Wieletami, zamieszkującymi obecne tereny wschodniej Meklemburgii (udało mu się tego dokonać pomimo początkowej porażki w 963 roku);
  • w 965 roku zawarł sojusz z Czechami, potwierdzając go małżeństwem z Dobrawą;
  • w 966 roku przyjął chrzest, co stało się momentem zwrotnym w dziejach Polski. Czyniąc to:
    • potwierdzał suwerenność państwa, uprzedzał potencjalny atak, który mógł nastąpić pod pretekstem nawracania,
    • wzmacniał swój prestiż, co pomagało mu w ujednoliceniu państwa i stworzeniu jego administracji (poprzez instytucję Kościoła),
    • wprowadzał Polskę w obręb kultury zachodnioeuropejskiej.
  • W 990 roku doszło do wojny z Czechami o Śląsk, wygranej przez Mieszka, który zaanektował zdobyte terytorium.

Dlaczego Mieszko I przyjął chrzest za pośrednictwem czeskim?

W tym czasie cesarz niemiecki zapowiedział utworzenie w Magdeburgu arcybiskupstwa misyjnego dla ziem słowiańskich. W obawie, że misja magdeburska doprowadzi do uzależnienie Polski od Niemiec, Mieszko postanowił skorzystać z pośrednictwa czeskiego. Pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę i sam przyjął chrzest w 966 r. W 968 r. przybył do Polski biskup Jordan i jako biskup misyjny zajął się organizacją Kościoła w Polsce. Był on niezależny od samego początku od Kościołów państw sąsiednich.

Stosunki z Niemcami

Kluczowe dla młodego państwa polskiego były stosunki z Niemcami. Mieszko I dbał o ich poprawność:

  • przez pewien czas płacił trybut (określoną sumę pieniędzy) z ziem między Odrą a Wartą,
  • starał się pozyskać przychylność zachodnich sąsiadów dla swych planów umocnienia pozycji nad Bałtykiem w walce z Wieletami, których wreszcie wespół z Czechami zwyciężył w 967 roku,
  • wspierał Niemców w walkach ze Słowianami połabskimi (Wieletami i Obodrzycami),
  • po śmierci Dobrawy Mieszko ożenił się z księżniczką niemiecką Odą.

Rosnąca potęga Mieszka zaniepokoiła margrabiów saskich, Hodona i Zygfryda, których ziemie bezpośrednio graniczyły z Polską. W 972 roku zaatakowali oni Polskę. Doszło do bitwy pod Cedynią w 972 r., gdzie wojska polskie pod wodzą Czcibora – brata Mieszka I – rozgromiły najeźdźców. . Po interwencji Ottona III doszło do ugody i stosunki z Niemcami stopniowo poprawiały się.
Mieszko I zmarł w 992 roku, zostawiając kraj uformowany i zabezpieczony przed wrogami, mający swoje miejsce w europejskiej rodzinie narodów.

Zapamiętaj!
Akt „Dagome iudex” z 992 r. – to dokument wydany przez Mieszka I, oddający państwo polskie pod opiekę papieża, gwarantujący pośrednio poparcie największych potęg ówczesnej Europy na wypadek najazdu obcych plemion.

Pierwszym historycznym władcą był Mieszko I, ale nie należy zapominać o jego domniemanych, legendarnych poprzednikach: Siemowicie, Leszku i Ziemiomysławie – współtwórcy państwa.

Datownik

IX w. – powstanie państw Polan i Wiślan
X w. – ekspansja państwa Polan 960–992 – panowanie Mieszka I
966 r. – chrzest Polski
968 r. – powstanie biskupstwa misyjnego w Gnieznie
972 r. – bitwa pod Cedynią
981 r. – utrata Grodów Czerwieńskich