Geneza wojny (Francja)

  • U genezy wojny leży problem dynastyczny, czyli spór o sukcesję po zmarłym (w 1328 roku) Karolu V, ostatnim z synów Filipa IV Pięknego. Pretensje do tronu francuskiego zgłaszali:
    • Filip hrabia Evreux (wnuk Filipa III),
    • król Anglii Edward III (wnuk Filipa IV),
    • Filip Valois (Walezjusz) okrzyknięty w 1328 roku przez parów (baronów i prałatów) Francji królem.
  • Spór terytorialny o Gujennę (Akwitanię), przyczółek brytyjsko-francuskich Plantagenetów na terenie Francji. Plantageneci, będąc królami Anglii w Gujennie, pozostawali lennikami królów Francji. W 1337 roku Filip VI Walezjusz ogłosił konfiskatę tego lenna, co z kolei wywołało odpowiedź Edwarda III w postaci zgłoszenia przez niego praw do korony francuskiej.
  • Sprawa Flandrii – hrabstwo to ekonomicznie związane z Anglią (angielska wełna stanowiła podstawowy surowiec dla miejscowego sukiennictwa), politycznie było zależne od Francji, która dążyła do wzmocnienia tam swojej dominacji, co wywołało w mieszkańcach Flandrii opór i wzrost proangielskich sympatii.
  • Wsparcie przez Francję szkockiego oporu wobec angielskiej dominacji.
  • Nadzieja rycerstwa angielskiego na bogate łupy.

Przebieg wojny 1337-1453

Charakterystyczne dla ponadstuletnich zmagań angielsko-francuskich (1337–1453) były krótkie kampanie.

W wojnie tej wyróżnia się pięć faz.

  • Pierwsze kilkadziesiąt lat to sukcesy Anglików. Wojska Edwarda III odniosły zwycięstwo pod Sluys (1340), Crecy (1346), Poitiers (1356). Anglikom udało się też podporządkować Bretanię i Flandrię. Etap ten zamyka pokój w Bretigny (1360).
  • Następna faza wojny związana jest z rządami Karola V we Francji. Jego energia doprowadziła w 1367 roku do wznowienia działań militarnych i kontrofensywy francuskiej. Terenem walki stała się również Hiszpania. Francji udało się odzyskać część wpływów we Flandrii i Bretanii. Chwiejne stanowisko zajmowała Burgundia, choć tym razem wasalny kraj okazał się bardziej lojalny. Etap ten zakończył rozejm w 1389 roku.
  • Na przełomie XIV i XV w. Francja pogrążyła się w wojnie domowej. Fakt ten wykorzystali Anglicy, wznawiając działania wojenne (1415). Odnieśli wielkie zwycięstwo pod Azincourt (1415), opanowali Normandię, Bretanię, na ich stronę przeszła Burgundia. Efektem tych sukcesów stał się traktat w Troyes (1420), stanowiący właściwie kapitulację Francji. Król Karol VI uznał swym następcą angielskiego Henryka V i wydał za niego swoją córkę. Wydziedziczony został tym sposobem syn Karola VI – Karol VII. Układ wywołał oburzenie niemałej części francuskiej elity, która poparła Karola VII po śmierci ojca i Henryka V (1422). Karol VII został jednak pokonany przez Anglików pod Cravant i Verneuil (1423-1424). Francja w tym czasie miała dwóch królów. Oprócz Karola VII, w Paryżu koronowano młodocianego Henryka VI.
  • Koniec Karola VII wydawał się przesądzony. Nastąpił jednak przełom. Pojawiła się charyzmatyczna Joanna d’Arc, prosta wiejska dziewczyna, która natchnęła wiarą w sukces otoczenie króla i odniosła zwycięstwo w bitwie pod Orleanem (1429). Mimo że Joanna w następnym roku wpadła w ręce Anglików pod Compiegne (wkrótce została spalona na stosie), losy wojny odwróciły się. Szeregi francuskie rosły, na terenach zajętych przez wroga wybuchło powstanie. Doszło do podpisania pokoju w Arras (1435). Francja, za cenę uznania faktycznej suwerenności Burgundii, zawarła z nią sojusz. Ostatnie walki miały miejsce w latach 1449-53, gdy Karol VII wyparł Anglików z Normandii i Gujenny.