Tag "średniowiecze"
Święty Aleksy i święty Franciszek z Asyżu – porównaj dwa wzorce parenetyczne i dwie drogi wiodące ku świętości. W swojej pracy staraj się znaleźć przede wszystkim różnice między postawami życiowymi, światopoglądem i wizją zbawienia obydwu świętych. Możesz, oczywiście, we wstępie wskazać podobieństwa: życie w średniowieczu ukształtowane na ideach teocentryzmu. Zwróć uwagę na stosunek obydwu świętych do ciała – święty Aleksy umartwiał je, poniżał i świadomie zadawał sobie ból, a święty
Przestrzenie średniowiecza Zamki, zamczyska Rezydowali w nich rycerze i szlachetnie urodzone damy, czyli elita ówczesnego społeczeństwa, o którym wiemy, że było mocno zhierarchizowane i feudalne. Zamek był rezydencją ufortyfikowaną – nie tylko świadczył o potędze możnowładcy, ale też służył celom militarnym. Wysokie wieże, w których, według baśni, zamykano księżniczki, w rzeczywistości stanowiły ostateczne schronienie podczas oblężenia. Celem i rzemiosłem rycerstwa była przecież wojna. Ziemie należące do zamku uprawiała poddańcza ludność wiejska, rycerz w zamku bronił jej i roztaczał nad
Ukaż Boską komedię jako sumę średniowiecznego światopoglądu. Zacznij np. tak: „Boska komedia” jest alegoryczną opowieścią o wędrówce Dantego pielgrzyma przez piekło, czyściec i raj. Podróż przez zaświaty jest jednak tylko pretekstem, by przedstawić poglądy poety na politykę, filozofię, literaturę i obyczajowość średniowieczną, stając się zarazem kompendium wiedzy kosmologicznej i przyrodniczej tego okresu. Przez karty poematu przewija się również plejada postaci, zarówno mitycznych, legendarnych, jak i historycznych oraz współczesnych autorowi, gdyż w centrum zainteresowania Dantego znajduje się
Tablica tematów: Co jest ważne w życiu? Jak odpowiedziałby na to pytanie średniowieczny filozof, asceta, rycerz, a jak François Villon? Rycerz walczy, kocha, umiera. Odwołując się do bohaterów, omów i skomentuj średniowieczny etos rycerski. Życie codzienne w wiekach średnich. Jakie obyczaje epoki poznałeś, czytając lektury średniowiecza? Dwa portrety Matki Boskiej w polskich zabytkach literatury. Wizja przemijania i śmierci wrysowana w teksty średniowieczne. Terminy do swobodnego użycia Ars moriendi – sztuka
ARCYDZIEŁA EUROPEJSKIEGO ŚREDNIOWIECZA FRANCJA Pieśń o Rolandzie Wielki testament, François Villona NIEMCY Pieśń o Nibelungach HISZPANIA Pieśń o Cydzie FRANCJA. WIELKA BRYTANIA Opowieści Okrągłego Stołu Dzieje Tristana i Izoldy WIELKA BRYTANIA Opowieści kanterberyjskie Geoffreya Chaucera Średniowieczne miejsca Camelot i czarodziejski las Miejsce: Brytania – kraina czarowności, cudów, przygody. Zamek Artura: Camelot. Kipi tu życie rycerskie – turnieje, wojny, nie obejdzie się bez romansów i namiętności. Ważny element królewskiego zamku:
Notatka główna Podstawą średniowiecznego światopoglądu jest teocentryzm – przeświadczenie, że Bóg jest centrum wszechświata, wszystkich ludzkich myśli i działań. Dlatego wszystkie dziedziny życia, w tym także filozofia, podporządkowane zostały wierze chrześcijańskiej. Samą filozofię traktowano jako służebnicę teologii, a rozważano przede wszystkim prawdy religijne: sposób poznawania Pana, miejsce człowieka w stworzonym przez Boga świecie itp. Myśliciele wieków średnich nie odrzucili przy tym dorobku filozofii starożytnej, próbując ją powiązać z zasadami chrześcijaństwa. Podstawowym źródłem wiedzy była oczywiście
Wczesne średniowiecze (V-X w.) Koniec cesarstwa rzymskiego. Wyłanianie się nowych państwowości zachodnioeuropejskich. Powstanie i rozwój państwa Franków – patrymonialny ustrój państwowy. Wojny z Arabami. Odnowienie idei cesarstwa przez Karola Wielkiego i powstanie jego imperium – wyłonienie się z niego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i Francji. Ukształtowanie się feudalizmu. Opanowanie Wysp Brytyjskich przez Normanów. Ukształtowanie się w państwie Karola Wielkiego średniowiecznego, dwustopniowego systemu edukacji (trivium i quadrivium). Filozofia V w.: działalność świętego Augustyna (dualizm – neoplatonizm chrześcijański). Od
Jednym słowem – dziesięć wieków Średniowiecze trwało, bagatelka, około tysiąca lat. A jeśli coś w historii kultury trwa tyle czasu, nietrudno się domyślić, że pod nazwą tego czegoś kryje się olbrzymia różnorodność procesów, etapów, przełomów i przemian. Zakuty w zbroję rycerz, ewentualnie owinięty we włosiennicę zakonnik – to nie jedyne obrazy ludzi średniowiecza. U początków tej epoki ich wygląd był bliższy naszemu wyobrażeniu Rzymianina. Zamki i dwory przypominały bardziej antyczne pałace niż zamek w Malborku. Ba, nawet
Podaj przykład literackiej realizacji tematu danse macabre w polskim średniowieczu. Przykładem takim jest utwór z XV wieku anonimowego autora pt. Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Uważany jest za arcydzieło polskiej literatury średniowiecznej, zawiera typowy dla epoki wizerunek śmierci (pełen grozy i niepozbawiony komizmu), a ma formę dialogu, który prowadzi uczony mistrz Polikarp ze Śmiercią. Mamy więc dwoje bohaterów – Polikarpa, którzy choć jest „mędrcem wielkim” i „mistrzem wybranym”, i chciał ujrzeć śmierć, to gdy pojawiła
Poziom podstawowy Lektury obowiązkowe: Bogurodzica Pieśń o Rolandzie Legenda o św. Aleksym Lament świętokrzyski François Villon Wielki testament Wymagania egzaminacyjne: Umiejętność rozpoznania kluczowych motywów literatury epoki. Podstawowe średniowieczne gatunki literackie: moralitet, żywot świętego, chanson de geste. Podstawowe cechy stylu literatury średniowiecznej. Ogólna orientacja w kulturze i ideologii epoki. Najważniejsze pojęcia: Asceta, etos, memento mori, ars moriendi, liryka maryjna, wiersz zdaniowo-rymowy, pieta, pareneza, hagiografia . Poziom rozszerzony Lektury obowiązkowe: Dante Alighieri Boska komedia Wymagania egzaminacyjne:
W Wielkim testamencie zawarł Villon swoistą filozofię życia, bynajmniej nie pokutniczą jak na średniowiecze przystało. Przeciwnie – poniekąd koresponduje z antycznym carpe diem – chwytaj dzień, ciesz się życiem, bo i tak wszystko przemija, nie ma na to rady ani nie ma co zastanawiać się, dlaczego tak się dzieje. Jeśli mowa o przemijaniu, można spodziewać się porównania z ujęciem barokowym – z wierszem Naborowskiego lub Sępa-Szarzyńskiego. Nie dajcie się zwieść podobieństwu. Owszem przemijalność i kruchość podobnie są
Najważniejsze systemy filozoficzne: augustynizm tomizm franciszkanizm Od razu skojarz! Odwołania do koncepcji człowieka sformułowanej przez św. Augustyna pojawiać się będą także w literaturze późniejszej, między innymi w XVII w. Widać je w zapowiadającej poglądy baroku twórczości Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego: Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie? (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem) Święty Augustyn (354 – 430) Aureliusz Augustyn, najwybitniejszy z Ojców Kościoła, nawrócił się, mając ponad trzydzieści lat.
Do gatunków starożytnych przejętych przez średniowiecze należą: carmina (pieśni) tragedia komedia historia satyra Do gatunków nowych zaliczymy m.in.: żywoty świętych dramaty religijne: misteria, dramat liturgiczny i moralitet Szczególnie ciekawym gatunkiem wytworzonym w średniowieczu był moralitet – sztuka dydaktyczna. Jej słynnym bohaterem był Everyman, czyli Człowiek-Każdy, ktoś, kto symbolizował każdą istotę ludzką. Everyman spotykał na swojej drodze alegorie – uosobione cnoty lub grzechy, np. Czystość, Męstwo, Chciwość. Cnoty te roztrząsały abstrakcyjne kwestie moralne,
Wydarzenia Wczesne średniowiecze V-XII w. 476 r. Upadek Cesarstwa Rzymskiego – umowny początek epoki. IX w. Panowanie Karola Wielkiego. 966 r. Chrzest Polski. 1025 r. Koronacja Bolesława Chrobrego. 1096 r. Początek wypraw krzyżowych. Dojrzałe średniowiecze (okres gotycki) XIII – XIV w. 1292 r. Koniec wypraw krzyżowych. 1320 r. Koronacja Władysława Łokietka – koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce. 1364 r. Założenie Akademii Krakowskiej. Późne XV w. 1410 r. Bitwa pod Grunwaldem. 1453 r. Zdobycie Konstantynopola – umowna data końcowa epoki. 1492 r.
Średniowiecze bardzo długo było traktowane jako epoka pozbawiona własnej tożsamości kulturowej, jako czas „pośredni” między doskonałym antykiem i kontynuującym te idealne antyczne wzorce renesansem. Ów lekceważący stosunek z czasem się zmienił – o ile jeszcze twórcy oświecenia uważali wieki średnie za epokę ciemnoty, o tyle dla romantyków okazała się ona fascynującym źródłem inspiracji. W kulturze na stałe zagościły wywodzące się ze średniowiecza motywy i tematy (etos rycerski, asceza, Matka Boska pod krzyżem). Wciąż inspiruje sztuka i architektura
Pragnienie utrwalenia wydarzeń historycznych występuje w każdej epoce, średniowiecze nie jest tu żadnym wyjątkiem. Jednocześnie dzieła historiograficzne tego okresu będą miały pewne szczególne cechy. Ich autorzy nie traktowali siebie jak uczonych, których zadaniem jest zapisywanie tego, co się naprawdę zdarzyło. Nie dbali o daty, chronologię wydarzeń, nawet o ich prawdopodobieństwo. Fakty historyczne mieszają się w średniowiecznych kronikach z legendami, fantastycznymi opowieściami, opisami cudownych zdarzeń. Autorów nie interesują procesy dziejowe, przyczyny i następstwa opisywanych zjawisk. W większym stopniu
„Usuń Maryję, tę Gwiazdę morza – ogromnego i bezkresnego – cóż pozostanie? Noc jeno i cienie śmierci, mroki nieprzeniknione… Całym więc sercem, całą gorącością duszy czcijmy Maryję, ponieważ taka jest wola tego, który chciał nas wszystkich mieć przez Maryję. […] Do ojca bałeś się przystąpić, dał ci przeto Jezusa za pośrednika. […] Wszakże i w nim obawiasz się jeszcze Majestatu Bożego, jakkolwiek został człowiekiem, nie przestał być Bogiem. Pragniesz zatem mieć pośrednika u Niego?
Święty asceta, św. Aleksy św. Szymon Słupnik św. Kinga męczennik, św. Wojciech św. Stanisław św. Dorota Ze średniowiecznego teocentryzmu wyrastał powszechny w tamtych czasach wzorzec osobowy świętego. Utwory hagiograficzne – to znaczy opisujące żywoty świętych – miały wyraźny charakter dydaktyczny: zachęcały do wybierania takiej postawy życiowej, która przyniesie nagrodę w postaci zbawienia. Drogą do świętości była asceza – wyrzeczenia się wszelkich przyjemności świata, umartwianie się. Aby zasłużyć na niebo, bohaterowie tamtych czasów
Liczne wojny, epidemie, fale głodu sprawiały, że życie ludzkie było w wiekach średnich szczególnie krótkie i kruche. Z tym faktem pomagała się pogodzić głęboka wiara, która nakazywała gardzić wartościami doczesnymi, a więc całym ziemskim bytowaniem. W średniowieczu powraca motyw z biblijnej Księgi Koheleta: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (marność nad marnościami i wszystko marność). Wszelkie ludzkie starania i ziemskie przyjemności określa się w tej księdze jako „gonienie za wiatrem” – i podobnie widział człowiek średniowiecza. Jednocześnie ten człowiek wcale nie
Ważną grupą społeczną średniowiecza było rycerstwo, dlatego doskonały rycerz to kolejny ważny wzorzec osobowy epoki. Średniowiecze stworzyło własny ideał wojownika, kierującego się określonymi wartościami. „Bóg, honor, ojczyzna” – to najważniejsze z nich. Rycerz bez skazy był chrześcijaninem, do którego zadań należały obrona i krzewienie wiary. Stąd w tej epoce motyw świętej wojny z niewiernymi i wyprawy krzyżowe. Rycerza cechowała wielka pobożność – często się modlił, uczestniczył we mszach. Honor wymagał od
